Tanymal fızık Eınshteınniń ómirin ózgertken oqıǵa

Albert Eınshteın 1879 jyldyń 14 naýryzynda kedeı evreı otbasynda dúnıege keldi. Alǵashqy bilimin Mıýnhendegi katolıktik shirkeýde aldy. Bul mektepte oǵan dinı túsinikterdi barynsha tańýǵa tyryssa da, onyń ǵylymı kitaptarǵa yntyzary aýyp, aqyry ǵylym jolyna bet burady. 

1921 jyly ǵalym Nobel syılyǵyna ıe bolady. Gıtler bılik basyna kelgennen keıin, 1933 jyly Germanııadan birjola ketip, AQSh-qa kóshedi. Ekinshi dúnıejúzilik soǵys aıaqtalǵan soń, Eınshteın beıbitshilikti kóp nasıhattaýǵa bet buryp, ómiriniń sońyn osy AQSh-ta ótkizip, sol jerde dúnıe salady.

Albert Eınshteınniń bala kezinde oryn alǵan oqıǵa tanymal fızıkke aıtarlyqtaı áser etip, ómirin ózgertken bolatyn.

– Keshe, – dep bastaıdy ákesi áńgimesin, – Kórshi Djek ekeýmiz ońtústik jaqtaǵy zaýyttyń peshin, ysyn tazaladyq. Zaýyt murjasyna tek murjanyń ishindegi satymen ǵana shyǵýǵa bolady eken. Djek myrza aldynda, men sońynda kele jatyrmyn. Biz bir-birimizdi demep júrip, murja basyna zorǵa shyqtyq. Túsken kezde de, Jek aǵamyz aldymen tústi de, men sońynan tústim. Ysty tazalap, ábden sharýany tyndyrǵan kezde men mynadaı jaǵdaıdy baıqadym: Djek aǵaıyńnyń ústi-basy ystan, kúıeden kórinbeıdi eken de, men oǵan qaraǵanda qatty kirlemegen ekenmin. Onyń beti, kıimderi ys pen kúıeden kórinbeıdi.

Eınshteınniń ákesi jalǵasy kúle sóılep, áńgimesin jalǵastyryp otyr. – Men Djek aǵaıyńnyń keıpin kórip, ishteı meniń keıpim de dál sondaı shyǵar dep oıladym. Betim kisi kórgisiz bop turǵan shyǵar dedim. Sonymen men jaqyn mańdaǵy kishkentaı ózenge baryp, jýyna bastadym. Al Djek aǵaıyń bolsa, meniń tap-taza ústi-basymdy kórip, ózin de sondaı dep oılapty da, ózenge baryp qolyn ǵana jýyp shyǵa bergen. Nátıjesinde, kóshedegi halyqtyń bári Djek aǵaıyńdy kórip, kúlkiden qyrylypty. Olar Jek aǵaıyńdy esi aýysqan kisi dep oılapty áýeli, – dep sózin aıaqtady.

Eınshteın áńgimeni estip bolǵasyn, ákesimen birge qarqyldap kúle berdi. Sosyn, ákesi aýyr kúrsinip alyp: – Shyndyǵynda, basqa adam seniń aınań bola almaıdy, tek óziń ǵana ózińe aına bolýyń kerek. Basqa adamdardy ózińe aına retinde qaraı bastaǵan sátińde-aq, sen aqymaq bolasyń nemese ózińdi keremet talant ıesi degen oı ornaı bastaıdy, – dedi.

Osy rette Albert Eınshteınniń qanatty sózderin usynsaq deımiz.

                                                                 •••

“Dúnıede eki nárse sheksiz: biri – ǵalam, ekinshisi – adamnyń aqymaqtyǵy. Biraq birinshisine kúmánim bar”.

                                                                •••

“Fantazııa bilimnen mańyzdyraq. О́ıtkeni bilimniń shegi bar”.

                                                                •••

“Adamzat odan ári ómir súrgisi kelse, onda, jańa oılar (túısikter) qajet”.

                                                                •••

“Aqshaǵa satyp alýǵa bolatyn dúnıeler ómirdiń keremetteri emes".

                                                                •••

“Kórý men túsiný qýanyshy – tabıǵattyń eń tamasha syıy”.

                                                               •••

"Siz birdeı kózqaras pen oılaý júıeńizdi ózgertpeseńiz, týyndaǵan problemany eshqashan sheshe almaısyz".

                                                               •••

"Meniń kabınetimde bir shkaf bar. Onyń ishinde menen de artyq biletin ensıklopedııalar jatyr. Biraq Nobel syılyǵyn shkaf emes, men aldym".

                                                               •••

"Suraq qoıýdy doǵarmaý óte mańyzdy. Áýesqoılyq adam balasyna kezdeısoq berilmegen".

                                                              •••

"Saýsaq aspanǵa kóterilgende – aqymaq sol saýsaqqa qaraıdy".