Qazaqstanda ekologııalyq qurylysty engizý múmkin be?

Jasyl qurylys-bul qorshaǵan ortaǵa eń az zııan keltiretin ǵımarattardy salý jáne paıdalaný. BUU-nyń turaqty damý maqsattaryna sáıkes, mundaı qurylys parnıktik gazdar men qaldyqtardyń shyǵaryndylaryn azaıtýǵa, sondaı-aq bıologııalyq ártúrlilik pen tabıǵı resýrstardy qorǵaýǵa arnalǵan.

Qazaqstanda TDM 2013 jyly Nazarbaevtyń jarlyǵynan keıin ustana bastady. 2023 jyly Qasym-Jomart Toqaev 2060 jylǵa qaraı Qazaqstannyń kómirtegi beıtaraptyǵyna qol jetkizý týraly qujatqa qol qoıdy, bul da turaqty damý maqsattarynyń biri bolyp tabylady.

Biz jasyl qurylystyń artyqshylyqtary men kemshilikteri týraly aıtyp beremiz jáne ony Qazaqstanda engizýde ne durys emes ekenin túsinemiz.

Jasyl qurylys degenimiz ne?

Dástúrli qurylystan aıyrmashylyǵy, jasyl ekomaterıaldardy paıdalanýǵa, jańartylatyn kózderdi engizý arqyly energııany únemdeýge jáne qorshaǵan ortaǵa zııandy azaıtýǵa basa nazar aýdarady.

Mysal retinde Almatydaǵy "esep" kompanııalar tobynyń keńse ǵımaratyn qarastyrýǵa bolady. Ony salǵan kásipker Maksım Baryshevtiń aıtýynsha, ol tóbege ornatylǵan kún panelderiniń arqasynda ózin 80% energııamen qamtamasyz etedi. Ǵımarattyń terezeleri jylýdy saqtaıdy. Dálizderde qyzmetkerler qozǵalǵan kezde ǵana jaryqty qosatyn sensorlar bar. Lıft tek kóterilý kezinde energııany ysyrap etedi.

Astanada kún panelderi esebinen ózin elektr energııasymen qamtamasyz etetin "Yyskeldi qajy" meshiti jasyl qurylystyń jaqsy úlgisi bolyp tabylady.

Qurylysqa turaqty tájirıbeni engizýdiń mańyzdy aspektisi ǵımarattardy ekologııalyq standarttar boıynsha sertıfıkattaý bolyp tabylady. Qazaqstanda sertıfıkattar beretin jáne sertıfıkattaý prosesin úılestiretin negizgi kompanııalar Cushman & Wakefield Kazakhstan jáne qazaqstandyq jasyl qurylys keńesi (KazGBC) bolyp sanalady. Bizdiń elimizdegi ǵımarattar negizinen AQSh-tyń jasyl qurylys keńesi (us green Building Council USGBC), BRE Global uıymy ázirlegen Brıtandyq BREEAM júıesi, sondaı-aq otandyq OMIR júıesi ázirlegen LEED standarttary boıynsha sertıfıkattalady.

Nelikten jasyl qurylys mańyzdy

Ýrbanıst jáne "Prospekt Bıýro" JShS qalalyq josparlaý jónindegi konsaltıngtik agenttiginiń basshysy Erqanat Zaıtovtyń aıtýynsha, Qazaqstanda jasyl qurylysqa qyzyǵýshylyq bar — degenmen, onymen baılanysty jobalardy iske asyrý áli de kóp nárseni qalaıdy.

– Qazaqstan aýanyń lastanýy, taza sýdyń jetispeýshiligi jáne jerdiń degradasııasy sııaqty birqatar ekologııalyq syn-qaterlerge tap bolady. Jáne, árıne, jasyl qurylys qorshaǵan ortaǵa teris áserdi azaıtý tásili retinde qarastyrylady. Bul qorshaǵan ortaǵa jaǵymdy áser etýi múmkin, biraq eger [mundaı qurylys] júıeli jáne jan-jaqty bolsa ǵana. Núktelik sheshimder bar problemalardyń Muhıtyndaǵy tamshy sııaqty. Eshteńe jasamaý da múmkin emes, sondyqtan keıde birdeńe jasalady, biraq ol aýqymdy jaqsartýlarǵa ákelmeıdi, - deıdi Zaıtov.

О́z kezeginde, KazGBC qazaqstandyq jasyl qurylys Keńesiniń dırektory Aleksandr Belyı turaqty damýdyń baıaý qarqyny kadrlardyń jetispeýshiligimen jáne basqa da problemalarmen baılanysty dep sanaıdy.

– О́kinishke oraı, jasyl qurylystyń damýyn tejeıtin birqatar qıyndyqtar bar. Bul ekonomıkalyq, áleýmettik jáne tehnıkalyq máseleler. Birinshiden, ınnovasııalyq modeldeý jáne jobalaý tehnologııalarymen jumys isteı alatyn, sondaı-aq jasyl qurylys standarttaryn biletin bilikti kadrlardyń jetispeýshiligi. Budan basqa, bizde qoǵamdyq yntalandyrý joq. Qarapaıym azamattar jasyl qurylyspen az tanys. Olar onyń qorshaǵan ortaǵa jáne ómir sapasyna áseri týraly bilmeıdi. Taǵy bir sebep — memleket tarapynan qoldaýdyń tómendigi, - deıdi Aleksandr Belyı.

Ekonomıkalyq yntalandyrý kontekstinde keıbir qazaqstandyq bankterde jasyl ıpoteka dep atalatyndar paıda bolǵanyn atap ótýge bolady. Máselen, "Otbasy Bankiniń" derekteri boıynsha myńǵa jýyq klıent ekologııalyq standarttarǵa sáıkes keletin turǵyn úı satyp alý baǵdarlamasyn paıdalanyp úlgerdi.

Cushman & Wakefield Kazakhstan kompanııasynda jasyl qurylys kádimgi ómirge neǵurlym kóp engizilse, soǵurlym adamdar oǵan qyzyǵýshylyq tanyta bastaıdy, al fırma qyzmetkerleri — jumys berýshilerden Jasyl keńse talap etedi dep esepteıdi.

Jasyl qurylystyń artyqshylyqtary

Qazaqstandyq qalalardyń qarqyndy ósýi jańa turǵyn úıler men kommersııalyq keńistikterge suranys týǵyzady. Jasyl qurylys óz kezeginde osy suranysty, sondaı-aq jaılylyq pen ómir sapasyna degen qajettilikti eskeretin sheshimderdi usynady.

Jasyl qurylys tek balkondardaǵy aǵashtar nemese shatyrlar men qasbetterdi kógaldandyrý emes ekenin túsiný mańyzdy. Joǵaryda aıtylǵandardyń barlyǵy úılerdiń estetıkalyq kelbetin ǵana jasaıdy, biraq fýnksıonaldy emes.

 – Jasyl qurylys-eń aldymen ınjenerlik ınfraqurylymǵa júktemeni azaıtý, paıdalaný shyǵyndaryn únemdeý jáne avtonomdy "aqyldy" júıelerdi qurý arqyly turaqtylyq pen turaqtylyq týraly. Bul jaǵdaıda "aqyldy" - bul sıfrlandyrý ǵana emes, sonymen birge jalpy utymdy tutyný. Jaqsartylǵan jeldetýdi engizýdi, tabıǵı materıaldardy paıdalanýdy jáne jasyl aımaqtardy qurýdy qosa alǵanda, - deıdi ýrbanıst Erqanat Zaıtov.

Aleksandr Belyı Qazaqstannyń jasyl qurylys salasynda kóshbasshylyq pozısııany alýǵa barlyq múmkindigi bar ekenine senimdi.

— Sońǵy jyldary Qazaqstan jasyl qurylys qaǵıdattaryn keńinen engizý boıynsha belsendi jumys júrgizýde. Elimizde energııa tıimdiligi men jasyl standarttar boıynsha túrli ekologııalyq bastamalar men jobalar iske asyrylýda. Biraq ázirge birqatar qıyndyqtar bar, - dep sanaıdy ol.

Jasyl qurylystyń damýyn qalaı yntalandyrýǵa bolady?

Erqanat Zaıtovtyń aıtýynsha, jasyl qurylys máseleleri eskirgen bilim berý júıesimen jáne qurylys salasyna monıtorıng pen baqylaýdyń bolmaýymen baılanysty.

— Kóptegen qurylys salýshylar, sáýletshiler men qurylysshylar jasyl qurylys tehnologııalary, sondaı-aq olardyń artyqshylyqtary týraly bilimderi joq. Aqparattyń jetispeýshiligi konservatıvti tásilge jáne dástúrli ádisterge artyqshylyq beredi. Elde ekologııalyq turaqty ǵımarattardy jobalaý men salýda tájirıbesi bar mamandar jetkilikti bolǵanymen, olardyń kópshiligi baǵalanbaǵandyqtan jáne jalaqysy tómen bolǵandyqtan elden ketedi. Shetelde tájirıbeli mamandar kóp nárseni baǵalaıdy, - deıdi Zaıtov.

Sarapshylardyń arasynda jasyl tehnologııalar qymbat degen pikir bar, biraq Aleksandr Belyı uzaq merzimdi perspektıvada bul tásil óz jemisin beredi dep málimdeıdi.

– Jasyl tehnologııalar jyldan jylǵa qol jetimdi bolyp keledi, al dızaınerlerdiń mindeti — ǵımaratqa maksımaldy áser etý úshin osyndaı tehnologııalardy tańdaý jáne obektini sertıfıkattaý kezinde joǵary deńgeıge ıe bolý. О́kinishke oraı, bul bárine birdeı bola bermeıdi jáne árdaıym bola bermeıdi", — deıdi ol.

Ǵımarattyń eskirý jyldamdyǵy jyljymaıtyn múlik naryǵynda áli de mańyzdy faktor bolyp tabylady. Qazirgi zamanǵy ǵımarattar tez eskiredi: mysaly, 15 nemese 20 jastaǵy saýda ortalyǵyn jalǵa alý qıyn. Cushman & Wakefield Kazakhstan kompanııasynda eskirý máselesi de turaqty qurylyspen baılanysty dep esepteıdi:

— Jasyl qurylystyń sońǵy damý tendensııalary klımattyń ózgerý ssenarıılerin eskeredi. Qazir ǵımarattar 50-100 jylǵa paıdalanýǵa salynýda jáne ınjenerlik júıeler qorshaǵan ortanyń ózgerýine qalaı jaýap beretinin túsiný kerek. Mysaly, nóserli káriz júıesi belgili bir aımaqtaǵy jaýyn-shashyn qarqyndylyǵynyń artýyna tótep bere ala ma? Kondısıoner júıeleri jylý tolqyndaryn basqara ala ma? Elektr qýaty óship qalsa ne bolady?