Qupııa derekter Qytaıǵa ketken: sumdyq faktilerdiń beti ashyldy

Derbes derekterdiń taralýy jónindegi aqparatta Qazaqtelekom, Beeline, Kcell, Tele2 baılanys operatorlarynyń, X áleýmettik jelisiniń, tipti BJZQ-nyń da aty atalady. Onda da munyń barlyǵyna elimizde jumys istegen Qytaı kompanııasynyń tikeleı qatysy bar bolyp shyqqan!

Aqparat qaýipsizdigine, onda da bóten eldiń qol suǵýshylyǵy týraly bul fakt birden birneshe quzyrly organ ústine túsken «bombamen» teń áserde boldy. Árıne, barlyǵy basyn arashalap qalǵysy kelip, birinshi bolyp esep berýge tyrysty.

Sonymen, birinshi bolyp Sıfrlyq damý mınıstrligi túsinikteme berdi.

«Derbes derekterdiń taralýy boıynsha Internet jelisindegi aqparatqa baılanysty qazirgi tańda bizdiń mınıstrlik Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq qaýipsizdik komıtetimen birlesip, alynǵan materıaldarǵa taldaý júrgizip jatqanyn habarlaımyz. Taldaý qorytyndysy boıynsha tıisti uıymdarda Qazaqstan Respýblıkasynyń derbes derekter jáne olardy qorǵaý, sondaı-aq aqparattyq qaýipsizdik týraly zańnamasynyń talaptaryn saqtaý turǵysynan jospardan tys tekserýler júrgiziletin bolady» dep qysqa qaıyrdy quzyrly vedomstvo.

Kóp uzamaı Kıbershabýyldardy taldaý jáne zertteý ortalyǵy oryn alǵan jaıtqa qatysty tyńǵylyqty ári detaldy óz zertteýlerin jarııalap, aıdy aspannan bir-aq shyǵardy.

«2024 jyly 16 aqpanda Qytaıdyń qoǵamdyq qaýipsizdik mınıstrligi merdigerleriniń biri — iSoon kompanııasy elimizdegi qupııa qujattardyń jylystap ketýine jol bergen. Qazaqstan azamattarynyń derbes málimetteri GitHub qyzmetinde ashyqtan ashyq jarııalanǵan. Bul kompanııa APT41 degen ataýmen tanymal QHR-dyń kıberbarlaý qurylymyna qarasty Chengdu 404-pen baılanysy bar», delinedi taldaýda.

Al shabýyldaýshylardyń kózdegen nysany - málimetter bazasy jáne naqty tulǵalardyń jeke aqparaty. Atap aıtqanda, jeke tulǵanyń ózgelermen almasqan hattary, qońyraýlary jáne qozǵalysy baqylaýda bolǵan.

«Júrgizilgen taldaý urlanǵan aqparattyń kólemi terabaıttan asatynyn kórsetti. Derekter kózi - Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Mońǵolııa, Pákistan, Malaızııa, Nepal, Túrkııa, Úndistan, Mysyr, Fransııa, Kambodja, Rýanda, Nıgerııa, Gonkong, Indonezııa, Vetnam, Mıanma, Fılıppın jáne Aýǵanstan ınfraqurylymdarynyń mańyzdy obektileri».

Jylystatylǵan derekter hakerlik topqa Qazaqstandaǵy baılanys operatorlarynyń ınfraqurylymy eki jyldaı qoljetimdi bolǵanyn kórsetken.

1. Hakerler operatorlardyń jýrnaldaryn, qońyraýlar uzaqtyǵyn, qurylǵylardyń IMEI-in jáne tarıfterdi kórip-bilip otyrǵan.
2. Jylystatylǵan derekter ishinde operatorlardyń abonentteri týraly aqparattar da bar.
3. Sondaı-aq, iDNet jáne iDTV abonentteriniń derbes derekteri, olardyń logınderi men parolderi de jarııalanǵan.
4. jylystatylǵan derekter arasynda BJZQ-nyń (Biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qory) 2019 jylǵy málimetteri de júrgeni aıtylady.
5. sonymen qatar, skrınıngterdiń birinde QR Qorǵanys mınıstrliginiń poshta serveri boıynsha aqparat kórsetiledi.
6. keıbir skrınshottar Air Astana áýe tasymaly kompanııasyna týraly derekterdi qamtıdy.
7. Sondaı-aq, hakerler tobynyń bir-birimen almasqan hat-habarlary tabyldy. Onda olar ózderi tyńdaǵan abonentter men olardyń sózin ózara talqylaıdy.

Al zertteý qorytyndysynda bylaı delinedi:

«Qytaıdyń hakerler toby qazaqstandyq ınfraqurylymda eki jyldaı otyrǵan. Soǵan qaraǵanda áshkerlengen fakt, máseleniń bergi jaǵy ǵana bolýy múmkin. Mundaı hakerlerdiń basqa jerde qanshasy otyr, qandaı, qansha derekterimiz urlanyp, syrtqa ketip jatyr, ony eshkim bilmeıdi. Munyń barlyǵy júıesiz áreketterdiń saldary ári vedomstvolyq múddeni memleket múddesinen joǵary qoıýdan týyndaǵan. Aqparattyq qaýipsizdik komıteti Sıfrlyq damý mınıstrligine baǵynyshty bolyp qala berse, árqashan osyndaı jaǵdaılar oryn alyp otyrady. Qazaqstanda kıberqaýipsizdikke jaýap beretin jeke táýelsiz organ – Kıberqaýipsizdik agenttigin qurý qajet».

Bul másele kóp uzamaı Májilis qabyrǵasynda da kóterildi.

21 aqpanda Úkimet basshysynyń birinshi orynbasary Roman Sklıarǵa joldaǵan depýtattyq saýalynda Ekaterına Smyshlıaeva elimizde aqparattyq qaýipsizdik zańnamasynyń oryndalýy qatań saqtalmaıtyndyǵyna qynjylys bildirdi.

«Jylystatylǵan derek sheteldik resýrstan bir-aq shyqqan. Bul - elimizdegi zań talaptaryn iri kompanııalardyń tikeleı elemeýiniń kezekti kórinisi. Biz olarǵa senim bildire otyryp, kúndelikti qanshalyqty aqparatty senip tapsyramyz. Al olar bolsa...», dedi depýtat ashyna.

Sondaı-aq ol azamattardyń bul rettegi alańdaýshylyǵy oryndy ekenin de basa aıtady.

«Eger buryn úıdiń meken-jaıy, telefon nómiri týraly sóz bolsa, qazir qupııa bolyp tabylatyn medısınalyq málimetter, banktik aqparattar op-ońaı jarııa bolýda», - deıdi halyq qalaýlysy.

Sózin qoryta kelip, depýtat bul rette derbes málimetterdi qorǵaý máselesimen aınalysatyn quzyrly organdaǵy shtat sanyn arttyrýdy, atalǵan saladaǵy zań talaptaryn oryndalýyn qadaǵalaýshy keıbir fýnksııany bólip qarastyrýdy usyndy.

Aıtqandaı, óz kezeginde BJZQ-da atalǵan jaǵdaıǵa qatysty túsinikteme berdi:

«BJZQ qaýipsizdik qyzmeti GitHub saıtynda ornalastyrylǵan derekterge egjeı-tegjeıli taldaý júrgizdi. Nátıjesinde, jarııalanǵan katalogta enpf.kz saıtynyń sıpattamasy ǵana kórsetilgeni anyqtaldy. Bul saıt ashyq aqparat kózi bolyp tabylady jáne onda salymshylar men alýshylardyń derbes derekteri joq. GitHub saıtyndaǵy qujattarǵa belgisiz tulǵalar ornalastyrǵan qazaqstandyqtardyń derbes derekteriniń BJZQ derekqorynan shyǵýy týraly jelide taralǵan aqparattyń shyndyqqa sáıkes kelmeıdi».