Telefonyn aqtarý – ajyrasýmen tynady

Qazaqstandyqtardyń ajyrasýyna ne sebep? Qazaqstandyq damý ınstıtýtynyń zertteýinshe, elimizde erli-zaıyptylar eń kóbine opasyzdyqtan, sodan keıin ata-eneniń aralasýy, joqshylyq, zorlyq-zombylyq saldarynan ajyrasady.

Qysqasy – qyzǵanysh ajyrasýdyń eń basty sebepteriniń biri. Qazirgi zamanda áıeli kúıeýiniń telefonyn aqtarý, onyń basqa qyz-kelinshekterge basqan lúpili, jazǵan haty otbasynyń buzylýyna ákeledi eken.

Jeke hat qupııasy degen bar. Zań jaǵynan qaraǵanda erli-zaıyptynyń bir-biriniń telefonyn aqtarý, jeke qupııasyn buzý qanshalyqty durys, degen suraqty Qamshy.kz zańger Tleýjan Kishkenebaevqa qoıdy. Onyń sózinshe, bul zańǵa qaıshy áreket sanalady.

– Keıde erli-zaıyptylar arasynda mynadaı jaǵdaı bolady: Máselen, kúıeýine, ne áıeline úshinshi taraptan ǵashyqtyq sezimmen jazylǵan hattar keledi delik. Biraq oǵan áıeldiń, ne kúıeýiniń kóńili bolmaýy da múmkin. Alaıda kóbi ol hattyń baıybyna barmaı, bárin shyn qabyldap, asyǵys sheshim shyǵaryp, ajyrasyp jatady. Ol hat jalǵan, bireýdiń otbasyn buzý úshin ádeıi jasalǵan qastandyq bolýy múmkin, ne bolmasa shynymen de bireý syrttaı ǵashyq bolyp jazýy da múmkin. Ártúrli jaǵdaı bolady. Sondaı jaǵdaıdyń saldarynan kóptegen otbasylardyń buzylyp jatqanyn kórip júrmiz.

Eger shynynda, úshinshi tulǵa bireýdiń otbasyn ádeıi buzý úshin bireýdiń kiltsózin  buzyp,  akkaýntyn paıdalanyp, onyń qylmysy dáleldense, Qylmystyq kodekstiń 148-babynyń 1-bóligine sáıkes, 2 myń AEK-ke deıingi mólsherde aıyppul, ne 600 saǵatqa deıingi merzimge qoǵamdyq jumystarǵa tartý, ne 2 jylǵa deıingi merzimge bas bostandyǵynan aıyrý kózdelgen, deıdi ol.

Sonymen qatar, zańger elimizdegi erli-zaıyptylardyń bir-biriniń jeke qupııasyna ortaq dúnıe sııaqty qaraýy ári áıel men kúıeý birin biri óz menshigi dep sanaýy durys emes ekenin aıtty. Zań – adamdardyń jeke sezimderine aralaspaıdy.

– Bizde kúıeýi bolsyn, áıeli bolsyn – bir-biriniń telefonyn jekemenshik zat emes, ortaq dúnıe retinde kóredi. Ol durys emes. Kez-kelgen adamnyń jeke ómiri, jeke zaty, qupııasy bolady. Maǵan kóbine áıelder kelip: «kúıeýim ketip qaldy. Qalaı qaıtaramyn. Kóńildesiniń ústinen aryz jazsam bola ma?» degen sekildi suraqtar qoıyp jatady. Onyń basyn basqa áıel aınaldyryp aldy ma, álde kúıeýi ózi ǵashyq bolyp, ketip qaldy ma – ol adamnyń jeke ómiri, oǵan zańmen eshqandaı tyıym salynbaǵan. Sondaı-aq, áıeldiń ózi de kóńildes taýyp alsa da, tipti bireý toqal alsa da, ondaı máselelerge zań aralaspaıdy. Zańda «sen úılengen ekensiń, ıaǵnı, endi basqa bireýge ǵashyq bolmaýyń kerek» degen uǵym joq. Sondyqtan áıeldiń kúıeýim «tek meniki bolýy kerek» deýi qate pikir, dep qosty ol.

Psıholog Saıan Ryspaevtyń aıtýynsha, erli-zaıyptylardyń birin-biri ańdýy máseleni sheshpeıdi, kerisinshe, tek ýshyqtyrady.

– Árıne, áıel kúıeýiniń telefonyn aqtaryp, onyń kimge qandaı laık basqanyn tekserýi –senimsizdiktiń saldarynan bolady. Eger áıel shynynda da kúıeýiniń jeke hattaryn oqyp qoıyp, ustap alsa, biz ol áıelderdi kórkem mámilege shaqyramyz. Iаǵnı, kúıeýimen ursysýdan paıda joq ekenin, odan másele tek ýshyǵyp ketetinin aıtamyz. Birinshiden, ol ajyrasýǵa alyp keledi. Árıne, kúıeýiniń  bóten áıelge qarap, opasyzdyq jasaýy durys emes. Biraq áıeldiń de kúıeýiniń telefon aqtarýy durys emes. Osy oraıda kúıeýi áıelin “meniń telefonymdy ruqsatsyz aqtardyń” dep aıyptap, ajyrasýy múmkin. Eger de kórkem mámilede sóılesetin bolsaq, nelikten kúıeýi ózge áıelderge laık basyp, pikir jazyp júr degenge kelsek, oǵan qarym-qatynasta bir nárse jetispeýi múmkin. Iаǵnı, jynystyq qarym-qatynas, kóńil jetispese, ol opasyzdyq jasaýǵa ákeledi, deıdi ol.

Sonymen, eriniń telefonyn aqtarý – áıelderdiń óz-ózine degen senimsizdiginen týyndaıdy eken. Kóptegen áıelder óziniń sulýlyǵyna, dene pishimine kóńili tolmaı, kúıeýim maǵan qyzyqpaıdy degen qyńyr senimdi óz mıyna quıyp alady.

– О́zine-ózi senimsiz áıelder qaıtedi? Olar «qazir kúıeýim jumysqa barsa, oǵan basqa áıelder qarasa, ol basqa áıelmen sóılesse, sosyn ol menen ketip qalady degen sekildi oıda júredi. Al eger áıel óziniń «tabıǵı jaratylysyna» kóńil bólip, ózin-ózi jan-jaqty damytyp, áıel rólin durys atqaryp, kúıeýine senip, ózin tolyqqandy sezinse, ondaı áıel kúıeýin ańdymas edi. Kerisinshe, ondaı áıelderge kúıeýi qaıta ǵashyq bolady, deıdi Saıan Ryspaev.

Bul jerde áıelder úshin ózin ózi durys baǵalaýy birinshi kezektegi másele bolýy kerek eken.