Ǵaryshty ıgerýdi maqsat etken eki mıllıarderdiń uqsastyqtary men aıyrmashylyqtary

Buryn ǵaryshty baǵyndyrý jolynda memleketter básekelesetin bolsa, sońǵy jyldarda ǵaryshty ıgerý úshin jeke kompanııalar  jarysyp jatyr.

Solardyń ishindegi eń tanymal ǵarysh kompanııalary bar mıllıarderler – Ilon Mask pen Djeff Bezos.

Aldyńǵysynda "SpceX" dep atalatyn ǵarysh kompanııasy bar bolsa, ekinshisi "Blue Origin" kompanııasyna ıelik etedi.

Qamshy tilshisi ǵaryshty ıgerýdi maqsat etken eki mıllıarderdiń uqsastyqtary men aıyrmashylyqtary týraly aqparattardy nazarlaryńyzǵa usynady.

Djeff Bezos týmysynan amerıkalyq. Al Ilon Maskta úsh memlekettiń azamattyǵy bar.

Bezos AQSh-ta Albýkerkede dúnıege kelgen. Balalyq shaǵy Hıýstonda, keıinirek Maıamıde ótken. Bezos Prınston ýnıversıtetin 1986 jyly elektrotehnıka jáne ınformatıka mamandyǵy boıynsha bitirgen. 

Ilon Mask Ońtústik Afrıkada týǵan. Degenmen, 17 jasynda sheshesiniń kómegimen Kanadanyń azamattyǵyn alǵan, sebebi onyń sheshesi kanadalyq. Kanadada úsh jyl oqyǵan soń, Mask AQSh-qa qonys aýdarǵan. 2002 jyly Amerıka azamattyǵyn alǵan. Onyń aıtýynsha, AQSh – armandaryn oryndaýǵa múmkindik bergen álemdegi keremet el.

Mask balalyq shaǵy keremet bolmaǵan. Al Bezostyń balalyǵy shaǵy qamsyz ótken.

Ekeýi de mektepte jaqsy oqyǵan. Degenmen olardyń ózge balalarǵa uqsamaıtyn erekshelikteri bolǵan.

Bezos ózine qatty senimdi bolǵan, mektep bitirý saltanaty kezinde arnaýly sóz sóılegen.

Al Mask bala kezinde óte kóp álimjettilikke, qorlaýǵa ushyraǵan. Tipti ony basqalar baspaldaqtan qulatyp ta jibergen, esinen tanyp qalǵansha soqqyǵa jyqqan. Birde qatty taıaq jep aýrýhanaǵa túsken.

Keıbir aqparattarda Masktyń muryn súıekterine zaqym kelgeni aıtylady, keıin ota jasatqan.

Vashıngton Posttyń jazýynsha, onyń ákesi balalaryna qatty emosıonaldy jáne qatal bolǵan, ol Mask pen onyń inisine "olarǵa dáris oqyǵan kezde tórt saǵat boıy únsiz otyrýǵa" buıyrǵan. 

Djeff Bezos pen Ilon Masktyń ortaqtyǵy ekeýi de bala kezinen jasampaz bolǵan.

Mask bala kezinen baǵdarlamalaýdy úırenip, 12 jasynda vıdeo-oıyn baǵdarlamasyn jasap, 500 dollarǵa satqan.

Bezos úıiniń garajyndaǵy "elektrondyq zerthanasynda" kóptegen nárseler oılap tapqan. 

Ilon Mask ýnıversıtetti bitire salyp, óz bıznesin bastaǵan. Al Djeff Bezos biraz ýaqyt jalaqyǵa jumys jasaǵan.

Mask doktorantýraǵa oqýǵa túsip, eki kúnnen keıin oqýdan shyǵyp ketken. Ol inisimen birge "Zip2" kompanııasyn qurǵan.

Bezos bolsa 9 jyl boıy tehnologııa jáne qarjy salasynda jumys jasaǵan. Ol Amazon kompanıasyn óziniń garajynda bastaǵan. 

Djeff Bezos kompanııa quryp, ony ózgeler qarjylandyrǵan. Ilon Mask kompanııalaryn ózi quryp, ózi qarjylandyrǵan.

Bezos kompanııasyn jańadan qurǵan kezde potensıaldy qarjylandyrý kózderin qamtamasyz etý úshin 60 kezdesý ótkizgen jáne seriktesterinen 300 myń dollar jınaǵan. Sol sebepti qazir onyń áke-sheshesi de mıllıarder sebebi olar da Bezostyń seriktesteri.

Al, Mask kerisinshe Tesla kompanııasyn ózi qurmaǵan. Ol Tesla-ǵa kelip onyń 98 paıyz qarjylandyrýyn moınyna alǵan. Ol úshin burynǵy kompanııasyn satqan.

Ǵaryshty baǵyndyrýda ekeýi uqsamaǵan joldardy tańdaǵan

Eki mıllıarderdiń de ǵaryshtyq kompanııalary bar.

Budan buryn aıtyp ketkendeı, Masktyń kompanııasy – "SpaceX", Bezosta – "Blue Origin". Ekeýinde de zymyrandar bar, ekeýi de ǵaryshqa mıssııalar jiberýge arnalǵan.

Biraq ǵaryshty ıgerýi ekeýinde ekitúrli. Masktyń maqsaty Marsta ózin-ózi qamtamasyz etetin kolonııa qurý jáne osy ǵasyrdyń sońynda mıllıon adamdy sonda qonys aýdartý.

Al Bezos Marsqa qatty qyzyqpaıdy. Ol kerisinshe Aıda ǵarysh stansııasyn qurýdy kózdeıdi. Bezos sol arqyly Kún júıesin zertteýdi maqsat etedi. Onyń oıynsha, kúnderdiń bir kúni trıllıon adam Kún júıesindegi ǵaryshta ómir súredi. Olar ár túrli ǵalamshardan kelgen materıaldar arqyly tirshilik etedi. Degenmen Bezos ony jaqynǵy bolashaqqa emes, uzaq ýaqyttyq adamzat bolashaǵy úshin dep túsinedi.

Ekeýi de jańartylatyn energııaǵa kúsh-jigerin jumsaýda. Degenmen Mask bul jaǵynan jetekshi rólde.

Ekeýi de klımattyń ózgerisine qarsy. Degenmen olardyń is júzindegi atqarǵan jumystary uqsamaıdy. Bezostyń kompanııasy 40 paıyz jańartylatyn energııaǵa aýysqan jáne onyń óziniń jel energııasyn óndiretin fırmasy bar. Bezostyń jospary boıynsha, onyń kompanııasy 2040 jyldan buryn kómirtegisiz kásiporyn bolmaq.

Degenmen Masktyń deńgeıi tipti bólek. Tesla 100 paıyz jańartylatyn energııa jaǵynda jáne onyń kún panelderin jasaıtyn Solar City degen fırmasy bar. Ol Amerıkadaǵy eń úlken kún panelderin shyǵarady. Oǵan qosa Avstralııada Masktyń álem boıynsha eń úlken batareıa fırmasy bar. Nátıjesinde bul jaǵynan Mask shynymen de jetekshi.

Ilon Mask Djeff Bezosqa qaraǵanda ıdealıstik turǵydaǵy motıvasııamen jumys isteıdi.

Bylaı qarasańyz, Bezos standartty bıznes adamy. Onyń kompanııasy ınnovasııalar men tabystarǵa baı. Ol negizinen alǵanda tutynýshylarǵa sapaly jumys jasaý ıdeıasymen júredi. Ol naryq úlesin maksımaldy deńgeıde kóterýmen aınalysady. Árıne, bul naryqtyq ekonomıkanyń zańdylyǵy.

Degenmen, Masktyń motıvasııasy onymen salystyrǵanda tipti tereńde. Onyń búkil jumystaryna qaraǵanda bıznesten buryn adamzattyń problemalaryn sheshýge arnalǵanyn baıqaýǵa bolady. Eger maqsattary ortaq bolsa, keıde tipti ol óziniń básekelesterine kómektesedi. Mysaly, ol 2014 jyly jańartylatyn energııa patentterin basqa kompanııalarǵa paıdalanýǵa bolatynyn jarııalady. Mask bul áreketin "elektrli kólikter damýyn tezdetý úshin" dep túsindirdi. Al onyń ǵaryshty baǵyndyrýdaǵy motıvasııasy tipti qyzyq. "Ol adamzattyń uzaq ýaqyttyq tiri qalýyn qamtamasyz etý úshin degen.

Ilon Mask jasandy ıntellekt úshin qatty alańdaıdy. Djeff Bezos jasandy ıntellektke óte qyzyǵady.

Bezos jasandy ıntellekttiń jankúıeri. Jasandy ıntellekt Amazon kompanııasynyń ınnovasııalarynyń negizgi bóligin quraıdy. Ol jasandy ıntellekt arqyly ǵalamshardaǵy barlyq bıznesti damytýdy kóp aıtady.

Al, Mask kerisinshe jasandy ıntelekttiń adamzatqa eń úlken qater bolatynyn málimdegen. Ol "Open AI" degen paıdany kózdemeıtin zertteý kompanııasyn qurǵan. Kompanııa jasandy ıntelektti zertteıdi. Maqsaty adamzatqa paıdaly jasandy ıntelektti damytý.

Ilon Mask Djeff Bezosqa qaraǵanda qaıyrymdylyqqa qatty kóńil bóledi

Bezos qaıyrymdylyq jasaıdy. Degenmen basqa sýperbaılarǵa qaraǵanda qaıyrymdylyq jaǵynan jomart emes. Bıll jáne Melında Geıts bastaǵan "The Giving Pledge" kelisimine Amerıkadaǵy eń baı bes adamnyń ishinde qol qoımaǵan jalǵyz mıllıarder osy Djeff Bezos. The Giving Pledge (berý kepili) – mıllıarderlerge óz baılyqtarynyń jartysynan kóp bóligin qaıyrymdylyqqa berýge shaqyratyn qozǵalys. (Ol kedeılikti joıý, bilim berý, jahandyq densaýlyq saqtaý, bosqyndarǵa kómek, apattan qutylý, áıelder men qyzdardyń múmkindikterin keńeıtý, medısınalyq zertteýler, óner jáne mádenıet, qylmystyq sot tóreligi reformasy jáne ekologııalyq turaqtylyqqa jumsalady. 2019 jylǵy mamyrdaǵy jaǵdaı boıynsha baılyqtarynyń kem degende jartysyn qaıyrymdylyqqa berý týraly kepilge 22 elden 204 qol qoıǵan.)

Ilon Mask buǵan 2012 jyly qol qoıýmen qosa, ol "Mask qory" degen qaıyrymdylyq qoryn da qurǵan. Qor qarjysy bilim berý, ǵylym, ınjenerıng salasyna qoldaý kórsetýmen birge, balalar aýrýyn zertteý men emdeýge jumsalady.

Mask Marsta turǵysy keledi,  Bezosta ondaı oı joq

Ekeýiniń ǵaryshty baǵyndyrý jolyndaǵy oılary da uqsamaıdy. Masktyń bul joldaǵy maqsatqa ózin arnaǵany sonshalyq, ol Marsqa baratyn ǵarysh kemesine óziniń otyrý jospary bar. Tipti ol Marsqa barýdy ǵana josparlamaǵan. Qyzyl ǵalamsharǵa ǵarysh kemesin jiberý men qaıtarýdyń qaýpi joǵary bolsa da, Ilon Mask Marsta qaza tapqysy keletinin málimdegen. 

Al, Bezos mundaı eshteńe aıtqan joq.

Ilon Mask ózine qatal, Djeff Bezos jumysshylaryna qatal bastyq

Ekeýi de úlken josparlar qurady. Ony jyldam júzege asyrý úshin úlken talap qoıady. Bezos jumysshylaryna qatal. Az jalaqy beredi. Álemdegi eń úlken kompanııanyń jumysshylary "azyq-túlik bıletimen" ómir súrgen kezderi de bolǵan. Sol úshin AQSh saıasatkerleriniń aıyptaýyna ushyraǵan.

Al, Mask kerisinshe, ózine qataldyǵymen áıgili. Ol aptasyna 120 saǵat jumys jasaıdy. Tipti, fabrıkada uıyqtaıtyn ádeti bar. Ol únemi jumysshylaryn adaldyǵyn joǵary baǵalap, maqtap otyrady.

Eki mıllıarderdiń ǵaryshqa barýǵa qatysty keı kózqarasy uqsamaıdy.

2013 jyly NASA-men bolǵan ǵaryshqa ushyrý kelisimshartynda Djeff Bezos pen Ilon Mask talasqa tústi. Nátıjesinde Mask 20 jyldyq kelisimdi jeńip aldy, Bezos óziniń narazylyǵyn bildirgen, degenmen ǵaryshqa zymyran ushyrmady.

2014 jyly olar zymyran tehnologııasy týraly patentterge de talasty. Bul joly da Mask jeńimpaz boldy. Keıin de eki mıllıarderdiń arasynda kóptegen qaıshylyqtar boldy.

Bezos Masktyń Marsqa barýyn birneshe ret mazaqtap sóılese, Mask Bezosty "barlyǵyn menen kóshirgen ury" deıdi. Jaqynda Mask Twitter-de Bezosty "monopolıst" dep atap, onyń kompanııasyn taratý kerektigin málimdegen. 

Al olardyń qarjylyq jaǵdaıyn salystyrsaq, Djeff Bezostyń baılyǵy 171 mıllırad dollarǵa baǵalanǵan. Ol álemniń eń baı adamy esepteledi. Ilon Masktyń jekelik dáýleti 20 shildede 74 mıllırad dollarǵa jetken. Mask osy naýryzda ǵana Forbes tizimi boıynsha álemdegi dáýletti 30 adam qataryna kirmeıtin. Bloomberg aqparaty Ilon Masktyń Forbes tiziminde "aqqan juldyz jyldamdyǵymen" kóterilgenin málimdegen. Shildeniń basynda Masktyń álem boıynsha jetinshi baı bolǵany habarlansa, arada bir apta óter-ótpesten onyń álemdegi eń baı bes adamnyń biri bolǵany jarııalandy.