Tolassyz kelip jatqan Qytaıdyń arzan taýarlaryna shekteý qoıý kerek pe?

Otandyq kásipkerlerdiń biri óz suqbatynda: "Qytaıdan elimizge tolassyz aǵylyp kelip jatqan arzan taýarlarǵa shekteý qoıý qajet" depti. Kásipkerdiń osy pikiri jelide qyzý talqylanyp, keıbir adamdardyń kádimgideı narazylyǵyn týǵyzǵan. Qamshy tilshisi halyqaralyq ekonomıka sarapshysy Alǵatbek Balǵabekulyn osy másele talqysyna tartyp kórdi. 

Sarapshy kásipkerdiń sózi durys ekenin, oǵan qosylatynyn aıtady. Alaıda ol bizdiń keden qyzmeti osyndaı ispen shuǵylanatyn basty fýnksııasyna múlde kóńil bólmeıtinine narazy. 

"Keden qyzmetiniń maqsaty - jergilikti taýar óndirýshini baǵa boıynsha básekeden qorǵaý. Olar syrttan kelgen taýarǵa, árıne barlyǵyna birdeı emes, tek bizde óndiriletinderine kedendik salyq salyp, baǵany birizdendirip otyrýy kerek. Biraq, nege ekenin, bizdegiler osy fýnksııasyn atqarmaıdy. Bylaı qarasańyz, kedende, ádette áskerı qyzmettegi adamdar otyrady. Olar ekonomıkany, ekonomıkalyq zańdylyqty qaıdan bilsin? Sodan keıin ózi biletin sharýalary – shekaradaǵy zańsyzdyqtardy anyqtaýmen ǵana shuǵyldanady", deıdi ol.

Ekonomıka sarapshysy bildeı salanyń munsha toqyraýyna eldegi sybaılas jemqorlyq túrtki bolýy múmkin dep sanaıdy.

"30 jyl teris tárbıelendi. Saldarynan búginderi memlekettik qyzmetker memleket múddesine jumys istemeıtin bolǵan. Mysaly, dıqanshylar qansha eńbekpen bıdaı ósiredi, qambasyn toltyryp endi paıdaǵa keńelemiz be dep otyrǵanda, bizdiń joǵarydaǵylar, máselen soltústik kórshimen aradaǵy shekarany asha salady. Reseıdiń arzan astyǵy "gúmp" ete túsedi de bizdiń otandyq taýar óndirýshilerdi bankrot qylady. О́zbekstannan kelgen arzan taýarlar kesirinen qanshama baqsha ósirýshiler bankrot bolyp jatady. Al ekonomıka bulaı jumys istemeıdi. Ekonomıka jumys isteý úshin otandyq taýar óndirýshilerdi memleket qorǵaýy kerek. Biraq bizdiń sheneýnikter oǵan bas qatyrmaıdy, ıaǵnı memlekettik nemese otandyq taýar óndirýshi emes, qatardaǵy tutynýshy turǵysynan oılap, paıym jasaǵandy jón kóredi", deıdi ol.

Maman ózimizde óndirilmeıtin taýarlar kedendik salyqtan bosatylǵany durys dep esepteıdi.

"Mysaly, bizge belarýstyń úsigen sıyr eti keledi. Onyń ne keregi bar? Salsyn kedendik salyqty oǵan da. Onyń ornyna saýda sórelerinde bizdegi sharýa qojalyqtarynyń eti tursyn. Al bananǵa salyq salyp qajeti qansha? Ol Qazaqstanda óspeıdi. Sol sekildi...", deıdi maman.  

Qydyrbek Balǵabekuly keden qyzmetkeri aldyndaǵy kompıýterde, negizi málimetter bazasy bolýy kerektigin eske salady.

"Shekaradan ótip bara jatqan taýardyń quny bizde qansha ekenin keden qyzmetkeri bilýi tıis. Sondyqtan onyń qolynda sondaı baza bolýy kerek. Jalpy, Qazaqstanda óndiriletin taýarlar tizimi bolýy tıis. Bizdegilerde ondaı da joq-aý deımin osy", deıdi maman ashyna.