Nazarbaev tender aldy. Astanadaǵy alyp saraılar eks-prezıdenttiń menshiginde me?

Byltyr qarashada qurylǵan «Qazaqstan Respýblıkasynyń prezıdenttik ortalyǵy» dep atalatyn mekeme eldiń eks-prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń jeke qoryna tikeleı bir kózden tender berdi. «Prezıdenttik ortalyq» Nazarbaev qorynan Astanadaǵy Álıhan Bókeıhanov kóshesinde ornalasqan ǵımaratty bıyl qańtarda 183 mln teńgege jalǵa alǵan. Buǵan deıin memmekemeler tegin paıdalanǵan ǵımarat nelikten bıyl qyrýar qarjyǵa jaldanyp otyr? Buryn «Elbasy keńsesi», «Elbasy kitaphanasy», «Nazarbaev ortalyǵy» dep atalatyn memlekettik mekemeler otyrǵan alyp saraılar kimniń menshiginde? Qamshy tilshisi osy suraqtarǵa jaýap izdep kórdi.

KITAPHANA DÁÝIRINDEGI TEGIN SARAI

Qańtar qyrǵynyna deıin Qazaqstanda, ásirese el astanasynda Nursultan Nazarbaevtyń atynda kóptegen uıym, qor, mýzeı, kitaphana bolǵany belgili. Astanada Nazarbaevtyń atyn alǵan sondaı uıymdar Alash kósemi Álıhan Bókeıhan kóshesinde ornalasqan ǵımaratta shoǵyrlanǵan edi.

2013 jyly «kásipkerlerdiń qarjysyna» soǵylǵan toǵyz qabatty alyp saraı jyldar boıy «Nazarbaev ortalyǵy» dep ataldy. Nazarbaev 2019 jyly prezıdenttikten ketken soń Aqordadan dál sol shatyry kók tústi saraıǵa qonys aýdarǵany belgili. Sol kezden beri saraı el ishinde «Kókorda» dep te ataldy. Ol prezıdenttikten ketken soń qurylǵan «Elbasy keńsesi» de osy ǵımaratta boldy.

2020 jyly «Kókordanyń» qasynan taǵy bir alyp saraı boı kóterdi. Aýmaǵy 40 myń sharshy metr bolatyn úsh qabatty ǵımaratqa Nazarbaevtyń mýzeıi kóship keldi.

Byltyr «Elbasy kitaphanasynyń» ornyna qurylǵan «Prezıdenttik ortalyq» dep atalatyn mekeme qazir osy ǵımaratta otyr. Biraq tegin emes. «Nursultan Nazarbaevtyń qory» dep atalatyn uıymǵa 183 mln teńge tóleıdi. Atalǵan qordyń jalǵyz quryltaıshysy bar. Ol – Nursultan Nazarbaev.

Memsatyp alý portalyndaǵy málimetke qaraǵanda, bıyl qańtarda Prezıdenttik ortalyq ashyq konkýrs ótkizbesten Nazarbaevtyń qorynan ǵımaratty jalǵa alǵan. Bul jerde túsiniksiz bir jaıt bar. «Prezıdenttik ortalyq» «Elbasy kitaphanasy» bolyp turǵan kezde eshqashan ǵımarat úshin Nazarbaevtyń qoryna aqsha tólegen emes. Budan «Kitaphana taratylyp, prezıdenttik ortalyq bolyp qurylǵanda ǵımarat aqyly bolyp ketti me?» degen zańdy suraq týyndaıdy.

Osy suraqqa jaýap alý úshin Prezıdenttik ortalyqtyń áleýmettik jelide kórsetilgen nómirine birneshe ret qońyraý soqqanymyzben, tutqany eshkim kótermedi. Mekemege resmı suraý hat joldamaqshy bolǵanbyz, biraq E-otinish saıtynan mekemeni tappadyq.

QOJAIYNY JASYRYN QOS SARAI

Bókeıhanov kóshesiniń boıyndaǵy qos saraıdyń qojaıyny kim ekeni belgisiz. 9 qabatty alyp saraı 2013 jyly ashylǵanda onyń demeýshilerdiń qarjysyna soǵylǵany aıtylǵan. Biraq kimniń menshigine berilgeni jaıly aqparat joq.

Onyń janyndaǵy qazir «Prezıdent ortalyǵy» ornalasqan ǵımarat ta naqty kimniń menshiginde ekeni túsiniksiz. Belgilisi ol ǵımarat «Tuńǵysh prezıdent qory» dep atalatyn qordyń tapsyrysy boıynsha soǵylǵan. Atalǵan qor 2000 jyly Nazarbaevtyń buıryǵymen qurylyp, 2020 jyly jumysyn toqtatqan. Jarǵysy boıynsha kommersııalyq emes sanalatyn qordyń alyp saraı soqqyzýǵa qarjyny qaıdan alǵany jasyryn. Ǵımarat soǵylyp bitken soń onyń kimniń menshigine berilgeni de belgisiz.

Memlekettik jer kadastrynda eki ǵımarattyń da menshik ıesi jasyrylǵan. 2gis qosymshasyndaǵy málimetke qaraǵanda, úlken ǵımaratta «Nursultan Nazarbaevtyń qory», al kishi ǵımaratta «Qazaqstan respýblıkasynyń prezıdenttik ortalyǵy» memlekettik mekemesi ornalasqan.

NAZARBAEVTYŃ MILLIARDER QORY

Prezıdenttik ortalyqqa ǵımaratty jalǵa berip otyrǵan «Nursultan Nazarbaev qory» 2010 jyly Nazarbaev prezıdent bolyp turǵan kezde qurylǵan. Bul eks-prezıdent quryltaıshysy sanalatyn jalǵyz uıym emes. Onyń atynda budan bólek birneshe qor bar. Nazarbaev óziniń qorlary arqyly ondaǵan kommersııalyq kompanııalarǵa ıelik etedi.

Mysaly, memmekemege ǵımarat jalǵa berip otyrǵan «Nursultan Nazarbaev qory» Kazakhstan Today aqparat agenttigine, Haileybury Astana kompanııasyna, ROYAL CITY BUILD turǵyn úı-qurylys kooperatıvine jáne taǵy basqa alty qor men uıymǵa ıelik etip otyr.

2010 jyly tirkelgen qor 2014 jylǵa deıin memleketke bir tıyn da salyq tólemegen. Al 2015-ten bastap qazynaǵa qarjy quıa bastady. Col jyly 6,5 mln, 2016 jyly 143,6 mln, 2017 jyly 333 myń teńge, 2018 jyly 0 teńge, 2019 jyly 50 myń teńge salyq tólegen. Al 2020 jyldan bastap jylyna kemi 900 mln salyq tólep kele jatyr.

Bir aıta ketetin jaıt, Nazarbaevtyń qorlarynyń kóbi ol prezıdent bolyp turǵanda ashylyp, jumys isteı bastaǵan. Onyń qorlary kommersııalyq baǵytta emes delinse de, túrli bızneske ıelik etip otyrdy. 2022 jyly halyqaralyq zertteýshi jýrnalıster toby Nursultan Nazarbaevtyń ózimen baılanysty tórt qor ("Nazarbaev qory" jekemenshik qory, "Nursultan Nazarbaev qory", "Demeý qory" jáne "Elbasy" qory) men Ulybrıtanııada tirkelgen Jusan Technologies holdıngi arqyly shamamen 8 mıllıard dollar aktıvterdi basqaratynyn jazǵan.