Qazaqstandyqtar ınsýlt týraly ne bilýi kerek?

Insýlttan aman qalǵandardyń 60 paıyzy múgedek bolyp qalady. Mundaı aýyr zardaptardyń qaýpin azaıtý úshin ınsýlt dıagnozyn qoıyp, tez arada kómek kórsetý kerek.

Júrek-qan tamyrlary aýrýlary, onyń ishinde ınsýlt, álemdegi ólim sebepteri boıynsha birinshi orynda. Mundaı statıstıkany Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy keltiredi. Jyl saıyn ınsýlt búkil álem boıynsha 7 mıllıon adamnyń ómirin qıady.

Insýlttiń sebepteri jáne qaýip faktorlary

Insýlt mıdaǵy tamyrdyń jyrtylýyna nemese bitelýine baılanysty paıda bolady. Bul jaǵdaıda júıke jasýshalaryna qajetti mólsherde ottegi, glıýkoza jáne basqa qorektik zattar kirmeıdi. Bul olardyń ólimine ákelýi múmkin, deıdi Almaty qalalyq ortalyq klınıkalyq aýrýhanasynyń ınsýlt bóliminiń meńgerýshisi Ázız Ismaılov.

"Insýlt qaýpin arttyratyn faktorlar bar: artyq salmaq, joǵary holesterın, qant dıabeti, gıpertonııa, alkogol men esirtkini qoldaný, temeki shegý. Sonymen qatar, dárigerler genetıkalyq beıimdilik pen jasty eskeredi: aýrý 45 jastan asqan adamdarǵa jıi áser etedi", - deıdi Azız Ismaılov.

Insýlt belgileri

Sarapshylar ınsýlttiń alǵashqy birneshe belgilerin ataıdy:

Bet qısaıýy. Kúlimsireýge tyrysqanda, erinniń buryshtary tek bir jaǵynan kóteriledi, al ekinshi jaǵynan olar ózgerissiz qalady.

Sóıleýdiń buzylýy. Adam kenetten baıaý qarqynmen sóıleı bastaıdy, sóz tirkesterin qurý qısynsyz.

Úılestirýdiń buzylýy. Qozǵalystar ajyratylady, sypyrylady. Qoldaryńyz nemese aıaqtaryńyz shaıqalýy múmkin. Naýqas aıaǵymen tura almaıdy nemese eki qolyn bir ýaqytta kótere almaıdy. Bir qol mindetti túrde eriksiz qulap ketedi.

Tez áreket etý kerek

Insýlt jaǵdaılaryn emdeýdiń eki mańyzdy sharty: jedel aýrýhanaǵa jatqyzý jáne sapaly ońaltý. Áıtpese, nevrologııalyq asqynýlar qaıtymsyz bolady, Kardıologııa jáne ishki aýrýlar ǴZI nevropatolog-dárigeri Janar Sabyrdılda alǵashqy medısınalyq kómektiń mańyzdylyǵy týraly eskertedi.

"Insýlttiń alǵashqy 4-6 saǵaty naýqastyń jaǵdaıynyń odan ári dınamıkasyn anyqtaıdy. Bul kombınatorlyq áseri serebraldy gemodınamıkany qalpyna keltirýge baǵyttalǵan dárilik zattar eń tıimdi áreket etetin kezeń. Eger pasıentke ýaqtyly alǵashqy kómek kórsetilse, ınsýlttiń aýyr zardaptarynyń 80 paıyzyna deıin aldyn alýǵa bolady", - dep atap ótti Janar Sabyrdılda.

Insýlt alǵan adamǵa alǵashqy kómek

Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy ınsýltke kúdikti adamǵa alǵashqy medısınalyq kómek kórsetýdiń kelesi tártibin usynady:

• Jedel járdem shaqyryńyz. Adamdy aýrýhanaǵa óz betimen aparý usynylmaıdy.
• Insýlt belgileriniń bastalý ýaqytyn belgileńiz. Bul aqparat medısınalyq topqa jedel terapııa taktıkasyn tańdaýǵa kómektesedi.
• Terezeni ashyńyz, jábirlenýshiniń kıimindegi jaǵany ashyńyz, beldikti bosatyńyz.
• Naýqasqa tolyq tynyshtyq uıymdastyryńyz. Naýqasty ishýge jáne tasymaldaýǵa tyıym salynady.
• Arqańyzdyń astyna jastyq nemese rolıkke oralǵan kıim qoıyp, adamdy otyrǵyzýǵa nemese ony jartylaı jatqan kúıde bekitýge tyrysyńyz. Siz naýqasty asqazanǵa jatqyza almaısyz, aıaǵyńyzdy bas deńgeıinen joǵary kótere almaısyz.
• Qusý bastalǵan jaǵdaıda kez-kelgen konteınerdi qoıyńyz.
• Múmkindiginshe júrek soǵý jıiligin, qan qysymyn ólsheńiz.
• Mazasyzdyq jaǵdaıy naýqasqa berilmeýi úshin kenetten qozǵalystar jasamańyz, ýaıymdamańyz, qobaljymańyz.

"Qazaqstanda jyl saıyn 40 myńnan astam adam ınsýltpen aýyrady. Olardyń shamamen 60 paıyzy múgedek bolyp qalady. Aýrýdyń alǵashqy 10 kúninde 5 myń adam qaıtys bolady. Insýltpen aýyratyn naýqastardyń shamamen 70 paıyzy syrttan kómekke muqtaj", - dedi doktor Sabyrdılda.