Jut basy – Nuh topany

Qazaq halqy kórgen túsin de, kirgen jylyn da jutqa emes, qutqa sanap, aldaǵy jaqsy kúnderden jaqsylyq kútedi. Túsin jaqsylyqqa jorıdy, kirgen jylyn qutqa balaıdy. Bul halyqtyń uly úmitkerlik rýhynyń jarqyn kórinisi deýge bolady.
Al el men jerge, jan men malǵa joıqyn apat ákeletin, tosynnan týylatyn, halyqtyń tirshilik-turmysyna aýyr zııan salyp, zalal jetkizetin jaratylys pen tabıǵat qubylysynan bolatyn “Topan sý”, “Qýańshylyq”, “О́rt”, “Soǵys”,  “Oba”, “Zilzala”,  “Qara daýyl - qara quıyn” syndy qubylystar men alapattardy “Jeti jut” ne “Tilsiz jaý” dep ataǵan.

Qazaqta “Jut jeti aǵaıyndy, birinen keıin biri keledi”, qabattasyp qaptap keletin “Jeti juttan saqta, qaqaǵan qarly qystan saqta”,. “ Jut jeteý - serigimen segiz, sergeldeńimen toǵyz, oıranymen on, qutty jerdi tańdap qon”, “Jurt artynan jut kelse, oıran bolar, topan sýdan kóp mal-jan qurban bolar” degen támsil bar. “Apat – salaq pen olaqqa úıir, jalqaý bolmaı, apatqa qarsy júgir” dep taǵy aıtady. Jut jutyqsyzǵa júredi. Zardaby kúlli adamǵa tıedi dep senedi.

Bul sóz tirkesteri jaıdan jaı aıtylmaǵan.  Adam ne tapsa, nıetinen tabady. Adamdardyń pıǵyly buzylǵanda, nıeti qaraıǵanda, berekesi qashqanda, ospadarlyqtan aıyrylsa, ýádede turmasa, ımany men ıbasy álsirese, toqshylyq qadirin bilmeı sán-saltanatqa orynsyz berilse, kúshtiler álsizdi basynyp qorlasa, urpaǵy azsa, durys jolda júrmese, bir-birin ósektep, jazyqsyz jala jaýyp qaralasa, týystarynan qol úzip, óshtesip alystasa, birin-biri aldap-arbap zalymdyq jasasa, salaqtyq- jalqaýlyq bassa, júrekten meıirim ketse, táabıǵatty qorǵamasa, jer betinde kúnáli ister kóp istelse, sol jerde, sol elde jut júredi. Apat týyndaıdy dep yrym etken. Sondyqtan muny jaqsy biletin qazaq halqy tabanynyń astyndaǵy qasıetti qara jerdi de qara tabanymen aıap basyp júretin bolǵan. Jerimiz ben elimizge apat kelmesin dep bereke-birlikte bolyp, júrektegi meıirimnen aıyrylmaıtyn, bir-birin aıalaıtyn “Malym - janymnyń sadaqasy, janym - arymnyń sadaqasy” dep ómir súretin bolǵan.