Ázerbaıjannyń Qazaqstandaǵy elshisi: Soǵys qımyldary toqtamaıdy

Ázerbaıjannyń Qazaqstandaǵy elshisi Rashad Mamedov Qazaqstan saıası zertteýler qaýymdastyǵynyń uıymdastyrýymen ótken kezdesýde Taýly Qarabah janjaly, taraptardyń ustanymy týraly qundy málimetterdi aıtty. Qamshy tilshisi elshi málimdemeleriniń tolyq nusqasyn usynyp otyr.

Ázerbaıjan Armenııanyń bir kúni soǵys ashatynyn bildi

Armenııaǵa demokrat dep sanalǵan Pashınıan bılikke kelgen sátte, Ázerbaıjan basshylyǵynda eki el arasyndaǵy qarym-qatynas ońalar degen úmit paıda boldy. 30 jyl boıy qordalanǵan máseleni sheshýdiń oraıy týdy dep oıladyq. Basynda úmit aqtala bastalǵandaı edi. О́ıtkeni ol shekaradan armıandardy áketip, kelissóz júrgizýge nıetti ekenin bildirdi. Álemdegi ózge de elder sekildi eki ulttyń birge tatý ómir súrýiniń tásilderi men joldaryn tabatyndaı kórindi. Jańa bılik kelgende bári rettele me desek, kerisinshe áreketteri qatalyraq bola tústi. Qarabahty otarlaýǵa qatysqan eski saıası kúshter oǵan qysym jasap, aqyry ol barynsha bizge qarsy agressııalyq ustanymǵa kóshti.

Pashınıan áskerı tujyrymdama jasady. Ol tujyrymdama boıynsha soǵys nátıjeleri zańdastyrylýǵa tıis. Iаǵnı, olar bir jerdi basyp alsa, ony álemdik uıymdar moıyndaýy kerek. Osylaısha  armıandar tarapynan genosıd jalǵasa berdi, jalǵasa berdi...

Alǵashynda 613 jazyqsyz adamdy óltirdi, 70 paıyzy áıelder men balalar. Keıin aımaqty "ázerbaıjandardan tazalaý" prosesi kezinde myńdaǵan adam qaza taýyp, ormandarda iz-tússiz joǵalyp jatty. Bárin tonady. Terrıtorııamyzǵa etnıkalyq armıandardy kirgizdi. Halyq aldynda sóz sóılegen Pashınan "Qarabah – bul Armenııa" dep núkte qoıdy. Sosyn Armenııanyń qorǵanys mınıstri "bizge jańa jerdi jaýlap alý úshin jańa soǵys kerek" dep aıtqany da esimizde. Armenııadaǵy ınaýgýrasııadan keıin Pashınıan arandatýshylyqpen aınalysyp, mas kúıinde ázerbaıjansha bılep, halqymyzdyń namysyna tıdi. Saıasatkerdiń mundaı qadamǵa barýǵa qaqysy joq. Biz bul oqıǵalardy estigennen keıin, barlyǵyn habardar ettik, sonyń ishinde aqparatty Qazaqstanǵa da jetkizdik. Men ózim syrtqy ister mınıstrimen kezdesip, Armenııanyń soǵysqa daıyndalyp jatqanyn aıttym. Bizdiń prezıdent te BUU-ǵa málimedeme jasap, Armenııanyń soǵys ashqaly jatqanyn jetkizgen bolatyn. Barlyǵyn spýtnık arqyly kórip otyrmyz. Olarǵa kishigirim soǵys kerek. Maýsymda ma, tamyzda ma, áıteýir Armenııanyń bir kúni soǵys ashatynyn bildik. Biz oǵan 26 jyl daıyndalyp kelemiz. 26 jyl soǵysýdy qalamaıtynymyzdy dáleldeýmen kelemiz. 

Qarabah qaqtyǵysyndaǵy Ázerbaıjan shyǵyny – 100 mlrd dollar

Qazirgi jaǵdaıdy ózderińiz de bilesizder. Armıandar beıbit, tynysh jatqan qalaǵa shabýyl jasap jatyr...

2020 jyldyń 10 qazandaǵy jaǵdaıdyń ózinde 10 adam mert bolyp, 40-qa jýyǵy jaraqat alǵan. 17 qazanda 14 adam mert bolyp, 50-den astamy jaraqat alǵan. Armıandar ázerbaıjandyq qarýly kúshterge tótep bere almaıtynyn biledi. Sol úshin olar túngi 2-3 terde bizdiń uıyqtap jatqan jazyqsyz halyqty atyp, tehnıkasyn tastap, qasha jóneledi.

Ázirbaıjan tarapy soǵys erejesine saı beıbit turǵyndarǵa tıisken emes. Al basqynshylar qalalar men aýdandardy, aýyldardy atqylaýda. Ganja men Badra qalasyndaǵy qatygez shabýyldy kórdińizder. Halyqaralyq uıymdar kelip, kassetalyq bombalar qoldanylǵanyn rastady. Bul aýyr qylmys. Balalar men áıelder kóz jumdy. Kóp adam múgedek bolyp qaldy. Armenııanyń áskerı-saıası basshylyǵy áskerı qylmystary úshin ǵana emes, barlyq  oqtardy, qaıtys bolǵan, zardap shekkenderdi tirkep otyrǵan tıisti halyqaralyq uıymdar aldynda jaýap beredi. 27-28 qazan kúni armıandardyń bomba laqtyryp, bizdiń 21 adamdy óltirgenin kóptegen halyqaralyq quqyq qorǵaý uıymdary rastap otyr. Bizge de Armenııanyń shabýylynan kelgen materıaldyq shyǵyndy esepteýge kóp jumystar jasaý kerek. Buzylǵan 1000 aýyl, 10 shaqty qala, aýdan ortalyqtary, mekemeler, barlyǵyn zańgerler esepteıdi. Armıandar bári úshin jaýap beredi. Qazirdiń ózinde Ázerbaıjannyń shyǵyny, shamamen 100 mıllıard dollar.

 Ázerbaıjanda antıreseılik saıasat joq

Keńes odaǵynyń quramynda bolǵandyqtan, bizdiń uzaq jylǵy tarıhymyz Reseımen baılanysty. Keńes odaǵy taraǵannan keıin ózge elder sııaqty Ázerbaıjannyń da memlekettik basqarý nemese halyqaralyq qatynastar jóninen eshbir tájirıbesi bolmaǵan. Sodan keıin Armenııa basqynshylyq jasap, qysqa ǵana ýaqytta bizdiń kórshiles eldermen qarym-qatynasymyzdy buzdy. Degenmen, Ázerbaıjan táýelsizdik alǵannan bastap syrtqy saıasatyn saýatty júrgizip kele jatqan el. Al qazirgi jaǵdaıda Taýly Qarabahtyń  bizge tıesili jer ekenine búkil halyqaralyq uıymdar sekildi, Reseı de kúmán keltirmeıdi jáne Armenııamen bolyp jatqan qaqtyǵysymyzǵa aralaspaıdy. Biz Armenııa Reseı Federasııasynyń áskerı blogyna kiretinin, ekonomıkalyq odaq ekenin túsinemiz. Sondyqtan ekonomıkalyq ta, mádenı de baılanystarymyz jaqsy, turaqty.

Ázerbaıjannyń Túrkııamen qarym-qatynasy jaqsy bolsa, ol – Reseımen arasy durys emes degendi bildirmeıdi. Biz belgili bir elmen, basqa elge qarsy turý úshin birigeıin dep jatqan joqpyz. Biraq Reseıdiń BAQ betterindegi materıaldarda "Armenııa men Ázerbaıjan arasynda atys-shabys boldy" degendeı aqparat taratylady. Shyn máninde Armenııa túngi ýaqytta ballıstıkalyq bombalar laqtyryp, 21 adamymyzdy mert qyldy. Ony eshkim jazyp jatqan joq. Aqparattyq saıasat qaıda jatyr? Biz Reseıdiń pozısııasyn durys dep oılaımyz, sebebi ekijaqty turaqty balans saqtap tur. Al Ázerbaıjanda antırseılik saıasat joq. Shynynda, Reseı Ázirbaıjanǵa jaý emes.

Eki yqpaldy memleket retinde Túrkııa men Reseıdiń syrtqy ister mınıstrligimen de, prezıdentterimen de baılanys ustap otyrmyz.

Armıandyqtardyń bizdiń áskerge tótep beretin shamasy joq

Ázerbaıjan óziniń kishkentaı aýqymyna qaramastan 2000 jyldary kóp aqsha taba bastady. Bizdiń jalpy aýmaqtyń 20 paıyzy akkýpasııalanyp jatyr. Bizdiń áskerimiz Túrkııada bilim alady. Jasyratyny joq Ázerbaıjandaǵy orta jáne joǵary áskerı mektepterde urys júrgizý taktıkasy, tehnıka jáne tipti buıryq berýge deıin túrik áskerleriniń usynǵan modeli boıynsha oqytady. Keıde  "Túrkııa áskeri Qarabaqta soǵysyp júr" degendi estigen sátte kúlkimiz keledi. Eger bizdiń áskerimiz týra Túrkııanyń áskerindeı bolsa, onda bizge túrik áskeri nege kerek?

Biz táýelsizdik alǵaly beri jaqsy qarýlanǵan, tehnologııasy damyǵan, mobıldi, 100 myńdyq ásker jasaqtaı aldyq. Iаǵnı bizdiń eldiń múddesine saı ásker daıyndap shyǵardyq.

HHI ǵasyrdyń soǵysy múldem basqa tehnıkalar men qarýdy talap etedi. Qazir HHI ǵasyrdyń áskeri men HH ǵasyrdyń áskeri soǵysyp jatyr dep senimdi aıta alamyn. Sebebi, armıandyqtardyń bizdiń áskerge tótep beretin shamasy joq.

Biz óz qarýly kúshterimizge 26 mıllıard dollar ınvestısııa quıdyq. Bul – búkil Armenııanyń 10 jyldyq bıýdjeti. Barlyq áskerı býyndy daıyndadyq. Qazir Armenııanyń aýmaǵynda óziniń áskeri joq. Olardyń barlyq shekarasyn kelisimge sáıkes reseılik ásker qorǵap tur. О́zderiniń elinde qaýip bolmaǵasyn, bar áskerin bizdiń aýmaqqa kirgizip qoıǵan. Búgingi kúnge deıin resmı túrde Taýly Qarabahtaǵy 2.7 mlrd dollar bolatyn jaýdyń tehnıkasyn joıdyq. Bul shyǵyndy Armenııanyń shyǵyny deýge kelmeıdi. Sebebi, olarǵa bul qarý-jaraqtardy Kavkazdaǵy balansty saqtap turý úshin alpaýyt elder qaıtarymsyz syıǵa tartqan. Búginge deıin kún saıyn Ázerbaıjan okkýpasııadan  arylmaýy úshin dep Arab elderi, Fransııa, Reseı, t.b elder olarǵa qarý-jaraq jetkizip turady.  Kóptegen elder bul qaqtyǵysta jeńgen de, jeńilgen de tarap bolmaıtyndaı, Ázerbaıjandy toqtatqysy keledi. Nege? Ázerbaıjannyń 20 paıyz aýmaǵyna basyp kirgende armıandardy nege eshkim toqtatpady? Eshkim jaýap bere almaıdy. BUU Qaýipsizdik Keńesiniń qararyn oryndap jatqan Ázerbaıjandy nege toqtatady?                                                                                       

Armıandar da, ázerbaıjandar da balalaryn ólimge jiberip jatyr

Taýly Qarabahtaǵy qaqtyǵys – ázerbaıjandarǵa jer úshin, al armıandarǵa okkýpasııalyq soǵys. Túsindirip kóreıin. Bizdiń fronttaǵy ásker, generaldarǵa deıin óz jerin qaıtaryp alǵysy keledi. Al armıandar úshin bul okkýpasııalyq soǵys. Olar tipti Taýly Qarabah úshin emes, birde-bir armıan meken etpegen sonyń aınalasyndaǵy aýmaq úshin soǵysyp jatqanyn túsinbeıdi.

Armıandyq analar balalaryn ózge eldiń terrıtorııasyna ólimge jiberip jatyr. Jaqynda bir vıdeo kórdim. 80 jastaǵy áje óziniń nemeresine qasqyr sııaqty jaýyńdy ońdyrmaýyń kerek dep aıtyp jatyr. Jerińdi armıandardan bosatpaı qaıtpa dep úıretip jatyr. Túsinip otyrsyzdar ma?! Bizdiń analar abaıla, ózińe saq bol demeıdi, "jerińdi azat etpeı qaıtpa" dep jiberip jatyr.

Halqymyz 30 jyl boıy uıatqa qalyp keledi. Bizdiń ásker eshqashan ózge eldiń aýmaǵyna basyp kirgen emes. О́zge eldi naqaqtan naqaq qyrǵan emes. О́z jerimizdi qaıtaramyz dep 30 jyl boıy kúresip kelemiz.

Ázerbaıjan – óz ekonomıkasyna 250 mıllıard dollar quıǵan 

Ázerbaıjan – zaıyrly, zamanaýı, ekonomıkasy damyǵan, myqty áskeri bar, baı memleket. Dýbaıdan ádemi. Jańa joldar, týrıstik ortalyqtar, jumys oryndary ashyldy. Sondyqtan biz ózimizge senimdimiz.

Sonymen qatar, Ázerbaıjan – óz ekonomıkasyna 250 mıllıard dollar ınvestısııa quıǵan el. Bul qyrýar qarjy. Aýmaǵy bizden 36 ese kóp Qazaqstannyń ózi táýelsizdik alǵannan beri ekonomıkasyna 300 mıllıard dollar ınvestısııa quıǵan. Ázerbaıjan – postkeńestik elderdiń ishindegi táýelsiz saıasat júrgizetin jalǵyz el.

Qarabah úshin soǵys bizdi ult retinde uıystyrdy

Soǵys bizdi ult retinde uıystyra bildi. 40-tan astam partııa bir mezette prezıdenttiń mańaıyna toptasty. О́ıtkeni bul "Otan soǵysy" ekenin jaqsy biledi.

Qazir antıázerbaıjandyq propaganda júrip jatyr. Álemdegi BAQ betterinde halqymyzdy qyrylyp jatqan sorly etip kórsetip jatyr. Al armıandar Ázerbaıjan men Túrkııa sııaqty musylman elderdiń qyspaǵynda jalǵyz qalǵan hrıstıandar sııaqty kórsetilip jatyr. Munda dinniń esh qatysy joq.  

Qazir bizdiń áskerimiz 4 aýdandy tolyq azat etti. 3 aýdan jartylaı azat etildi. Biz soltústiktegi barlyq bıiktikti qolymyzǵa aldyq. Ol bıiktikter arqyly Qarabahty baqylaý ońaı. Ásker óz jerin azat etýge baryn salyp jatyr.

Eger Armenııa óz áskerin bizdiń elden shyǵaratyn bolsa, biz ózimizdiń áskerı qımyldarymyzdy toqtatýǵa daıynbyz. Armenııa bulaı jasaýǵa nıetti emes. Bir tarapty beıbit kelisim bolmaıtynyn bilesizder. Eki tarap kelisimge kelmeı otyrǵandyqtan, soǵys qımyldary toqtamaıdy. Degenmen, bir kúni terrıtorııamyzdy tazartýdy bastaıtynymyz anyq. Armenııanyń óz áskerlerin bizdiń terrıtorııadan alyp keterine jáne beıbit kelisimniń bolaryna senemiz. Bizdi qoldaǵan ár qazaq baýyrymyzǵa alǵys aıtamyz. О́ıtkeni erteń qaqtyǵys bitip, beıbitshilik kelgen sátte, "syn saǵatta bizdi kim qoldady" dep jan-jaǵymyzǵa qaraımyz. Biz álemdegi 10 iri eldiń qatarynda Qazaqstan baryna qýanyshtymyz, bul – jalpy qazaqtardyń ǵana emes, túrkiniń maqtanyshy. Ázirbaıjan eshkimge jaý emes, biz óz jerimizdi qaıtarýdamyz. Ol BUU-nyń rezolıýsııasyna saı. Soǵys bitip, jerimizdi qaıtaryp, óz ólkemizde tynyshtyq ornaýyn qalaımyz.

Taýly Qarabah qaqtyǵysy týraly oqyrmanǵa qysqasha túsinik

Taýly Qarabah – Ázerbaıjan Respýblıkasy aýmaǵyndaǵy, eshqandaı elmen shektespeıtin avtonomııalyq oblys. Bul aımaqta 27 qyrkúıekten beri qaqtyǵys jalǵasyp keledi. Eki tarap janjaldyń bastalýyna birin-biri kinálaıdy.

1992-1994 jyldary Armenııa aımaqta etnıkalyq armıandardyń turyp jatqanyn jeleý etip ásker kúshimen Taýly Qarabah ólkesi men irgeles jatqan jeti aýdannyń jerin basyp alǵan. Akkýpasııalanǵan jer Ázerbaıjan terrıtorııasynyń 20 paıyzyn quraıdy. Ol sátte Taýly Qarabahta 170 myń azamattyń 130 myńy armıandar, qalǵany ázerbaıjandar edi.

1994 jyly oblysta oq atýdy toqtatý týraly kelisim jasalar sátte Ázerbaıjan jerine mıllıonǵa jýyq bosqyn kelgen.

1994 jyldan beri atalǵan aımaqqa qatysty kelissózder AQSh, Fransııa, Reseı teńtóraǵalary sanalatyn OBSE-niń Mınsk toby degen atpen jalǵasyp keledi.

Oqı otyryńyz:

♦ Ázirbaıjannyń Qazaqstandaǵy elshisi: Halqymyz 30 jyl boıy uıatqa qalyp keled