Barlyǵy «Aýyldyń balasy oqıdy deısiń be?» degen sózden bastaldy...

Jan Tańatar áleýmettik jelide aǵylshyn tilin qazaqsha úıretetin ekspert retinde tanymal. «Zhan academy» ortalyǵynyń negizin qalaýshy. Qamshy.kz aqparattyq agenttigi halyqaralyq deńgeıdegi Celta koých Jan Tańatardyń suhbatyn oqyrman nazaryna usynady.

Aǵylshyn tilinen sabaq berýińizge ne sebep boldy?

Barlyǵy «Aýyldyń balasy oqıdy deısiń be?» degen sózden bastaldy... Osydan 5 jyl buryn tálimgerimmen birge ınstagramdaǵy nysanaly aýdıtorııany anyqtaý úshin kezdestik. Menen «kimge aǵylshynsha úıretkiń keledi?» dep surady. О́zim aýylda týyp-ósken soń aýyl balalaryna aǵylshynsha úıretkim keletinin aıttym. Tálimgerim bolsa «Oı, qoıshy! Aýyldyń balalary oqıdy deısiń be?!» dep qolyn bir siltedi. Birtúrli bolyp, kóńilime alyp qaldym.

Men Jambyl oblysy, Merki aýdany, Tátti aýylynda týyp-óstim. Qansha jerden aýyldyń qyzy bolsam da kishkentaıymnan «Amerıkaǵa baramyn, aǵylshynsha sóıleımin» dep armandadym. Sol sebepti aýyl balalarynyń da armandaryn qunsyzdandyrýǵa bolmaıdy degen oıda boldym. Alaıda tálimgerim birinshi aqshany oılaý keregin, al aýyl balalary aǵylshyn tilin úıretetin kýrsty satyp ala almaıtynyn aıtyp qoımady. Keıin nysanaly aýdıtorııa muǵalimder bolsyn degen ortaq sheshimge keldik.

«Aýyldyń qyzy» dep shettetilgen kezińiz boldy ma?

Áke-sheshemniń qarjysy jetpegen soń oqý kezinde Almatydaǵy apamnyń qolynda turdym. Apam «aýyldyń balalary qalanyń ómirin kótere almaı, buzylyp ketedi» dep oılap, maǵan tıisip, túrtpekteı beretin. Sol sebepten be eken ózimdi qalada jaısyz sezinetinmin. Kóshege shyqsam barlyǵy «myna qyz aýyldan kelgen» dep saýsaǵymen meni kórsetip turǵandaı kúı keshtim.  

Aýyldan kelgen soń orys tilinen qınaldym. Al aǵylshyn tilinde sóıleý odan on ese qıyn. Ákem «seni oqytýǵa qarajat jetpeıdi» dep aýylǵa shaqyrsa da ýnıversıtetke oqýǵa tústim. 4 jyl oqýymdy ózim tóledim. Biraq oqýdy aıaqtasam da aǵylshyn tilinde erkin sóıleı almadym. Bul – másele qazir de ózekti.

Aǵylshyn tili mamandyǵyn aıaqtaǵandar erkin sóıleı almaıdy. Bul – Qazaqstandaǵy júıeniń nátıjesi. Ýnıversıtette stýdenttiń deńgeıin teksermeı, bárin bir júıemen oqytady. Eń bastysy – dıplom alyp shyǵý. Bizdiń toptaǵy stýdenttiń 90%-y aǵylshynsha sóılemeı dıplom alsa, 10-y ata-anasynyń kómegimen shetelge baryp, qosymsha kýrs oqyp aǵylshynsha sóıledi. Biz sııaqtylar daıashy, barmen sekildi qarapaıym jaldamaly jumystar isteıdi.

Siz aǵylshyn tilin qalaı meńgerip aldyńyz?

Biraz ýaqyt ótken soń bala kezdegi armanym eske túsip, mektepke muǵalim bolyp jumysqa turdym. Mektepte 10 jyl boıy jumys istep kele jatqan muǵalimderdiń de aǵylshynsha sóıleı almaıtynyn kórip tańǵaldym. Biraq men olardyń jolymen júrgim kelmedi. Osylaısha, 1 jyldan soń mekteptegi jumystan shyqtym.

Bir jyl ýaqytym tekke ketpedi. Sebebi ózime aǵylshyn tili unaıtynyn, basqalarǵa til úıretýden rahattanatynymdy túsindim. Til úırenýdi jalǵastyryp, sheteldik mamandardan dáris ala bastadym. 2016 jyldyń ózinde aǵylshyn mamandary 25 myń teńgege oqytatyn. Sol jyldary joldasymnyń qoldaýyn qatty sezindim. 150 myń teńge nesıe alyp, aǵylshyn tilin úırenýge kiristim. Ýaqyt óte kele onlaın túrde bilim alýdy jalǵastyrdym, túrli metodıkalarmen tanystym.

Tájirıbem joǵary jáne qoldanatyn metodıkam tıimdi bolǵan soń 2018 jyldary meni kóptegen oqý ortalyqtary shaqyryp, dáýletti otbasynyń balalaryna aǵylshynsha úırete bastadym.

Birde sondaı oqýshymnyń anasy «Sizge raqmet! Qyzym Amerıkaǵa oqýǵa tústi. Sheteldikter ustazy kim ekenin surap, maqtap jatyr» dep habarlasqan kezde qatty qýandym.

Qazirgi balalardy qandaı metodıka qyzyqtyrady?

«Mini story» degen metodıkam bar. Hokk esimdi amerıkalyq ustazymnan úırendim. Qarapaıym ǵana oqıǵa jelisi arqyly sabaq túsindirý maǵan qatty unady. Oılana kele «Nege aıýdyń quıryǵy sholaq?» degen sekildi qazaq ertegilerin aýdaryp, júıelep shyqtym. 20 oqıǵa jazyp shyqtyq. Oqıǵa arqyly erejelerdi túsindirsek, adam tez este saqtap qalady. Tipti oqıǵany qaıtalap aıtyp berip, aǵylshynsha sóıleı alatynyna tańǵalyp jatqan shákirtterim kóp. Oqıǵa sońynda túıin ıaǵnı moral bar. Ár oqýshy oqıǵaǵa qatysty oıyn ortaǵa salady.

Áleýmettik jelide amerıkalyq Celta baǵdarlamasymen bilim alǵanyńyzdy jazypsyz. Osy baǵdarlama týraly tolyǵyraq aıtyp ótseńiz.

Celta – aǵylshyn tilinde sabaq beretin muǵalimderge arnalǵan kýrs. Pandemııa kezinde 850 myń teńgege oqydym. Qazirgi baǵasy 1,5 mıllıondaı. Biraq aqsha tólep qatysa salatyn kýrs emes. Arnaıy irikteýden óttik. Alǵashynda Anglııaǵa baryp oqyǵym keldi. Alaıda ol jaqta onlaın bolǵan soń Ystambulǵa bardym. Celta-ǵa qatysý úshin 3 bólimnen turatyn synaqtan óttim: test tapsyrý, esse jazý jáne ıntervıýden ótý.

Menimen birge Samanta esimdi amerıkalyq oqydy. Ol týǵan tilin qansha jerden jaqsy bilse de testten qulady. Biz, mysaly, qazaqsha jaqsy sóılesek te erejelerdi basqalarǵa jóndep túsindire almaımyz ǵoı?! Sol kezde kez kelgen aǵylshynnan sabaq ala berýge bolmaıtynyn túsindim.

Praktıka kezinde túrik balalarǵa aǵylshyn tilin úırettik. Ár deńgeı boıynsha aldymyzǵa oqýshylar keldi. Olar aǵylshynsha túsinbeıdi, al biz túrikshe bilmeımiz. Biraq sabaqty túsindirip, aqparatty jetkize alý – shart. Osyndaı birneshe baqylaý bolady. Úsheýinen qulaǵan adamǵa sertıfıkat berilmeıdi. Bizdiń toptaǵy ırandyq jigit sabaqtyń sońy taıap qalǵanda qulap, sertıfıkatyn ala almady.

Alǵashynda aýyl balalaryna aǵylshynsha úıretýdi armandaıtynyńyzdy aıtqan edińiz. Sol armanyńyz oryndaldy ma?

Almatydaǵy oqý ortalyǵyn ashqan kezde ishteı birnárse jetispeıtindeı bolyp kórinetin. 1 mln, 2 mln teńge aqsha aınalymyn jasasaq ta jaısyzdyqty sezindim. Almatynyń bir buryshynda otyryp, tek sol jaqta turatyndardy oqytýdy qalamadym.

Sol sebepti 2020 jyly onlaın bilim berýdi qolǵa aldym. Aýyldyń balasyn oqytý úshin birinshi muǵalim tárbıeleýim keregin túsindim. Qazir shákirtterimniń 80 %-y – muǵalimder. Eń qyzyǵy, kóbi aýyldyq, aýdandyq mektepterde muǵalim bolyp júrgender. Demek aýyl balalaryna aǵylshyn tilin úıretemin degen oıym iske asty.