Altyn Ordada "hren" joq. Aqjelkek shynymen de koronavırýsty emdeı ala ma?

"Altyn Ordada "hren" joq. Kúni buryn tapsyrys berip qoıyp, ertesi alyp júrmiz. Buryn býmasyn 50 teńgeden satatynbyz. Qazir ózimiz 250 teńgeden alamyz". Bul kókenis dúkeniniń satýshysy Aqerkeniń sózi. Sońǵy bir-eki aptada qazaqstandyqtar aqjelkekti jappaı satyp alyp jatyr. Oǵan ósimdik tamyry "koronavırýs pen pnevmonııaǵa myń da bir daýa eken" degen áleýmettik jelide jeldeı esken áńgime sebep.

Facebook jelisinde aqjelkektiń paıdasy týraly keń taraǵan jazbalardyń biri – jýrnalıst Serik Ábikenulynyń jazǵany. Onyń sózinshe, ósimdik tamyry ıis sezýge kómektesken.

"Kesheli beri tájirbıeden ótken bir em-dom jaıly jazaıyn. Úıde úlken kisi, kelinshegim, qyzym aýyryp jatyr. Ulym kúndiz-túni dárihana aralap júrip kerek degen dáriniń bárin tapty. Biraq qymbat sıstema men ýkoldan eshbiri sergip ketpedi. Kúrk-kúrk, yrs-yrs. Qyz ben sheshesi ıis sezbeıdi. Sodan keshe myna hren (qazaqshasyn bilmeıdi ekem) týraly estip, oqydym. Tamyryn qazyp, jýyp 60-70 gramdaıyn úgitkishten ótkizdim de eki qasyq  bal qosyp, sý qúıdym. Ashylaý tunba boldy. Sodan árqaısyna eki as qasyqtaı mólsherde ishkizdim. Jarty saǵattan soń qyzym: Ýra! Murnym ıis sezdi! – dedi. Úsh saǵat saıyn jańaǵy mólsherde ishti. Keshe qınala demalyp otyrǵan úlken kisi búgin tańda maǵan ursatyn kúsh jıyp alypty, áıelim úı jınap júr. Apta boıy sorǵalaǵan ter sap tıylǵan. Juma boıy alǵan dárileri me, tunba ma áıteýir búgin kóńil-kúıleri jaqsy. Iis sezýge hren kómekteskeni anyq endi" degen jýrnalıst ósimdik tamyrynyń dámi ashy ekenin, asqazanynda jarasy, allergııasy barlar jolaýǵa bolmaıtynyn, bul nasıhat emes, ózi qoldanǵan em jaıly aıtsam degen oıy ekenin jetkizgen.

Qazaq taǵamtaný akademııasynyń prezıdenti Tóregeldi Sharmanov aqjelkektiń shıpalyq múmkinshiligi mol ekenin aıtty.

– "Hren" halyq medısınasynda burynnan paıdalanylyp keledi. Ony úgitip, qospa jasaýǵa da, kesek túrinde tabanǵa basaýǵa da bolady. Hren denedegi vırýstyq ınfeksııamen kúresýge kómektesedi. Tabanǵa basqanda deneni qyzdyryp, sýyqty ketiredi. Ári osy tásildiń ókpege paıdasy mol. Búgingideı indet tarap jatqanda "hrenmen" emdelýdiń esh zııany joq, – deıdi ǵalym.

Ýkraınanyń belgili dárigeri Evgenıı Komarovskıı aqjeleke kózdi jasaýratatynynyń arqasynda koronavırýstyq ınfeksııa profılaktıkasynda paıdaly bolýy múmkin ekenin aıtqan.

Onyń sózinshe, kózjasynyń quramyndaǵy lızosın aqýyzy vırýsqa qarsy qasıetke ıe.

– Kóz jasynyń kóp bóligi muryn-kózjas ózegi arqyly murynǵa qaraı júredi. Jylaǵan kezde murynnan sý aǵatyny sodan. Al kóz jasynda lızosın belogy bolady. Bul – vırýsqa qarsy ámbebap, ımmýndyq qorǵanysty túzýshi birden-bir belok. Jıi jylaıtyn balalar muryny lızosın belogymen shaıylatyndyqtan sırek aýyrady. Al "hren" kózdi jasaýratatyn qasıetke ıe bolǵandyqtan, ony profılaktıkalyq zat retinde qarastyrýǵa bolady, – deıdi ol.

Factcheck.kz saıty Komarovskııdiń aqjelkektiń jasaýratqysh qasıeti týraly pikirine de, aldyn alý quraly týraly pikirge de boljam retinde kelisýge bolatynyn, biraq aqjelkektiń vırýsqa qarsy qasıeti týraly ǵylymı nemese medısınalyq turǵyda dáleldengen málimet joq ekenin jazǵan.

Al dáriger Kamıla Muqasheva "aqjelkek shynymen de emdik qasıetke ıe, ony qosalqy em túri retinde qoldanýǵa bolady" dep  sanaıdy. Onyń quramynda S, V dárýmeniniń keı toptary, E jáne A dárýmeni, amın qyshqyly, jasunyq, mıneral bar.

– Aqjelkek tamyryn negizgi emes, qosalqy em túri retinde qoldanýǵa bolady. birinshiden, aqjelkek, zimbir ispetti zat almasýdy jyldamdatady. Zat almasýdyń jyldamdaýy aǵzadan toksınderdi tez bólip shyǵarady. Is júzinde densaýlyqqa koronavırýstyń ózi emes, onyń toksınderi zııan. Ol aǵzany ýlap, qandy qoıýlatady, dene qyzýy kóterip, dene men basty aýyrtady. Alaıda ony emniń negizgi túri retinde emes, medıkomentozdyq terapııamen qatar qoldanǵan jón. Menińshe, bul naýqastyń saýyǵýyn jyldamdatady, – deıdi dáriger.

Onyń sózinshe, aqjelkekti baýyry, búıregi, qalqansha bezi, asqazan-ishek joly aýyratyndar, gastrıti barlar qoldanbaǵany durys.

Dáriger-nýtrısıolog Dınara Jaqypova aqjelkek ımmýndyq júıeni kúsheıtýde paıdasy mol ekenin aıtty.

– Vırýstar shartty túrde "RNK" jáne "DNK" bolyp bólinedi. Aqjelkek "RNK" tobyndaǵy vırýsqa qarsy jaqsy jumys isteıdi. Al ótkir respıratorlyq vırýstyq ınfeksııa men koronavırýstyq ınfeksııa "RNK" tobyna jatady. Álbette, biz aqjelkek Covid-19-ǵa 100 paıyz qarsy tura alady dep aıta almaımyz. Alaıda ol aǵzadaǵy "RNK" vırýsyn anyqtap, onymen kúresip, ımmýndyq kletkalardy túzedi, – deıdi nýtrısıolog.

Al kókenis dúkeniniń satýshysy Aqerke "turǵyndardyń aqjelkekti jappaı satyp alyp jatyr" deıdi.

– Altyn Ordada "hren" joq. Kúni buryn tapsyrys berip qoıyp, ertesi alyp júrmiz. Baǵasy qymbattaǵan. Buryn býmasyn 50 teńgeden satatynbyz. Qazir ózimiz 250 teńgeden alamyz. Biz budan paıda kórip jatqan joqpyz. Turǵyndar kóp surap kelip jatqan soń ákelip qoıamyz, – deıdi ol.