Foto: Qamshy.kz
О́tip bara jatqan 2020 jyl oqıǵalarǵa toly kúrdeli jyl boldy. Ol oqıǵalar birde saıası sheshimderge áser etse, endi birde júıedegi qordalanǵan máselelerdiń betin ashty. Qamshy portaly tyshqan jylynda qoǵam ómirinde mańyzdy oryn alǵan oqıǵalardy usynady.
2019 jylǵy 27 jeltoqsanda Bek Air áýekompanııasynyń Fokker-100 ushaǵy apatqa ushyrap, 13 adamnyń qaza tabýynan, 31 jeltoqsanda kórnekti memleket jáne qoǵam qaıratkeri, saıasatker Serikbolsyn Ábdildınniń ómirden ótýinen jańa jyldyń qańtary qaraly kóńil-kúımen bastaldy.
22 qańtarda Qazaqstannyń birinshi prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń jıeni, marqum Aısultan Rahattyń facebook paraqshasyndaǵy jazbalardy qoǵamdy dúrsilkindirdi. Ol birneshe jazba jarııalap, keıde anyq emes, keıde túsinikti ári anyq birneshe málimdeme jasady. Solardyń birinde ózin aldaǵy ýaqytta óltirýi múmkin ekenin, birinde Nursultan Nazarbaev ákesi ekeni týraly jazdy. Áleýmettik jelide qyzý talqylanǵan máselege baılanysty Nazarbaevtar áýleti pikir bildirmedi. Tek 13 aqpanda sol kezdegi aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstri Dáýren Abaev "Keıbir toptar jalǵan aqparat taratyp, úlken kompanııanyń, jeke adamdardyń, tipti bútin bir eldiń abyroıyna nuqsan keltirip júrgenin kórip júrmiz. Biraq onyń artynda jymysqy oı, paıda kórý pıǵyly turady jáne mundaı mysaldar sońǵy ýaqytta bizdiń elde de kóbeıip keledi. Munyń sońy arandap qalýǵa ákelýi múmkin. Aısultanǵa qatysty da osyny aıtqym keledi. Bul – birinshi kezekte onyń anasynyń tragedııasy" dep pikir bildirdi.
7 aqpan. Jambyl oblysy Qordaı aýdanynda 11 adamnyń ólimine soqtyrǵan qazaq-dúngen janjaly boldy. Turmystyq daýdan tutanǵan janjal jalyny aýdandaǵy talaı jyldan beri sheshilmeı kelgen etnosaralyq máselelerdiń saldarynan ultaralyq sıpatqa ulasty. Jansal barysynda 164 úı men saýda orny, 100 kólik qıraǵan. 342 adam jábirlenýshi dep tanylǵan. Oqıǵadan jalpy jıyntyǵy 1 mıllıard 7 mıllıon teńge shyǵyn kelgen. 120-dan astam qylmystyq is qozǵalyp, 51 adamǵa aıyp taǵylǵan.
25 aqpanda azamattyq belsendi Dýlat Aǵadil Nur-Sultantaǵy tergeý ızolıatorynda qaıtys boldy. Ony 24 aqpanda keshki ýaqytta birneshe polısııa qyzmetkeri úıinen alyp ketken. Resmı derekte azamattyq belsendi júrek talmasynan qaıtys bolǵany habarlandy.
3 naýryzda 10 jyldan astam túrmede otyrǵan "Qazatomónerkásip" kompanııasynyń burynǵy jetekshisi Muhtar Jákishevti shartty jazamen bosatý týraly sot sheshimi shyqty. Muhtar Jákishev 2009 jyly mamyrda ustalyp, "Venada (Avstrııa) "Qazatomónerkásip" kompanııasynyń zańsyz ókildigin ashý arqyly paıda tapty, astyrtyn kassa ustady, kúzetshisine qosymsha eńbekaqy tólep kelgen" degen aıyppen 14 jylǵa sottalǵan. Túrmede otyrǵan kezde úshinshi top múgedektigin alǵan Jákishev ózine taǵylǵan aıyptarmen kelispeıdi.
11 naýryzda dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy COVID-19 vırýsynyń taralýyna baılanysty pandemııa jarııalady.
Koronavırýs álemdi jaılap, áne-mine Qazaqstanǵa da kelip qalýy múmkin delingen boljamdar jasalyp jatqanda, 18 naýryzda ótýge tıis bolǵan Nur Otan partııasy saıası keńesiniń otyrysynda prezıdent Toqaevtyń otstavkaǵa ketetini, onyń ornyna sol kezdegi senat tóraǵasy Darıǵa Nazarbaeva keletini týraly áńgime jeldeı esti. Burynǵy aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstri Dáýren Abaev aqparatty teristegenimen, áńgimege senýshiler az bolmady. Olar koronavırýsqa baılanysty karantın osy saıası jaǵdaıǵa baılanysty engizilýi yqtımaldyǵyn aıtty.
13 naýryzda Qazaqstanda alǵash ret koronavırýs tirkelip, 2 adamnan vırýs anyqtaldy. Prezıdent otstavkasy týraly áńgimege senýshiler vırýstyń baryna senimsizdik bildirip, munyń bárin prezıdentti aýystyrý ıdesynan týǵan áreketke balady.
14 naýryzda "koronavırýs ınfeksııasynyń taralýyna baılanysty 18 naýryzǵa josparlanǵan Nur Otan partııasy saıası keńesiniń otyrysy ótpeıtini" habarlandy.
16 naýryzda Qazaqstanda tótenshe jaǵdaı engizildi. Oǵan sáıkes, Qazaqstan aýmaǵyna kirip-shyǵý shekteldi. Qoǵamdyq shara ótkizýge tyıym salyndy, mektep oqýshylary, stýdentter onlaın oqýǵa kóshti. Saýda oryndary, bazarlardyń jumysy shekteldi. Saýda ortalyqtaryndaǵy balalar alańdary, kınoteatrlar jabyldy. Artynsha qashyqtan jumys isteý múmkindigi bar barlyq kásiporyndar men mekemeler qashyqtan jumys isteý rejımine aýysty. Iri qalalarǵa blok beketter qoıylyp, qatań karantın engizildi.
***
Koronavırýs pandemııasy, tótenshe jaǵdaı, karantın eldiń densaýlyq saqtaý salasy men sıfrlandyrý baǵdarlamasyndaǵy kóptegen olqy tustardy áshkereledi.
Aldymen aqpanda medısınalyq maska tapshy bolsa, artynsha, densaýlyq saqtaý mınıstrligi indettiń taralýy boıynsha jasaǵan boljamy qate shyqty. Vedomstvonyń sol kezdegi basshysy Eljan Birtanov Qazaqstanda epıdemologııalyq jaǵdaı órshigen tusta, vırýs juqtyrýshylar sany 3500 adamnan aspaıdy degen. Vırýstyń taralýy órshigen kezde shynaıy jaǵdaı eks-mınıstr málimdemesinen birneshe esege kúrdelendi. Aýrýhanalarda tósek orny, ókpeni jasandy jeldetý apparattary men dári tapshylyǵy qatty sezildi. Tipti parasetamol, aspırın, sıtramon sekildi dene qyzýyn túsirýge arnalǵan qarapaıym dáriler taba almaı qalǵan kúnder boldy. 25 maýsymda Birtanov qyzmetinen bosatyldy. 2 tamyzda onyń orynbasary Oljas Ábishev bıýdjet aqshasyn jymqyrdy degen kúdikpen qamaýǵa alyndy. Al 3 qarashada Birtanovtyń ózi qamaýǵa alynǵany, asa iri kólemde ysyrap etý faktisi boıynsha qylmystyq iste tergelip jatqany habarlandy. 7 qarashada oǵan qatysty bultartpaý sharasy ózgerip, úı qamaqqa alynǵany belgili boldy. Birtanov isine baılanysty ázirge basqa derek joq.
Tótenshe jaǵdaı kezinde shı shyqqan salalardyń biri – sıfrlandyrý. Sıfrlyq damý, ınnovasııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstriligine qaraıtyn, onyń sol kezdegi basshysy Asqar Jumaǵalıev jaýapty bul sala elektrondyq qyzmetterdi durys júrgize almady. 42500 teńge mólsherindegi áleýmettik tólemge ótinim qabyldaıtyn servıster bastapqyda birneshe kún jóndi jumys istemedi. Sondaı-aq qashyqtan oqytý kezinde eldimekenderdi ınternetpen qamtý máselesi qaǵaz júzindegi derekterden múlde alshaq ekeni áshkerelendi. Osydan keıin Jumaǵalıev 20 shildede mınıstr qyzmetinen bosatyldy. Biraq oǵan qatysty qylmystyq is qozǵalmady. Ol 30 qyrkúıekte Qazaqstannyń Nıderland Koroldigindegi Tótenshe jáne О́kiletti Elshisi, qyzmetine taǵaıyndaldy.
Osy oqıǵalardyń arasynda 2 mamyr kúni Senat tóraǵasy Darıǵa Nazarbaevnyń ókilettiligi toqtatyldy. Onyń qyzmetten bosatylýyna qatysty túrli nusqalar aıtyldy. "Ádettegi kadrlyq aýys-túıis" degender de, "múddeli toptar talasynyń kórinisi" dep aıtýshylar da, "Toqaev ekeýi arasyndaǵy teketires kesirinen jáne sheteldegi dúnıe-múlkin qorǵaý úshin ketti" degender de boldy. Biraq qalaı bolsa da Darıǵa Nazarbaeva búginde aldaǵy májilis saılaýyna túsetin úmitkerler qatarynda. Demek ol úlken saıasatqa qaıta oralýy múmkin. Eks-depýtat Serik Ábdirahmanov "onyń bul jolǵy oralýynyń astarynda prezıdent bolý maqsaty jatyr" dep sanaıdy.
Parlament maquldap, senat bekitkennen keıin qoǵam qarsylyǵyna qaramastan 26 mamyrda prezıdent Toqaev saıası partııalar týraly, saılaý týraly, beıbit jınalystardy uıymdastyrý jáne ótkizý tártibi týraly zańdarǵa qol qoıdy. Endi elde partııa tirkeý úshin qajetti 40 myń qol 20 myńǵa tómendetildi. Saılaý týraly zańǵa sáıkes, partııalyq saılaý tizimindegi kandıdattardyń 30 paıyzy mindetti túrde áıelder men 29 jasqa deıingi jastardan quralýǵa tıis. Parlamenttik oppozısııa túsinigi engizildi. Mıtıngtiń habarlaý qaǵıdaty qabyldandy. Keı azamattyq belsendiler atalǵan zańdar dál karantın kezinde qabyldanǵanyna narazylyq bildirse, keı sarapshylar jańa normalar shynaıy saıası reformaǵa bastamaıtynyn, "saıası reforma ımıtasııasy" ǵana ekenin málimdedi.
Maýsymnyń orta shegi, shilde aılarynda Qazaqstanda koronavırýs órshı túsip, naýqastar aýrýhanǵa syımaı, dárihanalarda dári jetpeı, jedel járdem saǵattap keshigip jatty. Qaraly habar kúnde keletin. Osy kezde bılik eldiń eks-prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń 80 jyldyǵy men el astanasy Nur-Sultan qalasy kúnin atap ótti. 6 shildede konsert ótip, túnge qaraı oıyn-saýyq arty otshashýǵa ulasty. Bul qoǵamda qarsylyq tolqynyn týdyryp, azamattar birneshe kún áleýmettik jeli arqyly narazylyǵyn bildirdi.
Qaıtys bolyp jatqandar sany artqan sátte densaýlyq saqtaý mınıstrligi ólip jatqandardyń basym kópshiligin pnevmonııaǵa shaldyqqandar deýmen boldy. Sonyń saldarynan qoǵamda resmı statıstıkaǵa degen senim azaıdy. Uzamaı densaýlyq saqtaý mınıstr Alekseı Soı sońǵy alty aıda 1 172 adamnyń pnevmonııadan qaıtys bolǵanyn habarlady. Bul málimdemelerden keıin, resmı derekti negizge alyp aldymen Qytaı, artynsha batystyń on shaqty iri baspasóz quraly Qazaqstanda ólim kórsetkishi koronavırýstan da joǵary ókpe aýrýy ıaǵnı pnevmonııa tarap jatqany týraly jazdy. Keıin ulybrıtanııalyq Daily Mail basylymy aǵylshyn jáne qytaı medısına mamandarynan suhbat alyp, olardyń "Qazaqstanda taralyp jatqan pnevmonııa is júzinde COVID-19" degen qorytyndysyn jarııalady. Al dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy Qazaqstandaǵy ókpe aýrýyn COVID-19 dep sanaıtynyn málimdedi. Sodan keıin ǵana baryp densaýlyq saqtaý mınıstrligi pnevmonııa statıstıkasyn jarııaly túrde júrgize bastady. Alaıda onyń ózinde statıstıka tek 1 tamyzdan bastap jarııalanyp, oǵan deıingi derekter statıstıkaǵa enbedi.
16 tamyz. Londonda Qazaqstannyń eks-prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń jıeni Aısultan Rahat 30 jasqa qaraǵan shaǵynda qaıtys bolǵany, júregi toqtap qalǵany habarlandy.
21 qazan. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev parlament májilisi jáne máslıhat depýtattary saılaýy 2021 jylǵy 10 qańtarda ótetinin málim etti. Saılaýǵa Qazaqstanda tirkelgen 6 partııanyń 5-eýi qatysady, 1 partııa saılaýǵa boıkot jarııalady. Sońǵy jyldary Qazaqstanda birde-bir saıası partııa tirkelgen joq. Demokratııalyq partııa quratynyn málim etken qoǵam belsendisi Janbolat Mamaı men onyń jaqtastary Ádilet mınıstrligine 1000 adamdyq yntaly top tizimin usynǵan. Artynsha sezd ótkizbek bolǵan. Alaıda sezd kúni jaqyndaǵanda jaqtastarynyń ustalýyna baılanysty, sezd ornyna mıtıng ótkizdi. HAQ (Halyqqa adam qyzmet) partııasyn quratynyn málimdegen belsendi Toǵjan Qojalıeva men "Sen" partııasyn qurmaq bolǵan bıznestrener Ahmetbek Nursıla tarapynan partııa qurý úshin naqty áreketter jasalmady.
10 qarasha. Azamattyq belsendi, marqum Dýlat Aǵadildiń uly Janbolat Aǵadil pyshaq jaraqatynan qaıtys boldy. Is boıynsha tergeý jalǵasyp jatyr.
11 jeltoqsan. Reseı dýmasynyń depýtaty Vıacheslav Nıkonov "Pervyı kanal" memlekettik telearnasynyń efırinde "Qazaqstan aýmaǵy – Reseı tarapynan jasalǵan syı" degen daýly málimdeme jasady. Depýtat sózi Qazaqstanda qyzý talqylanyp, Qazaqstan syrtqy ister mınıstrligi depýtatqa narazylyq nota joldady. Uzamaı taǵy bir Reseı depýtaty Evgenıı Fedorov "Qazaqstan Reseıge óz aýmaǵyn qaıtarýǵa tıis" dep, Qazaqstan terrıtorııa Reseı tarapynan jasalǵan syılyq ekenine meńzep, ony syıǵa berilgen kóliktiń mysalynda túsindirýge tyrysty. Artynsha Almatyda týǵan Reseı depýtaty Vladımır Jırınovskıı Nıkonov sózin qoldaıtynyn jetkizip, "tutas Qazaqstan Reseıdiki" dep málimdedi. Saıasattanýshy, burynǵy dıplomat Qazbek Beısebaev dýma depýtattarynyń mundaı málimdeme jasaýy "óte túsiniksiz", máselege prezıdent Toqaev aralaspasa bolmaıdy" degen pikirde. Saıasattanýshy Dosym Satpaev "eger Qazaqstan ózin qurmettemese, ózgeler de qurmetteýdi qoıady" dep, Qazaqstan bıligin batyl qadamdarǵa barýǵa shaqyrdy.
16 jeltoqsan. Almaty qalasy Táýelsizdik monýmentiniń jáne Jeltoqsan qurbandaryna arnalǵan eskertkishtiń aldynda úsh júzge tarta adam jınaldy. Alańǵa kelgender 1986 jylǵy Jeltoqsan kóterilisi men 2011 jylǵa Jańaózendegi munaıshylar narazylyǵy qurbandaryn eske alyp, artynsha narazylyq aksııasyn ótkizdi. Sherýshilerdi jasaq birneshe saǵat boıy qorshap, eshqaıda barǵyzbady. Jınalǵandar "VYVORY 2021", "Qazir bolmasa qashan?", "1986 Umytylmas 2011", "Taǵy qansha urpaq júıe qurbany bolady?", "Nursultan, Otanymdy jeme" sekildi urandar jazylǵan plakattar ustap, talaptaryn aıtty.
Qate tapsańyz, qajetti bólikti tańdap ctrl+enter basyńyz.
Pikir qaldyrý
pikir