"Memleket tarapynan kómek kórsetilmeıdi". "Ana úıi" úılestirýshisimen suhbat

"Men áke atanýǵa daıyn emespin", "Bul – meniń balam emes", "Bul bizdiń otbasymyzdy uıatqa qaldyrady", "Sen oqýyńdy aıaqtaýyń kerek", "Aqsha joq" osy jáne osyǵan uqsas sózder júkti qyzdardy balasynan bas tartýǵa ıtermeleıdi. Alaıda mundaı jaǵdaılar jas qyzdy otbasynan ajyratýǵa sebep bolmaýy tıis". Almatydaǵy №2 "Ana úıi" qoǵamdyq qorynyń úılestirýshisi Amınat Seıpýllahqyzynyń pikiri osyndaı. Maman Qamshy tilshisine "Ana úıiniń" qyzmeti, nekesiz aıaǵy aýyr bolyp qalǵan qyzdarǵa, ajyrasqandarǵa ata-ananyń kózqarasy jáne otbasy berik bolýy úshin ne isteý kerektigi týraly aıtyp berdi. 

– Amınat Seıpýllahqyzy, "Ana úıiniń" qyzmeti týraly aıtyp berińizshi?

– "Ana úıi" 2013 jyly mamyr aıynda ashylǵan. Maqsaty – tastandy balalardyń sanyn azaıtý. Perzenthanalarmen birlese otyryp, turatyn jeri men aqshanyń joqtyǵy saldarynan balasynan bas tartpaq bolǵan analardy óz qamqorlyǵyna alady. Keleńsiz jaǵdaıǵa ushyrap qalǵan beıshara qyzdardyń deni qaıda bararyn bilmeıdi, balasyn baǵaıyn dese jaǵdaıy joq, áke-sheshesi qýyp jibergen. "Ana úıine" kelgennen keıin, qyzdar ózderiniń aldaǵy áreketterin oı eleginen ótkizýge, ana baqytyn sezinýge, jumys taýyp, qarajat jınaýǵa múmkindik alady. Munda olarǵa balanyń járdemaqysyn rásimdeýge kómektesedi, zańger keńes beredi, psıhologııalyq qoldaý men medısınalyq járdem kórsetiledi. Áke-sheshesi qýyp jibergen qyzdardy balasyn týyp alýǵa jaǵdaı jasalady. Jas bosanǵan áıelden týǵan-týysqandary nemese balanyń ákesi bas tartqan kezde jas anaǵa qol ushyn sozyp jiberse, eshqandaı ana balasyn tastamaıdy dep oılaımyn. Almaty qalasy densaýlyq saqtaý basqarmasy jáne basqa da aýrýhanalar "Ana úıi" bar ekenin biledi. Sol kisilerdiń aldyna bosanatyn merzimi jaqyndaǵan biraq baratyn jeri joq, "balamnan bas tartamyn" dep jas qyzdar kelip otyrsa olar bizge habarlasady.

– Munda kelgen jas analarǵa qandaı jaǵdaı jasalǵan? 

– "Ana úıine" júktiliktiń 8-9 aıynan qabyldanady, sodan 6 aı boıy osy úıde bolady. Biraq 6 aıdan keıin mindetti túrde ketýi kerek degen shart joq, jaǵdaıyna qaraımyz. Qyzdardyń osy úıden ketkennen keıingi jaǵdaıynan habardar bolyp turamyn. Úlken nemeremniń aldy 7 jasqa kelip qaldy. 6 aıdyń ishinde qyzdar mindetti túrde bir mamandyqtyń ıesi bolyp shyǵady. Tiginshi, shashtaraz, aspaz, tyrnaq árleýshi mamandyqtaryn oqytamyz. Psıholog keńesin alady. Sol aralyqta qyzdardyń ruqsatymen týǵan-týystarymen sóılesemiz, balanyń ákesimen de jumys isteımiz. Qyzdardyń 70 paıyzyn ata-anasy úılerine alyp ketedi, 10 paıyzy turmysqa shyǵyp, otbasyly bolyp jatady. Qazaqtyń salt-joralǵylaryn jasap, shyǵaryp salamyz. Sonymen qatar, jas anany perzenthanadan shyǵaryp alǵannan keıin sábıdiń atyn qoıyp, besikke salý, tusaýkeser syndy rásimderdi jasaımyz. Qyzdarym úı sharýasyna aralasady, kezek boıynsha úı jınap, tamaq ázirleıdi.

– Mekeme shyǵynyn qalaı óteıdi? Memleket tarapynan qoldaý kórsetile me?

– Memleket tarapynan kómek kórsetilmeıdi. Mesenattardyń kómegimen jumys istep otyrmyz. Perzenthanalar men emhanalar tegin qabyldap, dári-dármekterdi tegin beredi. JOO men kolledjderge baryp, basshylarymen sóılesip, tegin oqytýǵa kómek suraımyn. Rektor nemese dırektordyń bıýdjetinen tegin oqıtyndar bar.

– Mundaı analardy áke-sheshesi qalaı qabyldaıdy?

– Qyzdardyń týǵan-týystarymen jumys istegende aldymen anasymen sóılesemin, anasy kelispese, ákesimen baılanysqa shyǵamyn. Kóp jaǵdaıda analary otaǵasy qarsylyq bildiredi dep jatady. Mynadaı oqıǵa esimde qalypty. Merzimi jaqyndaǵanda bir qyz osy "Ana úıine" keldi, odan keıin balaly boldy, muny anasy biletin, qyzdyń ákesi bul týraly sábı 3 jasqa tolǵannan keıin ǵana estidi. Bolǵan jaıtty estigen ákesi qyzynyń oń bosaǵada otyryp balaly bolǵanyna emes, jıeniniń bar ekenin bilmegenine qatty renjidi. Soǵan qarap men "ata-analaryń senderge eń jaqyn dos, qandaı da bir jaǵdaı bolsa, mindetti túrde aıtyńdar" dep qyzdarǵa únemi aıtamyn. Balasyn keshirmeıtin ata-ana joq. Áke – otbasynyń tiregi. Qyzdary osyndaı jaǵdaıǵa tap bolǵanda analary muny ákesine jetkizýge qorqatynyn bilemin. Qoǵamymyzda bar kináni anasynyń moınyna ysara salyp jatady. 

– Qazaqstandaǵy genderlik máselege kózqarasyńyz qandaı? 

– Meniń oıymsha, erler men áıelder teń dárejede. Qazirgi tańda áıelder erlermen qatar qyzmet atqarýda. Tipti tramvaı, trolleıbýsty da tizgindep júr. Al mentalıtetimizge saı áıel adam er adamdy joǵary kóterip otyrýǵa tıis.

– Shańyraq shaıqalmaý úshin aldymen ne isteý kerek dep oılaısyz?

– Meniń oıymsha, mańyzdy nárselerdiń biri – otbasynyń birligi. Bir otbasy bolyp birikken adamdardyń arasynda ǵana birlik bolady. Birlik bir-birin syılaǵan, baǵalaǵan, súıgen, túsingen kezde bolady. Erli-zaıyptylardyń minezi, qyzmeti ártúrli bolǵanymen, olardyń otbasyna qatysty maqsattary bir bolýǵa tıis. Shańyraqty shaıqaltpaı, tek ózin ǵana emes, otbasyn oılaýy kerek. Otbasynyń ózge músheleriniń jaǵdaıyn oılap, olardy teńdeı ustap, birdeı syılaýy qajet. Jurttyń barlyǵynyń otbasy birdeı ata men eneden, erli-zaıyptydan quralsyn dep aıta almaımyz. Ol bir Allanyń qolynda. Biraq otbasy qansha adamnan quralsa da, otbasy músheleri bir-birin syılap, óz ómirlerin bir-birimen berik baılanystyrýy kerek.

– Elde otbasylyq qatynasta qandaı zańnamalyq  sheshimder jetpeıdi dep oılaısyz?

– Kóp jaǵdaıda qyzdar "bul bala ákesine kerek emes" dep jatady. Olaı bolmaýy kerek. Osy tusta ananyń jaýapkershiligin kúsheıtý kerek. Qazirgi ýaqytta balasynan bas tartý ońaı bolyp ketti, notarıýske baryp balamnan bas tartamyn dep jazady. Sonymen qatar, kókek analarǵa da zańdy qataldatý qajet. Bul – meniń jeke pikirim.

– Osyndaı máseleniń sheshimin qalaı tabýǵa bolady?

– Bul problema – qoǵam azǵandyǵynyń eń birinshi kórsetkishi. Keńes úkimeti kezinde biz ulttyq tárbıemizdi joǵaltyp aldyq. Biraq ol kezde biz partııadan qoryqtyq. "Eger bireý basqa bireýdiń qyzyn zorlasa, ne tastap ketse, ol qyzmetinen ketetin, ony kommýnıstik partııa jazalaıtyn". Al táýelsizdigimizdi alǵan kezde balalar ózderi qalaǵandaryn jasasyn, qysymshylyq kórsetpeıik dedik. Týra sol kezde, sony kútip turǵandaı bizge jan-jaqtan aqparattyq aǵyn keldi. Jastar erte jynystyq qatynasqa baryp, ol keńinen nasıhattala bastady.

"Áıel bir qolymen besik terbetse, ekinshi qolymen álemdi terbetedi" demeı me?! Demek shaǵyn otbasynyń ǵana emes, tutas bir memlekettiń damýy úshin de óz eńbegimen súbeli úlesin qosyp júrgen ardaqty analar bar. Biz qyzdarymyzdyń tárbıesin qolǵa alýymyz kerek. Alystan izdep keregi joq, qazaq óziniń ulttyq tárbıesimen barlyq qazaqstandyqtardy tárbıelese, eshkim jaman bolmas edi dep oılaımyn.