Nesibeli Qýatova: Balanyń bári daryndy

Qazirgi tańda mektep oqýshylarynyń qosymsha bilim alyp, ózin jetildirip damytý baǵytynda jumystanatyn úıirmelerdiń túr-túri bar. Al ǵylymı joba, arnaıy zertteýmen aınalysýyna kómektesip úıretetin ortalyqtar biren-saran. Solardyń biri Mańǵystaý oblystyq bilim basqarmasyna qarasty «Daryn» qosymsha bilim berý ortalyǵy. Jalpy osy ortalyqtyń atqarǵan jumysy, búgingi tynys-tirshiligi men alǵa qoıǵan josparyn bilý maqsatynda Aqtaýdaǵy «Daryn» qosymsha bilim berý ortalyǵynyń dırektory Nesibeli Qýatovamen suhbattastyq.

-Nesibeli Qydyrǵalıqyzy, Mańǵystaýdaǵy «Daryn» qosymsha bilim berý ortalyǵynyń atqarǵan jumysyna toqtalsańyz. Jańa oqý jylyna qandaı jospar qurdyńyzdar?  

«Daryn ortalyǵy» 2007 jyldan beri jumys jasap kele jatyr. Maqsaty balalardy qoldaý. Balalardyń ǵylymı jobalarmen aınalysýyna kómek kórsetý maqsatynda ashylǵan ortalyq. Respýblıkalyq «Daryn» ortalyǵynyń josparyna saı ózimizdiń josparymyzdy oblystyq bilim basqarmasyna bekitemiz. Olardyń ishinde birneshe olımpıadalar, ǵylymı konkýrstar, shyǵarmashylyq saıystar bolady. Aıtylǵan jobalardyń barlyǵy dástúrli túrde uıymdastyrylyp kele jatyr. QR bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń arnaıy bekitiligen 514-tizbesi bar. Sol tizbe boıynsha jańa oqý jylyna arnalǵan ǵylymı konkýrstar, olımpıadalar, shyǵarmashylyq saıystar bekitilgen. Biz soǵan sáıkes respýblıkalyq, halyqaralyq olımpıadalardyń oblystyq kezeńin uıymdastyramyz. Aýdandarda  uıymdastyrylýyn qamtamasyz etemiz. Jyl boıy tolassyz jumys jasaımyz. Byltyrdan bastap taǵy bir zerthana ashyldy. Ol Elbasy qorynyń qoldaýymen «Elbasy akademııasynyń» aýyl oqýshylaryn qoldaýǵa baǵyttalǵan «El úmiti» jobasy. Maqsaty balalarǵa arnalǵan olımpıada, konkýrstardy uıymdastyrý.

-«El úmiti» jobasy jaıly tarqatyp aıtyp berseńiz. Aýyldaǵy mektep oqýshylaryna qandaı kómegi bar?

«El úmiti» jobasynyń aýyl balasy úshin múmkindigi óte kóp. Sonyń biri, «Myń bala» olımpıadasy desem bolady. Bıyl ekinshi ret ótkizilip otyr. Oǵan qalanyń balasy qatysa almaıdy. Ol tek aýyl balalaryn qamtıdy. Bul jobaǵa oqýshylar úıinde otyryp onlaın tirkelip qatysa alady. Negizinen 5-6 synyp oqýshylarynyń arasynda uıymdastyrylady. Suraqtary óte kúrdeli. Logıkalyq suraqtary bar. Sol irikteýden súrinbeı ótken 6-synyptyń oqýshylary Qazaqstan Respýblıkasy boıynsha ozyq myń balanyń tizimine kirip, emtıhansyz mamandandyrylǵan mektepterge ıaǵnı, túrli pánderdi tereńdetip oqytatyn «Daryn» men «BIL» syndy mektepterge túse alady. Byltyr bizden  222 bala qatysty. Olardyń ishinde 38 bala jeńimpaz boldy. Mańǵystaý oblysynyń balalary jalpy osy olımpıadaǵa tirkelý jaǵynan da, jeńimpaz bolý jaǵynan da búkil óńirdiń ishinen jetinshi, segizinshi oryndy turmyz. Jeńimpaz balalardyń barlyǵy mamandandyrylǵan mektepterge tústi. «El úmiti» jobasynyń ishinde taǵy bir erekshe joba bar. Bul «Elbasy medali» jobasy. Byltyr bizdiń óńirden bul medaldi jeńgen alǵashy on balany oblys ákiminiń orynbasary qabyldap, medal men arnaıy syılyq noýtbýk tabystady. Bul jobaǵa da balalardyń qyzyǵýshylyǵy joǵary. Máselen, byltyr 600-den asa oqýshy qatyssa, bıyl 540 oqýshy tirkelgen. Jobanyń artyqshylyǵy  mektep oqýshysynan bastap, 29 jasqa deıingi jas mamandar qatysa alady. Bıyl «Qabilet» degen jańa joba ashylmaqshy. Bul da balalarǵa arnalǵan úlken múmkindik der edim. 7-11 jas aralyǵyndaǵy daryndy balalardy anyqtaýǵa arnalǵan baǵdarlama. Balanyń qabiletin anyqtap, oǵan baǵyt-baǵdar beredi. Sondaı-aq, «Aıqanat» degen olımpıada da bar. Bul da aýyl balalaryna arnalǵan úlken múmkindik. El mesenattarynyń qoldaýymen júzege asady. Osy joba aıasynda 12 bala Býrabaıdaǵy zamanaýı mektepte oqyp jatyr. Jalpy, aýyl balalaryna múmkindik óte kóp. Ony tıimdi paıdalanyp jatqan balalarda jeterlik. Máselen, bıyl 9-11 synyp oqýshylary arasynda uıymdastyrylǵan respýblıkalyq olımpıadada Mańǵystaýdyń 21 balasy jeńimpaz boldy. Solardyń 70 paıyzy aýyl oqýshylary. Bul úlken jetistik. Joǵarǵy oqý ornyna grant bólý kezinde kóbine osy olımpıada jeńimpazdaryna basymdyq beredi. Byltyr osy olımpıadaǵa Aqshuqyr aýylyndaǵy mektep-lıseıdiń oqýshylary kóp qatysyp balalary jeńimpaz bolyp mektepteri respýblıkada «Úzdik aýyl mektebi» nomınasııasyn jeńip alǵan bolatyn. Bul nomınasııa bıyl da osy Mańǵystaýdyń mektebine buıyrdy. Munaıly aýdanyndaǵy №3 mektep respýblıka boıynsha «Úzdik aýyl mektebi» nomınasııasyna ıe boldy. Osylaısha Qazaqstan boıynsha «Úzdik 10 mekteptiń» tizimine endi. Bul da bolsa osy olımpıadaǵa qatysqan oqýshylardyń arqasynda dep bilemin. Osy pánaralyq olımpıadaǵa bıyl ózgerister engizildi. Mysaly, buryn respýblıkalyq jalpy bilim beretin olımpıada tek 9-11 synyp oqýshylary arasynda uıymdastyrylatyn edi. Endi bıyldan bastap 2-4 synypqa bólek, 5-6 synypqa bólek, 7-8 synypqa bólek ótkiziledi. Bul degenimiz barlyq bala qamtylady degen sóz. Olımpıada sany kóbeıse qýanamyz. Sebebi, oǵan qatysqysy kelip daıyndalatyn balalarda kóbeıedi.

Foto suhbattasýshynyń jeke muraǵatynan

-Daryndy balany qalaı anyqtaısyzdar? Jalpy qazirgi tańda daryndy bala kóp pe?

Balanyń bári daryndy. Darynsyz bala joq. Tek sony der kezinde anyqtaı bilý qajet. Bul tusta ata-ananyń róli zor. Ata-ana balasynyń nege qyzyǵatynyn bilý kerek. Sol baǵytta jumystansa, izdense jaqsy bolady. «Qabilet» degen jańa jobada osy daryndy balany tez anyqtaýǵa múmkindik beredi. Naqty aıtqanda balanyń nege ıkemi bar sol baǵytyn tez tabýǵa bolady. Muǵalim de balanyń darynyn anyqtaýda aıanyp qalmaıdy. Negizi sol ata-ana kóp qoldaý kórsetý kerek. Sonda ǵana jaqsy nátıje bolady. Qazirgi tańda aýyl balalaryna jasalyp jatqan múmkindik kóp. Joba, olımpıadalardyń túr-túri bar. Balalar ýaqytyn bosqa ótkizbeı, bárine qatysý kerek.

-Oqýshylardyń ǵylymı joba jazýǵa qyzyǵýshylyǵy qandaı?

Sońǵy kezde mektep oqýshylary ǵylymı joba jazýǵa myqtap den qoıyp keledi. Bul bizdi qýantady. Osy qyrkúıek aıynyń 15–ne deıin ǵylymı jobalar konkýrsyna tirkelý kerek. Qazirgi tańda oblystan 700-den astam oqýshy tirkeldi. Bulardyń ishinen taǵy da irikteledi. Sebebi, keıde ǵylymı jobalardyń taqyryby uqsas bolyp ketedi. Sodan soń, onyń ózektiligine de mán beremiz. Osy baǵytta balalarǵa baǵdar beremiz. Balalarǵa baǵyt-baǵdarmen qatar, dáris berýge ǵylymı jobalarmen aınalysyp júrgen muǵalimderdi shaqyramyz. Ol muǵalimderdiń ózine arnaıy semınarlar uıymdastyramyz. Jaqynda osy fızıka pániniń muǵalimderine ǵylymı jobany qalaı jasaý kerek, onyń rásimdelýin úıretetin arnaıy semınar ótkizdik. Jospar boıynsha osylaı jumystar júrgizemiz.

Suhbattasqan: Aıman Nurmaǵanbet