Vaksınasııa daýy basylar emes

Májilis depýtattary ekinshi oqylymda qabyldaǵan «Halyq densaýlyǵy jáne densaýlyq saqtaý júıesi týraly» kodeks jobasyndaǵy vaksına týraly tustar Qazaqstan qoǵamynda qyzý talqylanýda. Qamshy tilshisi másele boıynsha jıi qoıylatyn suraqtarǵa jaýap izdep kórdi.

Kodeks jobasynda ne delingen?

Kodekste 717 túzetý bar. Sonyń ekeýi qoǵamda túrli reaksııa týdyrǵan. Atap aıtqanda, jobada áý basta Qazaqstannyń barlyq azamatyn vaksına saldyrýǵa mindetteý, vaksına salynbaǵan balalardy balabaqshaǵa qabyldamaý kózdelgen. Alaıda bul talaptar jumsartylyp, «mindetteý» sózi, «quqyly» sózine aýystyryldy.

Al balabaqshalarǵa qatysty «ujymdyq ımmýnıtet» túsinigi engizildi. Túzetýge sáıkes, vaksına egilmegen bala mektepke deıingi uıymǵa ol jerdegi ujymdyq ımmýnıtet deńgeıine baılanysty qabyldanady.

Ekpeniń qaı túri mindetti, qaı túri erikti túrde jasalady?

Úkimet qaýlysynyń jobasyna saı, mindetti ekpelerge tómendegiler jatady:

- «A» vırýsty gepatıti (V15);

- «V» vırýsty gepatıti (V16);

- b tıpti (V96.3) gemofıldik ınfeksııa;

- dıfterııa (A36);

- jatyr moınynyń qaterli isikteri (S53);

- kókjótel (A37);

- qyzylsha (V05);

- qyzamyq (V06);  

- qutyrma

- pnevmokokk ınfeksııasy (V95.3);    

- polıomıelıt (A80);

- sirespe (A33-A35);

- týberkýlez (A15-A19);

- epıdemııalyq parotıt (V26)

Epıdemıologııalyq jáne klınıkalyq belgiler boıynsha usynylatyn ekpe túrleri:

- qutyrý (A82);

- ish súzegi (A01. 0);

- tumaý (J10-J11);

- kene vırýstyq ensefalıti (A 84);

- sibir jarasy (A22);

- týlıaremııa (A21);

- oba (A20).

Sondaı-aq ınfeksııalyq aýrýlar boıynsha epıdemıologııalyq ahýal asqynǵan jaǵdaıda usynylǵan ekpelerli salý mindetteledi.

Jobada ekpeden bas tartqan ata-analardy jaýapqa tartý qarastyrylmaǵan.

Sondaı-aq ekpe jasalmastan buryn, ekpe alatyn adam tekseriledi, profılaktıkalyq ekpe týraly eskertiledi. Ekpeden bas tartqan jaǵdaıda onyń teris saldary bolýy múmkin ekeni túsindiriledi. Profılaktıkalyq ekpe teris kórsetkishi joq tulǵalarǵa ǵana jasalmaq.

Bekbolat Tileýhan ekpege qarsy ma?

Depýtat Bekbolat Tileýhan joba talqyǵa túskeli beri mindetti ekpege qarsy. Ol májiliste kodeks jobasyn daýysqa salý sátinde qarsy daýys bergen jalǵyz depýtat.

– Jumsaq kúsh, ılandyrý, kóndirýdiń ornyna bas-kóz joq zańǵa qondyryp mindetteý, tizege salýdyń qandaı reti bar, Eljan Amantaıuly (densaýlyq saqtaý mınıstri – red). Bul konstıtýsııadaǵy «Ár adam óziniń densaýlyǵyn qorǵaýǵa quqyǵy bar, biraq ony mindetteı almaımyz» degen 28-bapqa qarsy emes pe, bas prokýratýra? Osyny túsindirińizdershi, – dedi depýtat májiliste.

Depýtatqa jaýap bergen densaýlyq saqtaý mınıstri Eljan Birtanov vaksınasııany mindetti engizý ınfeksııalyq aýrýlardyń aldyn alýǵa, azamattardyń densaýlyǵyn saqtaýǵa baǵyttalǵanyn aıtty.

Bul sol naýqastardan bólek, ózge syrqatqa shaldyqqan balalarǵa da áser etip, ólimge dýshar etip jatyr. «Sondyqtan úkimettiń mindeti azamattardyń densaýlyǵyn saqtaý bolǵandyqtan keıbir vaksınalar mindettelip otyr» dedi ol.

Bas prokýror Marat Ahmetjanov azamattardy vaksınasııaǵa mindetteý konstıtýsııaǵa qaıshy emes ekenin málim etti.

Depýtat Bekbolat Tileýhan osyǵan deıin jumys tobynyń otyrysynda vaksınasııanyń artynda úlken aqsha turǵanyn aıtqan. 

Sondaı-aq ol sapasyz ekpelerdiń saldarynan myńdaǵan balanyń jarymjan bolyp qalǵanyn tilge tıek etken. Sońynda depýtat saıasat oınaǵandar sharshatqanyn, óz pozısııasynda qalatynyn aıtyp, ony ózgertý úshin araǵa adam salyp, úgitteýge tyryspaýǵa shaqyrǵan.

Ekpeniń sapasyz ekeni ras pa?

Densaýlyq saqtaý mınıstri Eljan Birtanov «vaksınanyń sapasyzdyǵy, ony satyp alý kezinde mindettemelerdiń durys oryndalmaıtyny, durys tasymaldanbaıtyny, ekpeni qabyldaǵannan keıingi bolatyn bala densaýlyǵyndaǵy máseleler jaıyndaǵy áńgime – qoǵamdyq sanany ashyq túrde manıpýlıasııalaý» dep sanaıdy.

Qazaqstannyń bas sanıtarlyq dárigeri Aıjan Esmaǵambetovanyń aıtýynsha, vaksınasııanyń arqasynda sońǵy 20 jylda qyzylshanyń taralýy 3 myń esege, parotıt (shoshqa moıyn) 140 esege, V gepatıti 40 esege tómendegen.

Al ekpeden bas tartýdyń saldarynan sońǵy jyldary kókjótel deregi 2 esege, A gepatıti 1,6 esege artqan.

Bas sanıtarlyq dárigerdiń sózinshe, 2017 jyly ekpeden bas tartý deregi 24 paıyzǵa jetken. Bul qarqyn saqtalsa, 2030 jylǵa qaraı turǵyndardy ekpemen qamtý 80 paıyzǵa deıin tómendeýi múmkin. Bul dıfterııa, polıomıelıt, qyzylsha men qyzamyq indetteriniń taralýyna soqtyrady.

«Birtanovtyń aıtqany jalǵan»

Marına Shaımahanovanyń sózinshe, sábı ólimi týraly qaǵazdy alýǵa medısına mekemeleri barynsha kedergi keltirgen. Al taýarlar men medısına qyzmetteriniń sapasyn baqylaıtyn komıtet náreste ólimi ekpeden emes dep málimdegen.

Onyń aıtýynsha, mınıstr Birtanovtyń sońǵy 5-10 jyldyqta ekpeden ólimge soqtyrǵan birde-bir jaǵdaı tirkelmedi degeni jalǵan. «Obektıvti tergeý júrgizýge tıis mekemeler mınıstrlikke baǵynyshty» deıdi ol.

Marına Shaımahanova bastaǵan mindetti vaksınasııaǵa qarsy onlaın petısııaǵa búginde 170 myńǵa jýyq qol qoıylǵan.

«Vaksııanasııaǵa qarsy petısııada 5 manıpýlıatıvtik, 6 jalǵan pikir bar»

Factcheck.kz saıty mindetti vaksınasııaǵa qarsy onlaın petısııa avtorynyń keltirgen ýájine faktchek jasap, ol jerde 5 manıpýlıatıvtik, 6 jalǵan pikir bar ekenin, konspırologııalyq teorııalar, feıkter, sátsiz derekter qoldanylǵanyn anyqtady.

Saıt jýrnalısi tómendegideı manıpýlıasııalar men feıkterdi anyqtaǵan:

- Birde-bir vaksına absolıýtti qaýipsiz emes – manıpýlıasııa;

- Reseıdiń densaýlyq saqtaý mınıstrligi is júzinde kez kelgen vaksına boıynsha ekpe alǵan bala bir aı ishinde qaıtys bolýy múmkin ekenin moıyndady – jalǵan;

- Kenııada áıelderdi jappaı sterıldeý sirespege qarsy vaksına úshin jasalǵan – jalǵan;

- VAERS deregine saı, 2006-2019 jyldary AQSh-ta adam papılloma vırýsyna qarsy ekpeden keıin 3000 adam múgedek bolyp, 480 adam qaıtys boldy, 300 adamnan jatyr moıny dısplazııasy, 400 adamnan jatyr moıny obyry anyqtalǵan – jalǵan;

- Ujymdyq ımmýnıtet túsiniginiń sirespe, dıfterııaǵa qatysty máni joq. Dıfterııaǵa jaǵdaıynda syrqattyń belgileri ashyq kórinbeı, basqalarǵa juǵa berýi múmkin – Manıpýlıasııa, jalǵan;

- Ekpe almaǵandar mektepte V gepatıtin juqtyrý turǵysynan qaýip tóndirmeıdi. V gepatıti negizinen jynystyq jolmen, qan arqyly, medısınalyq prosedýralar kezinde sterıldenbegen medısınalyq quraldardan juǵady – manıpýlıasııa;

- Polıomıelıt (julyn qabynýy) 1996 jyldan beri elde tirkelmegen – manıpýlıasııa;

- Balalar syrqatynan (qyzylsha,  qyzamyq, parotıt, kókjótel) soń ómirlik ımmýnıtet qalyptasady – manıpýlıasııa;

- Týberkýlezge qarsy vaksına týberkýlezge shaldyǵýdan qorǵaı almaıdy – jalǵan;

- Kez kelgen vaksınasııanyń adıývant esebinen ýlaǵysh áserin bolady – jalǵan.

Dinı konservatızm

Qazaqstan qoǵamynda vaksınasııaǵa qarsylyq sońǵy on jyldan beri baıqalyp otyr. 2019 jylǵy derekke saı, vaksınasııaǵa qarsy ata-analardyń 40%-y jeke sebepterdi atasa, 35%-yna dinı faktor áser etken. 6%-y vaksınaǵa senbeıdi. Dinı kózqarastaǵylar kóbine bastartý sebebin aıtpaýǵa tyrysqan. Olar 40 paıyzdan da kóp bolýy múmkin. Qarsylyq tanytýshylardyń deni dástúrli emes aǵymdaǵylar.

Bul másele týraly Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy men din qyzmetkerleri áldeneshe ret pikir bildirgen. Barlyǵynyń aıtary bir – Islam dini ekpege tyıym salmaıdy.

QMDB tarapynan jarııalanǵan sondaı túsinikterdiń birinde «Mysyrdaǵy ál-Azhar Islam ýnıversıteti janyndaǵy ǵulamalar keńesi, Islam Konferensııasy Uıymyna qarasty Islam fıqh keńesi ǵulamalary, Marokko men Saýd Arabııasy karoldiginiń ǵalymdar keńesi túrli juqpaly aýrýlardan saqtaný úshin vaksınasııalyq ekpege júginýge bolady dep pátýa shyǵarǵan» delingen.

Din mamandary «vaksınalyq ekpeniń quramynda sharıǵat boıynsha haram dep esepteletin spırt, dońyz jáne basqa da eti jelinbeıtin janýardyń eti, maıy, qany jáne t.b. zattar bolmaýǵa tıis» degen pikirde.