Prezıdent saılaýynda Nursultan Nazarbaevtyń básekelesteri kim bolyp edi?

Ortalyq saılaý komıssııasy aldaǵy prezıdent saılaýyna qatysýǵa qujat tapsyrǵan 12 azamattyń 3-eýi zań talaptaryna sáıkes kelmeıtinin, bir azamattyń qujattaryn tekserý toqtatylǵanyn habarlady. Eger qalǵan 8 azamattyń bári kandıdat retinde tirkelip jatsa, bıylǵy prezıdent saılaýy 1991 jyldan bergi úmitker sany kóp bolǵan saılaý retinde tarıhta qalmaq. Al sapa jaǵy qalaı? Kandıdattar prezıdent Toqaevqa básekeles atana ala ma? Ol jaıly túıindi eks-prezıdent Nursultan Nazarbaev tusyndaǵy saılaýlarmen salystyra otyryp shyǵarýdy oqyrman enshisine qaldyrdyq.

1991 jylǵy 1 jeltoqsanda ótken saılaýǵa jalǵyz kandıdat Nursultan Nazarbaev usynylyp, 98,75 paıyz daýys jınaǵan. Saılaýshylardyń 1,22 paıyzy qarsy daýys bergen.

 

1995 jyly 29 sáýirde ótken jalpy halyqtyq referendým nátıjesi boıynsha Nursultan Nazarbaevtyń ókilettigi 2000 jylǵa deıin uzartyldy.

1999 jylǵy saılaýǵa 4 kandıdat qatysqan.

Sarapshylar Qazaqstan kommýnıstik partııasyynń atynan túsken Serikbolsyn Ábdildın prezıdent Nazarbaevqa ymyrasyz, tegeýrindi básekeles bolǵanyn aıtady.

Saılaý qorytyndysy boıynsha Nursultan Nazarbaev 79,78 paıyz, Serikbolsyn Ábdildın 11,7 paıyz, Ǵanı Qasymov 4,61 paıyz, Engels Ǵabbasov 0,76 paıyz daýys jınady. Serikbolsyn Ábdildın saılaý barysynda jáne daýys sanaýda kóptegen zańbuzýshylyqtar bolǵany, saılaý komıssııalarynyń tóraǵalary baqylaýshylarǵa kedergi keltirip, Nazarbaevqa jaqtasqany týraly málimdedi. Al OBSE Qazaqstan ózine alǵan mindettemelerdi oryndaýda kóptegen zańbuzýshylyqtarǵa bardy, usaq ákimshilik buzýshylyqtarǵa bola yqtımaldy kandıdattardy shettetti dep bul saılaýǵa baqylaýshy jiberýden bas tartty.

2005 jylǵy 4 jeltoqsanda ótken prezıdent saılaýynda 5 kandıdat tirkeldi.

Oǵan prezıdent Nursultan Nazarbaev, oppozısııadan ortaq kandıdat Jarmahan Tuıaqbaı, Álıhan Báımenov, Erasyl Ábilqasym, Mels Eleýsizov qatysty. Resmı nátıje boıynsha Nazarbaev 91,15 paıyz daýyspen jeńiske jetti. Onyń basty opponenti sanalǵan Jarmahan Tuıaqbaı 6,61 paıyz daýys jınady. О́zge kandıdattardyń jınaǵan daýsy 1 paıyzdyń ar jaq ber jaǵynda boldy.

OBSE saılaý prosesindegi birqatar oń ózgeristerge qaramastan, saılaý barysy halyqaralyq standartqa saı kelmeıtinin, oppozısııalyq kandıdattarǵa úgit-nasıhat jumysyn erkin júrgizýge múmkindik bergeý, olardyń jaqtastaryn qorqytý sııaqty zańbuzýshylyqtar tirkelgenin habarlady.

2011 jylǵy 3 sáýirde ótken saılaýda Nazarbaev 95,55 % paıyz daýyspen jeńike jetti. Kandıdattar Ǵanı Qasymov, Jambyl Ahmetbekov, Mels Eleýsizov 2 paıyz da jınaı almady.

Nazarbaev qatysqan sońǵy saılaýǵa ózinen bólek eki kandıdat qatysty. Bul naýqanda Nazarbaev 97,75% daýys, kandıdattar Nurǵyn Syzdyqov 1,61 paıyz, Ábelǵazy Qusaıynov 0,64 paıyz daýys jınady.

OBSE bul joly da qos saılaý barysy men nátıjesin qatań synady.