Qazaqstannyń zań ústemdigin nyǵaıtýdaǵy tájirıbesi Vashıngtonda baǵalandy

2023 jylǵy Dúnıejúzilik sot tóreligi týraly esepke sáıkes álemde zańnyń ústemdigi 59% - ǵa tómendegeni baıqalady. Biraq osy jahandyq quldyraýǵa qaramastan, Qazaqstan bul úrdiske qarsy turyp, ortalyq jáne Batys Azııa aımaǵynda 4-shi orynǵa kóterildi, dep málimdedi Dúnıejúzilik bank tobynyń aǵa vıse-prezıdenti jáne bas keńesshisi Krıstofer Stıvens Vashıngtonda ótken Dúnıejúzilik Banktiń "Ádilet jáne Zań Ústemdigi" Jahandyq forýmynda Qazaqstannyń basqa elder úshin zań ústemdigin nyǵaıtýdaǵy tájirıbesi qandaı paıdaly bolýy múmkin ekenin túsindirdi.

Dúnıejúzilik Banktiń "Ádilet jáne Zań Ústemdigi" jahandyq forýmy Eýropadan, Latyn Amerıkasynan, Afrıkadan jáne Ortalyq Azııa elderinen 200-ge jýyq qatysýshyny, onyń ishinde joǵary laýazymdy úkimettik jáne sot sheneýnikterin, Dúnıejúzilik bank basshylyǵyn, Halyqaralyq azamattyq qoǵam qurylymdary men uıymdaryn, jeke sektor men ǵylymı orta ókilderin, onyń ishinde QR Ádilet mınıstrlik ókilderin jınady.

Forým damýdyń mańyzdy elementi retinde sot tóreligi men quqyq ústemdigi róliniń mańyzdylyǵyn rastaý úshin múddeli taraptardyń dıalogy men yntymaqtastyǵyn damytýǵa baǵyttalǵan.

- 2023 jylǵy Dúnıejúzilik sot tóreligi týraly esepke sáıkes álemde Zań Ústemdigi deńgeıiniń 59% - ǵa tómendeýi baıqalady. Biraq osy jahandyq quldyraýǵa qaramastan, Qazaqstan bul úrdiske qarsy turyp, ortalyq jáne Batys Azııa aımaǵynda 4-shi orynǵa kóterildi, - dedi plenarlyq sessııanyń moderatory, Dúnıejúzilik bank tobynyń aǵa vıse-prezıdenti jáne bas keńesshisi Krıstofer Stıvens.

QR Ádilet mınıstri Azamat Esqaraev forýmnyń plenarlyq sessııasynda 2022-2023 jyldary júrgizilgen aýqymdy reformalar nátıjesinde Qazaqstannyń eldegi zań ústemdigin nyǵaıtýdaǵy jetistikterin atap ótti.

Osylaısha, konstıtýsııalyq reforma Prezıdentke shekteýler qoıyp, Parlamenttiń ókilettikterin keńeıtti. Qazaqstan Ortalyq Azııadaǵy jergilikti bılik organdarynyń basshylaryn saılaý boıynsha reformalardy tolyq júrgizgen birinshi el boldy. Osylaısha, eń joǵary deńgeıde ákimderdi jergilikti ókildi organdar saılaıdy jáne prezıdentke taǵaıyndaý úshin usynady. Orta jáne tómengi deńgeılerde olardy tikeleı jergilikti turǵyndar saılaıdy, olar 2023 jyly synaldy, al 2025 jylǵa qaraı biz búkil eldi qamtýdy josparlap otyrmyz.

Konstıtýsııalyq sot 2023 jyly quryldy, endi halyq bul sot organyna zańdardy konstıtýsııalyq emes dep taný týraly shaǵymdarmen tikeleı júgine alady. Nátıjesinde, bir jarym jyl ishinde ol 8 zańdy konstıtýsııalyq emes dep tanydy.

- Sybaılas jemqorlyqqa qarsy saıasat sheńberinde 2023 jyly "zańsyz satyp alynǵan aktıvterdi memleketke qaıtarý týraly" Zańnyń qabyldanýy mańyzdy bolyp tabylady. Bul zań zańsyz satyp alynǵan aktıvterdi baqylaý, ashý, dáleldeý jáne qaıtarý tetikterin tolyq paıdalanýǵa múmkindik berdi. Bul mehanızmder aýqymdy sybaılas jemqorlyqqa qatysy bar adamdarǵa jáne ákimshilik jáne bılik resýrstaryn paıdalanǵan olıgopolıstik toptarǵa qoldanylady. Osy máselelermen aınalysatyn komıssııaǵa Parlament depýtattary men memlekettik qyzmetkerler de kiredi. Bir jyl ishinde shamamen 4 mıllıard dollar qaıtaryldy, - dedi Ádilet mınıstri.

Ashyq úkimet sheńberinde sheshim qabyldaýshylardyń jarııa esep berý júıesi aıtarlyqtaı ózgerdi. "Qoǵamdyq baqylaý týraly" arnaıy zań qabyldandy. Adamdar úkimetke áser etýdiń naqty quraldaryn aldy. Qazaqstan memlekettik organdarǵa qatysty barlyq aqparatty, mysaly, memlekettik bıýdjet jáne ony paıdalaný týraly aqparatty, memlekettik satyp alý jáne olardyń nátıjeleri týraly aqparatty ashyq jasady. Bul aqparatqa qyzyǵýshylyq tanytqan kez kelgen adam ony onlaın rejıminde ala alady.

Zańnamalyq qujattar ınternette aqysyz qol jetimdi. Halyq "ashyq normatıvtik quqyqtyq aktiler"veb-betinde quqyqtyq aktiler jobalaryn talqylaýǵa qatysady.

Mınıstr shaǵym berý prosesin halyqtyń qyzyǵýshylyǵy men senimin arttyrý úshin adamdarǵa yńǵaıly etý úshin jumys júrgizilip jatqanyn atap ótti. Bul rette memlekettik organdarǵa túsken barlyq ótinishter men shaǵymdar sıfrlyq nysanǵa aýystyryldy. Azamattar óz shaǵymdarynyń qaralýyn qadaǵalaı alady. Sondaı-aq sotqa shaǵym berý sıfrlyq nysanǵa aýystyryldy. Qazaqstandyqtar shaǵym bere alady, onyń qalaı qaralatynyn kóre alady, osyndaı jaǵdaılardy zertteı alady. Nátıjesinde 2023 jyly ótinishter sany artyp, 3,3 mıllıonnan astam shaǵymdy qurady.

- Qazaqstannyń sot júıesiniń táýelsizdigi aıtarlyqtaı nyǵaıyp keledi. Sot júıesiniń bıýdjeti endi úkimetke táýeldi emes. Azamattyq isterdi qaraýdyń ashyqtyǵyna baılanysty qazirgi ýaqytta azamattyq isterdiń 95% - y elektrondyq júıe arqyly qaralady. Barlyq sot otyrystary 100% aýdıo - jáne beınefılmge jazylady, - dedi Azamat Esqaraev.

2021 jyly júrgizilgen ákimshilik Ádilet reformasy mańyzdy bolyp tabylady. Ákimshilik kodeks qabyldandy, ol bir jaǵynan memlekettik organdar nemese bedeldi kompanııalar, ekinshi jaǵynan adamdar nemese uıymdar arasyndaǵy daýlardy qaraý formatyn tolyǵymen qaıta qarady. Bul zań sońǵysyn álsiz dep tanydy jáne kez-kelgen daý-damaıda dáleldeý aýyrtpalyǵyn birinshisine júktedi. Sonymen qatar, ol sotqa álsizdikti qorǵaýǵa kóbirek ókilettik berdi.

- Ákimshilik kodekstiń úsh jyl ishinde júıe ózgertildi. Buryn adamdar memlekettik organdardan qaralatyn isterdiń tek 15% -. ǵana jeńe alatyn. Qazir bul san jaǵdaılardyń 60% - dan astamyna jetti. Osylaısha, bul Qazaqstandaǵy zań ústemdigin nyǵaıtýdaǵy úlken jetistik, - dedi spıker.

Jalpy, Qazaqstan memlekettik qyzmetterdiń 92% -. sıfrlandyrdy jáne ashyq etti jáne kóptegen máseleler boıynsha sıfrlyq kóshbasshy bolyp tanyldy. Sondyqtan BUU baǵalaýy boıynsha Qazaqstan elektrondyq úkimetti damytý boıynsha 193 memlekettiń ishinde 28-shi orynda tur.

Bul nátıjeler Qazaqstannyń Esep beretin úkimet qurý, sheshimder qabyldaýdyń ashyq prosesi, jurtshylyqtyń habardarlyǵy men senimin arttyrý úshin halyqaralyq quraldardy tabysty engizgenin kórsetedi. Mınıstr Qazaqstannyń Ádilet mınıstrligi basqa elderde zańnyń ústemdigin nyǵaıtýǵa óz úlesin qosýǵa jáne qajet bolǵan jaǵdaıda óz tájirıbesimen bólisýge daıyn ekenin atap ótti.

Forýmǵa qatysýshylar Qazaqstannyń joǵary jetistikterin jáne elimizdiń osy máseledegi tájirıbesin zerdeleýge degen umtylysyn atap ótti.

189 múshe memleketti biriktiretin Dúnıejúzilik bank toby búkil álemde ádilet pen Zań Ústemdigi júıelerin nyǵaıtý boıynsha ujymdyq is-qımyldarǵa shaqyrdy, bul jalpyǵa birdeı órkendeý men ekonomıkalyq ósýdi, azamattardyń senimin, ınvestısııalar men menshik quqyǵyn qorǵaýdy arttyrý úshin óte mańyzdy bolady.