Mıtıng: "Jańa Adamdar" Jańa Túrikmenstan qurǵysy keletindeı...

«Jańa Adamdar» mını-toqaevshylar, kishi-toqaevtar urpaǵyn qalyptastyryp jatyr».

Búgin Almaty qalasynda zorlyq-zombylyqqa qarsy mıtıng ótti. Uıymdastyrýshysy Toqaevtiń batasyn alǵan «Jańa adamdar». Bul qozǵalysty  «Haıýandar áleminde» nemese «JOQ» dep aıtý quqyǵy bar adamdardyń marshy dep ataǵan.

«Jańa Adamdar» sońǵy ýaqytta bolǵan zorlyq-zombylyqqa qatysty barlyq jaǵdaılardy sanamalap aıtyp ótti. Tanymal ne qarapaıym azamattyń basyndaǵy aýyr jaǵdaı, ustazdar men tárbıeshilerdiń tarapynan balabaqsha, mektep qabyrǵasyndaǵy uryp-soǵý, zorlaý faktisi de aıtylmaı qalmady. Ortaq shyǵarǵan túıini zorlyq-zombylyqtyń jynysy, laýazymy, jas ereksheligi joq. Buǵan ákeletin basty faktor –  «joq» sózin estı almaý.

Mıtıngige marqum Saltanat Núkenovanyń aǵasy Aıtbek Amangeldi de kelip qatysty. Sóz kezeginde bundaı aýyr azapty eshkimniń basyna tilemeıtinin,

• Sońǵy eki aptada ómirimiz túbegeıli ózgerdi. Búgingi zorlyqshyl qoǵamnyń sumdyǵyn eshqashan umytpaspyn. Turmystyq zorlyq-zombylyqtan bastap zań organdarynyń beı-jaı qaraýy, jábirlenýshilerdiń qorǵansyzdyǵy búgingi qoǵamnyń bet-beınesin kórsetedi. Osyndaı qoǵamdy kim jasap shyǵardy? Bundaı zańdardy kim jazdy? Osyny jazǵan adamdar úmitimizdi aqtaı almaǵanyna kóz jetti. Jańa zań, jańa júıe kerek! Ásirese, turmystyq zorlyq-zombylyqqa qatysty zańdy qatańdatý kerek, – deı kele ýaqytyly zańǵa júginý, jábirlenýshige qol úshin berý mańyzdy ekenin jetkizdi. – Bul birinshi qadam. Kelesi kezekte qoǵam bolyp toqtaý salýymyz qajet. Biz otbasymyzben bul joldy sanaly túrde tańdamaǵan edik. Biraq qazir áýletimizben túgel osy iske atsalysyp jatyrmyz. Zań senimimizdi aqtamady, eń bolmaǵanda bir-birimizge janashyr bolaıyq.

Qozǵalystyń belsendileri: «Biz áli de «haıýandar áleminiń zańdary» boıynsha ómir súremiz.  Biz bir-birimizdi urýdy qashan doǵaramyz? Janýarlar áleminiń zańdary boıynsha ári qaraı ómir súre beremiz be?» dep jınalǵandarǵa úndeý tastady.

Jınalǵandardyń basym kópshiligi sol uıym adamdary, jýrnalıster men blogerler. Syrttan kelgen adam qarasy az. Halyqtyń az bolýy qozǵalystyń ataýyna baılanysty. Shaqyrtý salynyp, áleýmettik jelide jarnama taqtasy ilingennen sátten-aq narazy kommentarııler kóp jazyldy. Zorlyq ataýly janýarlar áleminde joq. Osyǵan súıengen kópshilik jer betindegi zulymdyqtar haıýannyń emes adamdardyń kesirinen bolyp jatqanyn, janýarlardy bulaı qorlamaýyn surap, marsh ataýyn ózgertýdi talap etti. Solardyń biri jýrnalıst, qoǵam belsendisi Kamıla Ensegenova. Qamshy.kz habarlasyp, belsendiden uıym men qozǵalysqa qatysty pikir surady.

• Mende bul uıymǵa eki suraǵym bar: birinshi, nege taqyrybyn haıýandar álemi dep qoıdy? Bizdiń elde keı erkekter ıtti zorlap jatady, mysyqtardy qorlap óltiredi. Baıqus janýarlardyń ne qatysy bar? Erkekter dep aıtýǵa dáti jetpeıdi, óıtkeni «Daıý prıkaz strelıat na porajenıe» dep buıyrǵan súıikti prezıdenti Toqaev ta erkek qoı. Sol úshin tilsiz janýarǵa jaba saldy. Turmystyq zorlyq-zombylyq, kisi óltirý sııaqty aýyr qylmystardy kóbine erkekter jasaıdy. Nege: «Erkekter, áıelderdi zorlamańdar, urmańdar!» dep ashyq aıtpaıdy? Ekinshi másele, «Jańa adamdar» aqshany qaıdan alady? Astanadan 500 adam topyrlap keldi. Báriniń ústinde arnaıy tigilgen kúrteshe, sharf. Bul aqshany olarǵa kim jáne ne úshin beredi? Memlekettiń ne halyqtyń aldynda qandaı da bir esep bere ala ma? «Eski Qazaqstandaǵy» sheneýlikter halyqqa aqshanyń qaıda ketkeni týraly esep bermeıtin, bular da dál osyny qaıtalap tur, – dep saýal tastady.  

Áıgerim Qusaıynqyzy, genderlik ekonomıkany zertteýshi zańger:

• «Femınıta» uıymy bul mıtıngige birneshe shaqyrtý aldy. Biraq «Janýarlar álemine joq dep aıt» uranyn jazylǵan sózdi oqyǵannan-aq shoshyndyq. Janýarlar taqyrybyn salystyrýǵa qarsymyz. Jabaıy jáne úı janýarlaryn jappaı óltirý oryn alyp jatqanda, olardy zorlyqshyldar, abıýzerlermen salystyrý qate. Al jalpy bul buqalar jekpe-jegine qarsy naýqanǵa uqsaıdy. Aıta keteıik, basynda «JA»-dyń beıbin jıyn ótkizýge ruqsaty bolmaǵan, biraqhalyqty shaqyrý naýqany Almaty qalasynyń ákimdiginen ruqsat almas buryn bastaldy. Eger osylaı 2017-2022 jyldary jıyn ótkizetin Almaty ne Astana uıymdastyrý komıteti jasasa, bul ákimshilik jaýapkershilikke tartylýmen aıaqtalatyn edi. Selektıvtilik, bir belsendini ekinshiniń paıdasy úshin kemsitý – qaýipti dabyl! Agressıvti kommýnıkasııa, vıjýal jáne jastardy jedel jınaýyna qarasaq, bul Toqaevqa jaqyn sheneýlikterdiń basshylyǵymen istelip otyrǵan kezekti memlekettik joba bolyp kórinedi. «JA» mını-toqaevshylar, kishi-toqaevtar urpaǵyn qalyptastyryp jatqany túsinikti.

Shalqar Nurseıit, saıasatker:

• Turmystyq zorlyq-zombylyq Qazaqstanda barlyq áleýmettik topqa ortaq óte ózekti másele. Azamattardy, ásirese iri qala turǵyndaryn mobılızasııalaýǵa, bılikke saıası talaptar qoıýǵa jumyldyrýǵa ońtaıly másele. Sondyqtan avtorıtar rejımniń osy másele boıynsha kún tártibin óz qolyna alǵysy kelip jatqany beker emes. Máselen, prezıdentshil “Jańa Adamdar” uıymy 26 qarashada Almatydaǵy “Saryarqa” kınoteatry artynda bıliktiń ruqsatymen mıtıngi uıymdastyrmaqshy. Basynda 25 qarashada QBTÝ aldyndaǵy alańda marsh uıymdastyrýǵa qysqa ýaqytta op-ońaı ruqsat alǵan. Keıin Almaty ákimdiginiń usynysymen bir kún keshigip, qalanyń shet jaǵynda mıtıngi ótkizýge kelisti. Mınıstrlerge Q.Toqaevtyń qanatty sózderi jazylǵan kúndelik syılaǵan jastarǵa qarap, olar Jańa Qazaqstan emes, Jańa Túrikmenstan qurǵysy keletindeı áser qalady.
  
  Bul mıtıngini uıymdastyrý arqyly “Jańa Adamdar” kópshiliktiń kóz aldynda saıası upaı jınap, potensıaly joǵary uıym retinde kóringisi keledi. Al Aqorda azamattyq qoǵam ókilderimen dıalogtiń ımıtasııasyn jalǵastyrý úshin osyndaı is-sharalar arqyly gongo uıymdardy kóbeıtkisi keledi. Turmystyq zorlyq-zombylyq máselesin saıası sheshimsiz sheshý múmkin emes. Biraq ol sheshim “Jańa Adamdar” sekildi uıymdardyń mıtıngisi sııaqty jasandy ári ýaqytsha bolmaýy tıis.
•