Ǵylymnyń bolashaq baǵdarshamy

Jaqyn kúnderi Qazaqstan Respýblıkasynyń «Ǵylym jáne tehnologııalyq saıasat» týraly jańa Zań jaryq kórdi. Atalǵan zańnamany der kezinde qabyldaǵan bolashaǵymyzdy aıqyndaıtyn jańalyq retinde qabyldaımyn. 

Jahandaný dáýirinde ǵylymnyń alatyn orny joǵary ekeni belgili. Demokratııalyq qoǵamda zań ústemdigi shynaıy qubylys bolýy tıis. Jańa zańnamada elimizde júrgizilip jatqan ǵylymı-tehnologııalyq jáne ekonomıkalyq saıasattyń quqyqtyq ózara baılanysy tıisti qaǵıdalar negizinde bekitilgen.

Ǵylymnyń qoǵamdaǵy róli, saıası, ekonomıkalyq, áleýmettik dárejesiniń quqyqtyq tabıǵaty erekshe sıpatta daralanǵan. Osy rette zańnamada ǵylymı-tehnologııalyq aqparatty jınaýdy uıymdastyrýdyń, óńdeýdiń jáne taldaýdyń quqyqtyq negizderi aıqyndalǵan.

Adam faktory, adam kapıtaly qaı ýaqytta bolsyn óziniń mańyzdylyǵyn joǵaltpaıtyny dáleldeýdi qajet etpeıtin aksıoma. Sondyqtan ǵalymdardyń mártebesin kóterý jáne olarǵa qoldaý kórsetý máselesi kún tártibinen túspeýi tıis. Otandyq ǵylymdy damytý – eldigimizdiń, órkenıetimizdiń, halyqaralyq bedelimizdiń basty kórsetkishi.

Zańnamada ǵylymdy damytýdyń jańa qoǵamdyq qajettilikten týyndaǵan sara joldary aıqyndalyp, osy sharalardy júzege asyrýdaǵy Respýblıka Úkimetiniń mindetteri men jaýapkershiligi týraly normalar jınaǵy qamtylǵan.

Kórsetilgen normalar tek qaǵaz júzinde ǵana qalyp qoımaı, shynaıy júzege asyrý maqsatynda Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń janyndaǵy ǵylym men tehnologııa týraly Ulttyq Keńestiń qyzmetine úlken mártebe berilgen. Ulttyq Ǵylym akademııasynyń mártebesi men bedelin kóterýdiń naqty, zańdy joldary anyqtalǵan. Qabyldanǵan zańnamanyń negizgi maqsaty otandyq ǵylymdy damytý, halyqaralyq qatynastarda elimizdiń básekege qabilettiligin qamtamasyz etý, naqty ǵylymı jetistikterge qol jetkizý, ǵylymı tehnologııalyq saıasatty jandandyrý, ony ınnovasııalyq qyzmetpen úılestirý, qol jetken tabystarmen shektelip qalmaý bolyp tabylady.

Zańnamada kórsetilgen maqsattardy júzege asyrýǵa tek qana Ǵylym Akademııasy, quzyretti organdar ǵana emes, búkil halyq, qaýym bolyp kúsh salýǵa tıis. Osy rette elimizdiń bolashaǵyna alańdaıtyn qyzmet jasaıtyn bilikti mamandardy daıyndaıtyn joǵarǵy oqý oryndarynyń mindeti men maqsaty, jaýapkershiligi jańa serpinge ıe bolýy tıis. Bul rette jeke tulǵalardyń, ıaǵnı oqytýshylar qaýymdastyǵynyń biliktiligi, ómir tájirıbeleri, ǵalym retinde bedeli men orny erekshe mańyzǵa ıe bolady. Zańnamada atalǵan tulǵalar ǵylymı jáne (nemese) ǵylymı-tehnıkalyq qyzmettiń sýbektileri retinde aıqyndalǵan.

Joǵaryda kórsetilgen mindetter men maqsattardy júzege asyrýdy qamtamasyz etetin memlekettik jáne qoǵamdyq uıymdardyń mártebeleri men ókilettilikteri zańnamada naqty anyqtalǵan. Olardy qamtamasyz etýdiń quqyqtyq joldary aıqyn saralanǵan. Ǵylymı jáne (nemese) ǵylymı-tehnıkalyq qyzmetti qarjylandyrý máselesin ońtaıly sheshý zańnamada kózdelgen maqsattar men mindetterge ýaqytynda jáne der kezinde qol jetkizýdiń basty kepili bolyp tabylady. Zamana talabyna saı ǵylymı jáne (nemese) ǵylymı-tehnıkalyq qyzmetti damytýda memlekettik-jeke menshik áriptestik ekonomıkanyń basym sektorlaryndaǵy tehnologııalardy kommersııalandyrý máselelerimen tyǵyz baılanys tásilderin qoldaný arqyly júzege asyrylýy tıis.

Aldymyzda turǵan bolashaq, jasampaz jas urpaǵymyz úshin asa qajetti sharalardy júzege asyrý tek memleket tarapynan qoldaý bolǵan jaǵdaıda ǵana júzege asatynyna kámil senimdimin. Zańnamanyń 9-taraýy «Halyqaralyq yntymaqtastyq» dep atalýy tegin emes. Aıtylǵan zańnamada kózdelgen maqsattar men mindetterdi oryndaý barysynda dúnıejúzilik, halyqaralyq, baılanystardyń róli erekshe ekenin basa aıtý qajet. Zańnamada Qazaqstan Respýblıkasy ratıfıkasııalaǵan halyqaralyq sharttardyń zańdy kúshi osy zańnan basym bolady dep beker jazylmaǵanyn eskerýimiz tıis.

Kúni keshe ǵana  Astanada ShYU-nyń sammıti ótti. Osy mártebeli kezdesýde talqylanǵan máseleler bolashaq damý men turaqtanýdyń alǵysharttaryn belgilep berdi. Jıynǵa qatysqan memleketter men olardyń kóshbasshylarynyń mártebeleri Qazaqstan Respýblıkasynyń, memleket basshysynyń halyqaralyq orny men mártebesin taǵy bir bıik shynǵa kóterdi. Zańdylyq, ádilettilik pen adaldyq qaǵıdalary qoǵamdyq damýdyń basty kórsetkishine aınalýy tıis. Sondyqtan jańadan qabyldanǵan ǵylym jáne saıasat týraly zańnamany otandyq ǵylym salasyn bolashaq baǵdarshamy dep qabyldaıyq!

Baglan Makýlbekov,

L.N. Gýmılev atyndaǵy EUÝ Konstıtýsııalyq jáne azamattyq quqyq kafedrasynyń professor