Álem elderindegi orta bilim berý reformasynyń tabysty keısteri: Qazaqstan durys joldy tańdaı aldy ma?

Bilim kez-kelgen eldiń damýynyń negizi bolyp tabylady. Ekonomıkadaǵy, saıasattaǵy jáne áleýmettik saladaǵy jahandyq ózgerister bilim berý júıelerin qaıta qaraýdy jáne oqytýdyń jańa tásilderin engizýdi talap etedi. Sońǵy onjyldyqtarda kóptegen elder bilim berýde tabysty reformalar engizdi, bul oqýshylardyń nátıjeleri men jalpy júıeniń sapasyn aıtarlyqtaı jaqsartýǵa ákeldi. Álemdik deńgeıde básekege qabiletti bolýǵa umtylatyn Qazaqstan halyqaralyq tájirıbeden kóp nárseni úırene alady. Inbusiness.kz birqatar elderdegi tabysty bilim berý reformalaryn qazaqstandyq tájirıbede qoldaný múmkindigi turǵysynan jınaýdy sheshtim.

Fınlıandııa: akademııalyq erkindik pen bilim sapasy arasyndaǵy tepe-teńdik

Fınlıandııa álemdik bilim berý reıtıngterinde únemi jetekshi oryn alady. Fındik bilim berý júıesiniń jetistiginiń qupııasy birneshe negizgi aspektilerde jatyr. Fın mektebiniń negizi-muǵalimniń joǵary mártebesi. Fınlıandııada pedagog mamandyǵy óte bedeldi. Tek joǵary oqý oryndarynyń úzdik túlekteri ǵana muǵalim bola alady jáne magıstr dárejesiniń bolýy mindetti shart bolyp tabylady. 2021 jyly muǵalimderdiń ortasha jalaqysy aıyna shamamen 3300 eýrony qurady, bul mamandyqqa bilikti kadrlardy tartady.

Fın mektepteriniń taǵy bir sapaly aıyrmashylyǵy - oqý baǵdarlamalarynyń ıkemdiligi. Fınlıandııadaǵy muǵalimder oqýshylardyń jeke qajettilikterine sáıkes oqý baǵdarlamalaryn beıimdeý erkindigine ıe, bul oqytýǵa jekelendirilgen jáne tıimdi tásil jasaýǵa múmkindik beredi.

Fınlıandııada bastaýysh jáne orta mektepte oqýshylardy syrtqy baǵalaýdyń qatań júıesi joq ekendigi de nazar aýdartady. Baǵalaýdy engizý tek joǵary synyptarda bolady. Bul oqýshylardyń kúızelisin azaıtady jáne olardy emtıhandardy sátti tapsyrýdyń ornyna ishki bilimge umtylýǵa ıtermeleıdi.

Statıstıka PISA (halyqaralyq oqýshylardy baǵalaý baǵdarlamasy) reıtınginde fın mektepteri álemde 7-shi oryndy ıelendi (2021 jylǵy málimetter). Bul oqýshylardyń joǵary akademııalyq nátıjelerin aıqyn kórsetedi.

Sıngapýr: STEM-ge nazar aýdarý jáne muǵalimderdiń kóshbasshylyǵy

Sıngapýr, shaǵyn eldik kólemine qaramastan, bilim berý salasyndaǵy álemdik kóshbasshylardyń biri bolyp tabylady. Sońǵy onjyldyqtarda el ǵylymı jáne tehnıkalyq daǵdylardy damytýǵa baǵyttalǵan keshendi reformalardy (STEM) engizdi, bul Sıngapýrdy Azııadaǵy qýatty ekonomıkalyq ortalyqqa aınaldyrdy.

Sıngapýrda barlyq muǵalimder ulttyq bilim berý ınstıtýtynda (NIE) qatań daıyndyqtan ótedi. Muǵalim bolý úshin úmitkerler muqııat irikteýden jáne keń tájirıbeden ótýi kerek, sodan keıin olardyń mansap prosesinde turaqty oqýy jalǵasady.

STEM pánderin bilim berýdiń barlyq deńgeılerinde oqý baǵdarlamalaryna engizý Sıngapýrǵa joǵary bilikti ınjenerler, ǵalymdar men tehnologtardyń búkil armııasyn qurýǵa kómektesti, bul eldiń qarqyndy ekonomıkalyq ósýine yqpal etti. Sonymen qatar, Sıngapýrda muǵalimder arasynda kóshbasshylyq qasıetter belsendi damyp keledi. Olar tek sabaq berip qana qoımaıdy, sonymen qatar mektep deńgeıinde basqarýshylyq sheshimder qabyldaý prosesine qatysady, bul olardyń motıvasııasyn arttyrady jáne jalpy mekteptiń damýyna yqpal etedi.

Nátıjesinde, 2018 jyldyń qorytyndysy boıynsha el PISA-nyń matematıka jáne jaratylystaný ǵylymdary boıynsha birinshi orynǵa ıe bolyp, álemdegi eń jaqsy nátıjelerdiń birin kórsetti.

Ońtústik Koreıa: Joǵary oqý motıvasııasy jáne tehnologııalandyrý

Koreıa Respýblıkasy Sońǵy 60 jyl ishinde úlken bilim berý reformalarynan ótti. Saýattylyǵy tómen elden Ońtústik Koreıa bilim berý jaǵynan álemdegi eń damyǵan elderdiń birine aınaldy. Qazir Ońtústik Koreıa JIО́-niń shamamen 5% -. bilim alýǵa jumsaıdy. Ata-analar sonymen qatar balalarǵa arnalǵan jeke bilim berý qyzmetterine belsendi túrde ınvestısııa salady, bul bilim berý prosesin óte básekege qabiletti jáne tıimdi etedi.

Koreıa bilim berýde sıfrlyq tehnologııalardy belsendi engizýde. Orta mekteptegi árbir oqýshy ınternetke qol jetkize alady, al oqý materıaldarynyń kópshiligi sandyq formatta. 2020 jyly Koreıa úkimeti mektep bilimine jasandy ıntellekt engizý boıynsha ulttyq baǵdarlamany iske qosty.

Ońtústik Koreıa stýdentteri halyqaralyq emtıhandar men olımpıadalarǵa belsendi daıyndalýda, bul olardy jahandyq básekege qabiletti etedi. Joǵary oqý oryndaryna túsýdiń negizgi emtıhany bolyp tabylatyn suneung emtıhany álemdegi eń kúrdeli jáne mańyzdy emtıhandardyń biri bolyp tabylady. QS World University Rankings ındeksine sáıkes Ońtústik Koreıa 2020 jyly orta bilim sapasy boıynsha álemde 5-shi orynǵa ıe boldy.

Kanada: Bilim berýdegi ınklıýzıvtilik jáne teńdik

Kanadalyq bilim berý júıesi bilim berýdegi ınklıýzıvtilik pen teńdikke degen kózqarasymen tanymal. Elde álemdegi eń ınklıýzıvti bilim berý júıeleriniń biri bar, onda árbir bala áleýmettik, ekonomıkalyq nemese fızıkalyq jaǵdaıyna qaramastan sapaly oqýǵa qol jetkize alady.

Kanadada erekshe bilim berý qajettilikteri bar balalarǵa erekshe nazar aýdarylady. Kanadalyq mektepterdiń kópshiliginde múmkindigi shekteýli balalar qalypty synyptarda oqıdy, onda tárbıeshiler ár oqýshyǵa jeke kózqaraspen qaraıdy. Kanadalyq muǵalimder joǵary daıyndyq deńgeıine ıe jáne úzdiksiz kásibı damýǵa qol jetkize alady. Bul olarǵa oqytýdyń joǵary deńgeıin saqtaýǵa jáne ınnovasııalyq ádisterdi qoldanýǵa múmkindik beredi.

Sondaı-aq, elde kóptegen mádenıetterdi qoldaıtyn jáne damytatyn kóptegen bilim berý baǵdarlamalary bar. Bul ártúrli etnıkalyq jáne mádenı toptardyń oqýshylaryna bilim berý prosesiniń teń qatysýshylary retinde sezinýge múmkindik beredi. Munyń nátıjesi-2019 jyly Kanada PISA-da eń jaqsy nátıjelerge qol jetkizgen on eldiń qataryna kirdi, bul oqý men jaratylystaný ǵylymdarynda erekshe joǵary nátıjelerge qol jetkizdi.

Estonııa: sıfrlyq bilim berýdiń kóshbasshysy

Estonııa sıfrlyq bilim berýdegi izasharlardyń biri retinde tanymal. Kishkentaı el óziniń bilim berý júıesin zamanaýı syn-qaterlerge beıimdep qana qoımaı, osy salada álemdik kóshbasshy bola aldy. Bul shaǵyn Baltyq elinde ár oqýshy mekteptiń alǵashqy jyldarynan bastap sıfrlyq oqý materıaldaryna qol jetkize alady. Eń mańyzdy quraldardyń biri-muǵalimderdi, oqýshylardy jáne ata-analardy bir júıege biriktiretin e-School platformasy. Bul oqýshylardyń úlgerimin tıimdi baqylaýǵa jáne ata-analardy oqý prosesine tartýǵa múmkindik beredi.

Estonııa balalardy sıfrlyq álemde ómir súrýge daıyndaýǵa múmkindik beretin bastaýysh synyptarda baǵdarlamalaý negizderin oqytýdy belsendi túrde engizýde. El sonymen qatar balalarǵa sıfrlyq daǵdylardy úıretý boıynsha kóptegen bastamalardy qoldaıdy. Baǵdarlamalaýdan basqa, Estonııa basqa pánderde AKT (aqparattyq jáne kommýnıkasııalyq tehnologııalar) belsendi qoldanady, bul oqý prosesin zamanaýı jáne ózekti etedi. Jaratylystaný jáne oqý boıynsha PISA reıtınginde Estonııa matematıka boıynsha 5-shi, sonymen qatar 8-shi orynda (2018).

Japonııa: tártip pen ujymdyq qundylyqtarǵa nazar aýdarý

Kúnshyǵys eli qatań tártipti, joǵary akademııalyq standarttar men ujymdyq qundylyqtardy biriktiretin bilim berý júıesimen tanymal. Japonııanyń bilim berý reformalary oqýshylardyń qoǵam aldyndaǵy jaýapkershiligin qalyptastyrýǵa jáne olardyń joǵary moraldyq qasıetterin damytýǵa baǵyttalǵan.

Japon mektepteri oqýshylardy tárbıeleýge kóp kóńil bóledi: adamgershilik sabaqtary oqý josparynyń mindetti bóligi bolyp tabylady. Osyndaı sabaqtar aıasynda oqýshylar topta jumys isteýge, basqalardy qurmetteýge jáne óz áreketteri úshin jaýapkershilikti qabyldaýǵa úıretiledi. Japonııa dástúrli túrde Halyqaralyq reıtıngterde joǵary nátıjelerge qol jetkizdi. PISA-2021 reıtınginde el matematıka boıynsha 2-shi, oqý jáne jaratylystaný ǵylymdary boıynsha 4-shi orynǵa ıe boldy

Japonııadaǵy mektep ómiriniń kóp bóligi synyptan tys ýaqytta ótedi. Oqýshylar sport, óner nemese ǵylym bolsyn, qyzyǵýshylyq klýbtaryna belsendi qatysady. Bul olardyń jan-jaqty damýyna jáne ózara árekettesý daǵdylaryn qalyptastyrýǵa yqpal etedi. Japon mektepterinde ujymda jumys isteýge jáne birlesip sheshim tabýǵa úıretiledi. Bul daǵdy tek mektep jaǵdaıynda ǵana emes, sonymen qatar bolashaq kásibı qyzmette de paıdaly.

Qazaqstan: tabysty reformalar jolyndaǵy qadamdar

Qazaqstan sońǵy onjyldyqtarda bilim berý júıesin jaqsartýǵa baǵyttalǵan reformalardy engizýge umtylýda. 12 jyldyq mektep júıesine kóshý, oqý baǵdarlamalaryn jańǵyrtý jáne úsh tildi bilim berýdi engizý sııaqty birqatar bastamalar qazaqstandyq bilim berýdi halyqaralyq standarttarǵa beıimdeýge baǵyttalǵan.

Osy bastama sheńberinde Qazaqstan sapaly oqytý men muǵalimderdiń jaıly jumysy úshin barlyq jaǵdaı jasalatyn zamanaýı bilim berý mekemelerin salýdy josparlap otyr. Bul zamanaýı mektep ınfraqurylymyn qurýdyń mańyzdy qadamy. Qazaqstan Mektep pen joǵary bilimge sıfrlyq tehnologııalardy belsendi engizýde. 2020 jyly COVID-19 pandemııasy kezinde sıfrlyq platformalar men qashyqtyqtan oqytý tehnologııalarynyń mańyzdylyǵyn kórsetetin aýqymdy onlaın oqytý engizildi.

Reformalardyń mańyzdy bóligi pedagogtardyń biliktiligin arttyrý bolyp tabylady. Qazaqstandyq muǵalimder únemi biliktilikti arttyrý kýrstarynan ótedi, sondaı-aq halyqaralyq áriptesterimen tájirıbe almasady. Sońǵy málimetterge sáıkes, Qazaqstan JIО́-niń shamamen 3,6% -. bilim berýge jumsaıdy, bul osy saladaǵy eleýli kúsh-jigerdi kórsetedi, degenmen bul kórsetkish álemdik orta deńgeıden tómen.

Qazaqstandyq bilim berý júıesine álemdik tájirıbeni engizý tabysty reformalardyń negizgi faktory bola alady. Mysaly, Estonııa men Ońtústik Koreıa sıfrlyq tehnologııalardy engizýdiń mańyzdylyǵyn kórsetip otyr, bul ásirese ekonomıka men bilim berýdi sıfrlandyrý jaǵdaıynda Qazaqstan úshin ózekti. Japonııa tártip pen adamgershilik tárbıesi oqýshylardyń jaýapkershiligin damytýǵa qalaı yqpal etetinin kórsetedi, al Germanııanyń tájirıbesi dýaldy oqytý baǵdarlamalaryn qurýda, ásirese tehnıkalyq mamandyqtarda paıdaly bolýy múmkin.

Árıne, Fınlıandııa, Sıngapýr, Ońtústik Koreıa jáne Kanada tájirıbesi tabysty bilim berý reformalary bilikti tárbıeshilerdi daıarlaýdy, zamanaýı tehnologııalardy engizýdi, ınklıýzıvtilik pen teńdikti qoldaýdy jáne oqýshylar úshin motıvasııalyq ortany qurýdy qamtıtyn keshendi tásildi qajet etetinin dáleldeıdi. Qazaqstan osy mysaldardy óziniń bilim berý júıesin odan ári jetildirý úshin paıdalana alady, bul onyń álemdik arenada básekege qabilettiligin arttyrýǵa múmkindik beredi.