Reseı patrıarhynyń jelbegeıindegi duǵa

Sonaý jyldary esimi áıgili saıasatker, Reseı úkimetiniń basshysy Evgenıı Prımakov bir kúni Reseıdiń eń joǵarǵy dinbasy patrıarh Aleksıımen dýsharlasyp qalypty. Ulty evreı E.Prımakovtyń negizgi mamandyǵy shyǵystanýshy ári arab tilin jetik meńgergen óte mádenıetti de sypaıy adam-tuǵyn. Úkimet adamymen kezdesýge patrıarh Aleksıı de eń basty dinı kıimin kıip kelipti. Kıimniń syrtynan moınynan tómen qaraı jalpaq qos asyrma taspa  asýly turady. Patrıarhtyń moınyndaǵy asyrmada jazylǵan jazýdy kórgen Prımakov jáı ǵana jymıyp bul matany shirkeý qaıdan alatynyn suraıdy. Aleksıı bul óte qasıetti asyrma, buny tek eń joǵary deńgeıli rásimder kezinde moınymyzǵa asyp alamyz. Bul júzdegen jyldardan beri kele jatqan saltymyz deıdi. Sonda E.Prımakov jymıyp: «Bul qasıetti asyrmada ne jazylǵanyn oqý eshqaısyńyzdyń esińizge kelmedi me» dep suraıdy.  Al patrıarh bul asyrmada eshqandaı da jazý joq degendeı qylady. Prımakovtyń jymıyp turyp aıtyp bergenin estigen Aleksıı patrıarhtyń kózi sharasynan shyǵa jazdapty. Sóıtse, Sırııadan satyp alynǵan parcha-taspada ádemi órnektep turyp «Lá ıllaha ıllalahý ýa Muhammad-rasýlýllah» dep jazylǵan eken. Prımakov patrıarhpen jylyshyraıly qoshtasyp shyǵyp baratyp ta jymıyp kúlip bara jatypty, al patrıarh Aleksıı kezdesýden osy kúngi sándi sózben aıtqanda «shok alyp qaıtypty» deıdi eken sol kezdesýde bolǵandar.

Osyndaıda oıǵa túsedi-aý: Reseıdi Reseı qylǵan 1-Petrdiń ulty kim ekeni týraly pikirtalas kóp, áıteýir taza orys emesi anyq. Onyń S.Peterbýrgtegi eskertkishiniń avtory Falkone degen fransýz. Ekaterına patshaıym – nemis qyzy. Ataqty qolbasylar Barklaı de Tollı, Bagratıondardy aıtpaǵanda kúni keshege sheıingi áskerbasylary, general-gýbernatorlary tolǵan nemis, Pýshkınniń tegi – arab, Tolstoı – nemis, Lermontov – shotlandııalyq, Blok – nemis, Esenın –Isen tatardyń tuqymy t.s.s. Dinbasylarynyń moınyna asqan asyrmasyndaǵy jazý anaý. О́zderi «Moskva», «Kreml» degen sózderdiń ne maǵyna beretinin bilmeıdi. Tiliniń teń jartysy – tıýrkızm. Sirá, orekeńder de bizdiń qazekeń sııaqty ańqaýlaý, aqkóńil halyq pa dep qalamyn keıde. Olaı deıin desem, ózderin «velıkıı rýsskıı narod» deıtini taǵy bar. Áıteýir túsiniksiz.  

Myrzan Kenjebaı