Palestınada tynyshtyq ornaı ma?

Izraıl resmı túrde Ǵaza beldeýin tolyq baqylaýǵa alǵanyn málimdegenmen sheteldik aqparat kózderi alǵashqy kúnderi shekaradan basa-kóktep ótken HAMAS jasaqtary tolyq joıylmaǵanyn aıtady. Izraıldiń ǵana emes, Batys aqparat quraldarynyń basym bóligi, tipti keıbir arab memleketteri de bul shabýylǵa HAMASty aıyptap otyr.

Dúnıejúzilik nasıhat keńistiginde qashannan da evreıler yqpaldylyǵy basym ekenin eskersek bul tań qalarlyq jaǵdaı emes.

Tań qalarlyǵy basqa. Tel-Avıv úshin, resmı málimdemelerge qaraǵanda, bul kútpegen shabýyl bolsa, oıynshyq sııaqty jeńil zeńbirekter men avtomattardan basqa qarýy joq HAMAS úshin de  shabýyldyń Izraıl sııaqty zamanaýı qarýmen muzdaı qarýlanǵan, álemde eń berik sanalatyn «Temir kúmbez» áýe qorǵanys júıesi bar memleketti 300 myńnan asa rezervısterdi shaqyryp, Amerıkadan kómekke Jerorta teńiziniń shyǵys  bóligine  ushaqtasyǵysh keme aldyryp osynsha dúrbeleńge túsýge májbúr etýi kútpegen nátıje boldy. Bir aıtarlyǵy, Izraıldi shabýyldaǵan HAMAS qozǵalysynyń barlyq kúshteri emes, áskerılendirilgen Qassam brıgadasy ǵana.

Biraq álemdi alańdatyp otyrǵany Palestınada osydan soń tynyshtyq ornaı ma degen saýal. Evreılerdiń palestınalyq arabtardyń jerin áskerı kúshke súıenip basyp alyp otyrǵanyna 56 jyl. Arabtar «nakba»

ذكبة («qasiret») dep atap ketken arabtardy dúnıe-múlikterin tárkilep Palestınadan kúshpen jer aýdarý 1947-1949 jyldar aralyǵynda ótti. Osy aralyqta ýaqyt jibermeı, 1948 jyldyń 15 mamyrynda evreıler Batys memleketteri jáne Keńes Odaǵynyń qoldaýymen Izraıl memleketin jarııalap jiberdi. Keıin Taıaý Shyǵysta odaqtas evreı sosıalıstik respýblıkasyn quramyn degen Stalınniń úmiti aqtalmaı, Izraıl Amerıkaǵa bet burdy da, Stalın arabtarmen odaqtasýǵa májbúr boldy.

«Ál Aqsa tasqyny» operasııasyn bastaǵan HAMAS óz maqsaty Palestına jerin azat etý ekenin talaıdan beri aıtyp keledi. Al Izraıldiń túpki maqsaty qandaı?

Bul suraqqa jaýapty Izraıl premer mınıstri Netanıahýdyń «bul soǵys Taıaý Shyǵysty túbegeıli ózgertedi» degen jumbaq sózinen jáne Ǵaza beldeýinde Izraıl áskeriniń qorshaýynda qalǵan palestınalyq arabtardy «olar janýarlar, sondyqtan olardy túgel qurtý kerek» degen sózderinen izdeý kerek sııaqty.

Batys aqparat quraldarynan ózgeshe baǵytty ustanatyn Ál-jazıra telearnasynyń aǵylshyn tildi habarynda Izraıldiń bedeldi Haaretz gazetiniń sarapshysy Gıdeon Levı Izraıl basshylyǵynyń basty maqsaty Palestına arabtarynan qandaı jolmen bolsa da tolyq qutylý jáne Ǵazadaǵy arabtardy blokadaǵa alyp elektr qýaty, sýdan, azyq túlikten aıyryp oqshaýlaý osy jospardyń bir bóligi deıdi.Onyń sózinshe, mundaı «etnıkalyq tazartý» júzege aspaıtyn jospar.

(Israel Palestine conflict and Gaza War | Inside Story

Birikken Ulttar Uıymynyń basyp alynǵan Palestına jerleri boıynsha arnaıy ókili Francheska Albaneze (Francesca Albanese) Izraıldiń Ǵazadaǵy arabtardy ashtyqqa ushyratyp qursaýdan shyǵarmaı ustaýy halyqaralyq zań boıynsha adamzatqa qarsy qylmys sanalatynyn aıta kele bul is júzinde «etnıkalyq tazartý maqsatyndaǵy ekinshi «nakba» deıdi.

1947-1949 týǵan jerlerinen qýǵyndalǵan 750 myńnan asa palestınalyq arabtar Izraıl men Mysyr arasyndaǵy aýmaǵy 365 sharshy shaqyrymnan aspaıtyn Ǵaza beldeýine kelip syǵylysty. Álemdegi eń tyǵyz qonystanǵan jer sanalatyn bul aýmaqta 2,3 mıllıon halyq turyp jatyr. Olardyń úshten ekisi bosqyndar. О́tken aptada mundaǵy bosqyndardyń segiz lageriniń biri Djabalııa Izraıl tarapynan bombalanyp júzdegen adam óldi.

Anyǵynda Izraıldiń Ǵaza beldeýin qursaýǵa (blokadaǵa) alýy budan 17 jyl buryn, ıaǵnı HAMAS bul aımaqqa óz baqylaýyn ornatqannan soń bastalǵan. Ál Qassam áskerı basshylary Izraıl Ǵazany bombalaýyn toqtatpaıynsha eshqandaı kelissózge barmaıtynyn málimdedi. Osy sátte BUU jáne yqpaldy memleketter birlesip tuıyqtan shyǵar jol tappasa bul qandy qaqtyǵys jalǵasa bermek.

Jýrnalıst Marat Ermuqanov,

Qyzyljar qalasy