Úkimet Almaty qalasynyń 2040 jylǵa deıingi jańa Bas josparyn bekitti

Bas jospardyń negizgi maqsaty – Almatynyń barlyq aýdandarynda jaıly qalalyq orta qurý jáne ómir súrý sapasyn arttyrý.  

Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti Almaty qalasynyń 2040 jylǵa deıingi Bas josparyn bekitti.  Strategııalyq qujaty «Almatybasjospar» ǵylymı-zertteý ınstıtýty, «Almatygıprogor-1» jobalaý ınstıtýty sarapshylar men jurtshylyqty tarta otyryp ázirledi. 

Qujatty ázirleý kezinde mamandar ozyq sıfrlyq tehnologııalardy jáne álemdik dızaın tájirıbesin (Space Syntax) paıdalandy. Modeldeý quraldary qala damýynyń áleýmettik, ekonomıkalyq jáne ekologııalyq saldaryn jáne olardyń mobıldilikke, jer qunyna jáne adamdardyń densaýlyǵyna qalaı áser etetinin boljaıdy.
Aldyńǵy bas jospar 20 jyldan astam ýaqyt buryn – 2002 jyly maquldandy jáne qala qajettilikteriniń ósýin eskermedi. Osy ýaqyt ishinde qala aýmaǵy eki eseden astamǵa ósti – 33898 gektardan 70348 gektarǵa deıin, halyq sany 2,1 mln adamǵa deıin artty. Qala aglomerasııanyń ortalyǵyna aınaldy, onyń ekonomıkasy ózgerdi. Qalanyń eki ese ulǵaıýy aýdandardyń áleýmettik, ınjenerlik, kóliktik jáne ózge de ınfraqurylymmen qamtamasyz etilý deńgeıine teris áser etti.

Aldyńǵy bas josparǵa túzetýler engizý ony keshendi jetildire almady: qujat ózgeristerdi eskermedi, ózektiligin joǵaltty jáne túbegeıli qaıta qaraýdy qajet etti. Sondyqtan ótken jyly Almaty ákimi Erbolat Dosaevtyń tapsyrmasy boıynsha qalanyń 2040 jylǵa deıingi iske asyrylýynyń ýaqytsha kókjıegin belgileı otyryp, jańa bas josparǵa qatysty jumys bastaldy.
Jańa bas jospar Almaty qalasyn damytýdyń 2025 jylǵa deıingi baǵdarlamasymen jáne 2030 jylǵa deıingi orta merzimdi perspektıvalarmen tyǵyz baılanysty jáne onyń jeti negizgi qaǵıdatyna negizdelgen: jaıly qalalyq orta, ornyqty ekonomıkalyq ósý, basqarylatyn ýrbandalý, áleýmettik turaqtylyq, sıfrlandyrý, qaýipsizdik jáne Almatynyń «jasyl qala» ataǵyn qaıtarý. Jahandyq qujat turǵylyqty jerine qaramastan, barlyq qala turǵyndary úshin ınfraqurylymy damyǵan jáne qolaıly ortasy bar qolaıly megapolıs retinde Almatynyń turaqty, teńgerimdi damýyn qamtamasyz etedi. 

Jańa bas jospar aglomerasııamen neǵurlym tıimdi baılanysty úılesimdi megapolısti, qala turǵyndary men qonaqtarynyń ómiri, jumysy, bos ýaqyty úshin tartymdy jáne jaıly oryndy qalyptastyrý úshin álemniń jetekshi qalalarynyń tájirıbesi men praktıkasyn eskere otyryp, Almatynyń damý vektoryn belgileıdi. Onyń negizgi aspektileri men aldyńǵy qujattardan aıyrmashylyqtarynyń biri – damýdyń monosentrıstik modelinen arylyp, qalada bes jańa polıortalyqtardy qurý. Olardyń árqaısysy ózin-ózi qamtamasyz etetin aýdanǵa aınalady jáne retteletin ýrbanızasııasy bar aýmaqtyń turaqty damý prınsıpteri men jaǵdaılaryn qamtamasyz etedi.

Josparlaý kezeńinde barlyq qajetti turǵyn úı, áleýmettik, ınjenerlik, kólik, sıfrlyq, kommersııalyq jáne rekreasııalyq ınfraqurylym qarastyrylǵan. Osynyń arqasynda polıortalyqtar shaǵyn jáne jaıly aýdandarǵa, iskerlik jáne qoǵamdyq belsendilik ortalyqtaryna aınalady, qala turǵyndarynyń tabysynyń ulǵaıýy men ósýine negiz bolady. Mádenı jáne tarıhı mańyzy saqtalatyn tarıhı ortalyqqa da nazar aýdarylady, bul rette keńestik dáýir kezinde salynǵan shaǵyn aýdandardy revıtalızasııalaý baǵdarlamasy júrgiziledi.

Jańa bas jospar mynadaı maqsattardy iske asyrýdy qarastyrady:
- 188 jańa mektep, qoldanystaǵy oqý oryndaryna 12 qosalqy nysan jáne 65 emhana salý, 11 otbasylyq-dárigerlik ambýlatorııany, 25 kópsalaly jáne 13 mamandandyrylǵan stasıonardy modernızasııalaý;
- 2,4 myń shaqyrymǵa jýyq sýmen jabdyqtaý jelilerin, 1,1 myń shaqyrym sý burý jelilerin jáne 161 shaqyrym jylýmen jabdyqtaý jelilerin salý. Bul sharalar kommýnaldyq júıelerdiń senimdi jáne tıimdi jumysyn qamtamasyz etýge, sondaı-aq qala turǵyndary úshin jaılylyq deńgeıin arttyrýǵa múmkindik beredi. Jelilerdi jańǵyrtý bıýdjettik ınvestısııalar jáne «ınvestısııalarǵa aıyrbastaý tarıfi» qaǵıdatyna negizdelgen jańa tarıftik saıasat esebinen júrgiziletin bolady;
- JRK, JAB jáne metropolıtendi qosa alǵanda, júrdek jáne jaıly qozǵalys úshin júrdek kólikti ıntegrasııalaýmen baǵyttyq jelini ońtaılandyrý;
-2030 jylǵa deıin Tóle bı kóshesi boıymen 45 km JRK jelisi, «Qalqaman» stansııasynan «Barlyq» stansııasyna deıin 5,2 km metro jelisi salynady, tórt kólik-transplantasııalaý toraby (Barlyq, Almaty-2, Shyǵys qaqpasy, Soltústik) salynady. 2040 jylǵa deıin taǵy 76 km JRK, 57 km JAB jáne 7,8 km «Almaty-1» jáne «Almaty-2» metro jelileri salynady. Osy sharalardyń barlyǵy 2040 jylǵa qaraı qoǵamdyq kólikti paıdalanýshylardyń úlesin 60%-ǵa arttyrýǵa múmkindik beredi, al jeke kólikterdi paıdalaný 20% - ǵa tómendeıdi;
- 2025 jylǵa deıin qoǵamdyq kólikti ekologııalandyrý úshin 1200 dızeldi avtobýs gazǵa jáne elektr tartqyshqa aýystyrylady, 2 jańa gaz avtoparki, 5 jańa gaz quıý stansııasy paıdalanýǵa beriledi, 200 birlikke trolleıbýs parki jańartylady. 2025-2030 jyldar kezeńinde jeke jáne qoǵamdyq elektr kóligi úshin zarıadtaý ınfraqurylymy jelileri qurylatyn bolady. Bul atmosferaǵa zııandy zattardyń shyǵýyn aıtarlyqtaı azaıtady;
- ekologııalyq problemalardy sheshý úshin ekologııalyq aýqym keńeıedi ,2030 jylǵa deıin jasyl aımaqtardyń jalpy aýdany 3 esege , 1,3 myń gektardan 3 340 gektarǵa deıin, al 2040 jylǵa qaraı - 3 840 gektarǵa deıin artatyn bolady;
- qala turǵyndarynyń seısmıkalyq qaýipsizdigin qamtamasyz etý - Bas jospar seısmıkalyq belsendiligi 6 qabattan aspaıtyn 10 baldyq aımaqtarda ǵımarattar salýdy shekteıdi. Bas jospardyń negizinde qalalyq ǵımarattar men qurylystarǵa jańa seısmoaýdıt júrgiziledi, seısmıkalyq belsendilik jaǵdaıynda yqtımal saldarlardy azaıtý úshin azamattyq obektilerdi seısmıkalyq kúsheıtý boıynsha qajetti sharalardy qabyldaýǵa kómektesetin táýekelder Kartasy jańartylady jáne t. b.

Jańa Bas jospar qala qurylysyn josparlaýdyń zamanaýı ozyq tehnologııalaryn paıdalanýǵa múmkindik beredi, qala turǵyndary úshin qolaıly, kreatıvti ekonomıkany damytýǵa qoljetimdi, týrıster men bıznes-ınvestısııalar úshin tartymdy qalalyq ortany qalyptastyrady.

Eske salsaq, jańa Bas jospardyń jobasy barlyq qajetti kelisý rásimderinen ótti – 2023 jyldyń qańtarynda qalanyń segiz aýdanynyń sarapshylary men turǵyndaryn shaqyra otyryp, bas jospar jobasynyń bólimderi úsh kúndik qoǵamdyq talqylaýdan ótti. Alynǵan usynystar men túsiniktemeler qujatty odan ári jetildirý kezinde eskerildi. Aǵymdaǵy jyldyń sáýir aıynda qujattyń jobasyn Almaty máslıhatynyń depýtattary maquldady.