Ulttyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý – memleketimizdiń ózekti mindeti

Búginde álemde túrli geosaıası jaǵdaılar oryn alyp, ásirese Orta Azııamen tikeleı shektesetin aımaqtarda tynyshtyqty saqtaýdyń mańyzy arta tústi. Saıası, ekonomıkalyq, áskerı, aqparattyq jáne basqa da salalardaǵy geosaıası básekelestik qazirgi tańda ózgerdi. Mundaı jaǵdaıda memlekettiń ulttyq qaýipsizdik salasyndaǵy saıasaty zor mańyzǵa ıe.

Ulttyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý jónindegi talaptar eldiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýynyń negizgi baǵyttary men kezeńderin strategııalyq josparlaý kezinde, sondaı-aq osy saladaǵy zańnamalyq jáne ózge de normatıvtik quqyqtyq aktilerdi ázirleý, qabyldaý jáne oryndaý kezinde mindetti túrde eskeriledi. Bul rette ulttyq qaýipsizdikti qamtamasyz etýdiń strategııalyq maqsattary Qazaqstan Respýblıkasynyń ulttyq múddelerin – iske asyrylýyna; memlekettiń adam men azamattyń quqyqtaryn saqtaýǵa; qazaqstandyq qoǵamnyń qundylyqtaryn jáne konstıtýsııalyq qurylys negizderin qorǵaýdy qamtamasyz etý bolyp tabylady. Osylaısha, memlekettiń ulttyq qaýipsizdik salasyndaǵy saıasaty Qazaqstannyń halyqaralyq jáne qorǵanys salalaryndaǵy, ekonomıkadaǵy, ishki saıası, áleýmettik jáne aqparattyq salalardaǵy, rýhanı ómir men mádenıettegi ulttyq múddelerin qorǵaýǵa baǵyttalǵan.

Jalpy, Qazaqstannyń ulttyq qaýipsizdik turǵysynda ustanyp otyrǵan saıasatyna baılanysty áskerı ǵylymdardyń kandıdaty, dosent Georgıı Dýbovsev bylaı deıdi:

«Qazaqstannyń ulttyq múddeleri, eń aldymen, onyń óńirdegi jáne TMD-daǵy yqpaldy memleketterdiń biri retindegi ustanymyn nyǵaıtýmen, onyń BUU, EQYU, IYU, ShYU jáne basqa da halyqaralyq uıymdardaǵy rólin arttyrýmen baılanysty. Álemdegi jáne óńirdegi áskerı-saıası jaǵdaıdyń turaqtylyǵyn qamtamasyz etý múddesinde Qazaqstan basqa memlekettermen túrli deńgeılerde yntymaqtastyqty júzege asyrady. Bul respýblıkanyń ulttyq qaýipsizdiginiń syrtqy quramdas bóligin qalyptastyrý. Ony qamtamasyz etýdiń negizgi faktorlarynyń biri kóp deńgeıli dıplomatııany júzege asyrý. Qazaqstannyń ulttyq múddelerine jaqyn jáne alys sheteldermen dıalog pen jan-jaqty yntymaqtastyqty damytýǵa jaýap beredi».

Georgıı Dýbovsevtiń aıtýynsha, búgingi tańda elimiz syrtqy saıasatta yntymaqtastyqty serik ete otyryp, kóptegen eldermen dıalog ornatyp otyr. Elimiz BUU, EQYU jáne basqa da óńirlik uıymdarmen birlesip jumys istep, halyqaralyq qatynastardy ustaný máselelerin eńserýge tyrysyp baǵýda.

«Qorǵanys salasyndaǵy ulttyq múddeler áskerı qaterlerden qaýipsizdikti qamtamasyz etýden turady. Qazaqstan áskerı qaýipsizdiktiń qaterlerine qarsy turýǵa, sondaı-aq eldiń egemendigi men tutastyǵyn qorǵaýǵa kelgende mindettemelerdi tolyq atqara alyp otyr. Elde áskerı uıymdardy jetildirý sharalary, QR Qarýly Kúshteriniń aldynda turǵan ulttyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý sharalary tolyqqandy júzege asyrylyp jatyr» deıdi Georgıı Dýbovsev.

Buǵan qosa maman ulttyq qaýipsizdiktiń tek saıası sıpaty ǵana emes, ekonomıkalyq, áleýmettik sıpaty bolatynyn da alǵa tartty. Máselen, ekonomıka salasyndaǵy Qazaqstannyń ulttyq múddeleri elimizdiń tabysty, qalyptasqan jáne serpindi damyp kele jatqan memleketterdiń qataryna kirýin qamtamasyz etedi. Bul rette ekonomıka ǵylymynyń doktory, professor Beısenbek Zııabekovtyń aıtýynsha, álemniń damyǵan 30 eliniń qataryna ený úshin ulttyq qaýipsizdiktiń, ómir súrý sapasynyń qaýipsizdiginiń, tipti iship-jeıtin azyq-túlik qaýipsizdiginiń mańyzy zor.

«Álemdik damý deńgeıimen salystyrylatyn deńgeıge jetý úshin aldymen adamdardyń ómir súrý sapasy artýy kerek. Laıyqty ómir súrý qajet. Al adam laıyqty ómir súrý úshin onyń ómiri qaýipsiz ári tynysh bolýy kerek. Talaı soǵys bolyp jatqan elderdi kórip júrmiz. Álemde beıbit kúndi ańsap, tek qana qaýipsizdigin nyqtap alǵysy keletin qanshama memleketter otyr?! Olar osy ýaqytqa deıin Qazaqstannyń tynyshtyǵyn, 130 ultty uıystyrǵan memleket ekenin aıtyp keledi, aıta da beredi. Sondyqtan bul arada bizdiń elimiz úshin ulttyń tynyshtyǵyn saqtaı otyryp, áleýmettik baǵdarlamalardy, naryqtyq ekonomıkany damytý, otandyq óndirýshilerdiń múddelerin qorǵaý, shıkizat baǵdaryn eńserý jáne ónerkásiptiń túrli salalarynda joǵary tehnologııalyq jáne básekege qabiletti óndirister qurýdy qamtamasyz etý mańyzdy» deıdi ekonomıst-ǵalym Beısenbek Zııabekov.

Abzalynda, ishki saıası jáne áleýmettik salalarda ulttyq múddeler, eń aldymen, zańnyń ústemdigi negizinde qoǵamdaǵy turaqtylyqty qamtamasyz etedi. Tek zań negizinde ǵana azamattyq beıbitshilikti, ultaralyq jáne konfessııaaralyq kelisimdi qamtamasyz etýge bolatyny daýsyz. Osy oraıda bizge pikir bildirgen zań ǵylymynyń kandıdaty Ǵalymjan Medeshulynyń aıtýynsha, áleýmettik jáne ultaralyq janjaldardyń týyndaýyna yqpal etetin jaıttar bizde barynsha rettelip keledi. Osy oraıda azamattarymyzdy qylmysqa jáne sybaılas jemqorlyqqa, ekstremızmge jáne terrorızmge qarsy pármendi kúres júrgizilip keledi.

«Rýhanı ómir men mádenıet salasynda ulttyq múddeler Qazaqstanda únemi nasıhattalyp otyrady. Elimiz rýhanı dástúrlerdi, mádenıetti saqtaý arqyly da ulttyq qaýipsizdikti nyǵaıtyp otyr. Bizdiń elimizde 130 ult uıysqan. Mine, osy ulttardyń árqaısysy óziniń mádenıetin, dástúrin, ádebin boıyna sińirip ósip-ónip keledi. Olarǵa eshkim «sen dástúrińdi saqtama», «sen mádenıetińdi umyt» dep qysym jasamaıdy. Osynyń ózi elde qaýipsizdiktiń basym ekenin kórsetedi. Sondyqtan bul arada «Qazaqstan ulttyq qaýipsizdigin tolyq jetildirgen memleket» dep ataýǵa negiz bar» deıdi zańger Ǵalymjan Medeshuly.

Negizinde, qazir memlekettik kúsh organdaryn qoldanýdyń dástúrli tásilderi men prınsıpterin basshylyqqa alý óte mańyzdy.  Bul úrdis ulttyq qaýipsizdiktiń qaterlerine qarsy turý úshin de qajet. Osyǵan oraı Tuńǵysh Prezıdent – Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń tóraǵalyǵymen elimizde Ulttyq Qaýipsizdik Keńesi qurylǵany belgili. Osy keńestiń basshylyǵymen eldegi ulttyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý, eldiń qorǵanys qabiletin nyǵaıtý, zańdylyq pen quqyqtyq tártipti qamtamasyz etý salasyndaǵy memlekettik saıasattyń negizgi baǵyttaryn josparlaý, qaraý jáne iske asyrýdy baǵalaý tárizdi mindetter oryndalady. QR Ulttyq Qaýipsizdik keńesi daıyndaǵan usynystar men usynymdar elimizdiń qaýipsizdigin odan ári nyǵaıtatynyna senimdimiz.

Al jalpy, Qaýipsizdik Keńesiniń negizgi fýnksııalaryn aıtpaı ketýge taǵy bolmaıdy. Atalmysh keńestiń negizgi mindetterine:

A) Ulttyq qaýipsizdikti jáne eldiń halyqaralyq ustanymdaryn, memlekettiń qorǵanys qabiletin, zańdylyq pen quqyqtyq tártipti qamtamasyz etý salasyndaǵy is-sharalardy iske asyrý jónindegi memlekettik organdar men uıymdardyń qyzmetin úılestirý;

Á) Ulttyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý jáne Qaýipsizdik Keńesiniń sheshimderin iske asyrý maqsatynda quqyq qorǵaý jáne arnaýly memlekettik organdardyń qyzmetin úılestirý;

B) El damýynyń asa mańyzdy baǵyttary boıynsha memlekettiń strategııalyq qujattarynyń oryndalý jaı-kúıin monıtorıngileý jáne baǵalaý;

V) Memlekettik baǵdarlamalardy, zań jobalaryn, mańyzdy syrtqy saıası jáne ózge de memlekettik mańyzdy bastamalardy keshendi taldaý jáne baǵalaý, sondaı-aq eldegi ahýaldy, álemdik jáne óńirlik úrdisterdi damytý, ulttyq qaýipsizdiktiń ishki jáne syrtqy qaterlerin boljaý, olardyń aldyn alý jáne beıtaraptandyrý jóninde usynystar ázirleý jáne sharalar aıqyndaý.

G) Ulttyq qaýipsizdikti, qorǵanys qabiletin, quqyq tártibin qamtamasyz etý salasyndaǵy qyzmettiń nátıjeleri men negizgi baǵyttary týraly Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń jyl saıynǵy baıandamasyn tyńdaý

D) Eldiń ulttyq qaýipsizdigi men qorǵanys qabiletin qamtamasyz etý salasyndaǵy memlekettik saıasatty iske asyrý, memlekettik organdardyń birinshi basshylaryn tyńdaý

J) Ulttyq qaýipsizdikti, qorǵanys qabileti men quqyq tártibin qamtamasyz etý salasyndaǵy Qazaqstan Respýblıkasy Zańdarynyń oryndalýyn, onyń ishinde osy maqsattarǵa baǵyttalǵan qarajattyń tıimdi paıdalanylýyn baqylaýdy uıymdastyrý

Z) Ortalyq jáne oblystardyń, respýblıkalyq mańyzy bar qalalardyń jáne astananyń jergilikti atqarýshy organdarynyń, sondaı-aq Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdentine tikeleı baǵynatyn jáne esep beretin memlekettik organdardyń birinshi basshylary laýazymyna taǵaıyndaýǵa usynylatyn kandıdatýralardy talqylaý enedi.

Buǵan qatysty biz pikirlesken mamandar munyń barlyǵyn eldiń tynyshtyǵyn arttyryp, qaýipsizdikti naǵaıtý úshin qajettigin alǵa tartty.

Qarlyǵash Zaryqqanqyzy