"Uly dalanyń jeti qyry: ulttyq tarıh ýaqyty" atty ǵylymı-praktıkalyq konferensııasy ótti

2019 jylǵy 20 qarashada «El-shejire» qoǵamdyq qorynyń uıymdastyrýymen Túrkistan qalasyndaǵy Qoja Ahmet Iаsaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıtetinde sheteldik sarapshylardyń qatysýymen «Uly dalanyń jeti qyry: ulttyq tarıh ýaqyty» («Uly dala halyqtarynyń qundylyqtary») ǵylymı-praktıkalyq konferensııasy ótkizildi. Aýqymdy is-shara Qazaqstan Respýblıkasynyń Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrliginiń memlekettik-áleýmettik tapsyrysy aıasynda uıymdastyryldy.

Konferensııanyń maqsaty – Elbasynyń «Uly dalanyń jeti qyry» baǵdarlamalyq maqalasynyń kontekstindegi jahandyq tarıhtaǵy qazaq halqynyń rólin talqylaý úshin alań uıymdastyrý, qazaq halqynyń tarıhı tamyrlaryn qarastyrý, qazirgi zamannyń jahandyq máselelerin zertteýde otandyq ǵalymdardyń halyqaralyq yntymaqtastyǵynyń negizgi baǵyttaryn anyqtaý.

Atalǵan konferensııaǵa 170 adam, sonyń ishinde Túrki tildes elderden (Túrkııa, Tatarstan, Qyrǵyzstan, О́zbekstan jáne t.b.) sheteldik sarapshylar qatysty. Atap aıtqanda:

• Gatın Marat Salavatovıch – Tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty, Qazan ýnıversıtetiniń tarıh jáne qoǵamtaný bilim berý kafedrasynyń dosenti (Tatarstan);
• Mıńnegýlov Hatıp Iýsýpovıch – Qazan ýnıversıtetiniń eńbek sińirgen professory, fılologııa ǵylymdarynyń doktory (Tatarstan);
• Mýsaev Syrtbaı – I.Arabaev atyndaǵy QMÝ Lıngvıstıka ınstıtýtynyń dırektory, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor (Qyrǵyzstan);
• Iýldashev Qazaqbaı – Tashkent Memlekettik ýnıversıteti, О́zbek tili men ádebıeti kafedrasynyń professory, pedagogıka ǵylymdarynyń doktory (О́zbekstan);
• Ýtanova Sırdarehon – О́zbekstan Respýblıkasy Fanlar akademııasy, О́zbek tili men ádebıeti jáne folklory ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor (О́zbekstan);
• Nazarov Nasrıddın Atakýlovıch – Tashkent Sáýlet-qurylys ınstıtýty, fılosofııa ǵylymdarynyń doktory, saıasattaný ǵylymdarynyń doktory, professor (О́zbekstan);
• Bahadyrova Sarygýl – О́zbekstan Ǵylymdar akademııasynyń Qaraqalpaqstan bólimi ǵylymı qyzmetkeri, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor (Qaraqalpaqstan).
• Islam Jemeneı – «Turan-Iran» ǵylymı zertteý ortalyǵynyń dırektory, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor.
• Shámshi Baýyrjan – M.Ospanov atyndaǵy Batys Qazaqstan medısına ýnıversıteti, gýmanıtarlyq ǵylymdar magıstri, aǵa oqytýshy.

Konferensııaǵa sonymen qatar QR Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrliginiń «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasyn úılestirý departamentiniń dırektory Tólekov Eldar Myrzabekuly, Túrkistan oblysy ákiminiń orynbasary Sáken Amangeldiuly Qalqamanov qatysty.

Konferensııany quttyqtaý sózimen fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor Qulbek Ergóbek ashty. Odan keıingi sóz kezegi QR Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrliginiń «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasyn úılestirý departamentiniń dırektory E.M. Tólekovke, Túrkistan oblysy ákiminiń orynbasary S.A. Qalqamanovqa berildi.

Konferensııanyń birinshi kúni plenarlyq jáne seksııalyq otyrystar ótkizildi. Konferensııanyń qorytyndysy boıynsha qarar qabyldanyp, ǵalymdar men sarapshylar óz oılaryn bildirdi. 

Atap aıtqanda, utymdy usynystardyń mańyzdy máselelerin tizip óteıik:

1. Túrik álemindegi ortaq qundylyqtardyń qaıta qalyptasýy men baıandylyǵyn qamtamasyz etý úshin álippe (alfavıt) birligin qaıta qaraý usynyldy, (Mysaly: О́zbekstan, Qyrǵyzstan, Qazaqstan jeke álippelerin daıyndaýda. Árkimniń jeke álippesi ár eldiń qıyndyqtaryn týyndatady. Bul bolashaqta túrik álemindegi ıntegrasııalyq prosesine keri áserin beredi, birlik bolmaıdy.
2. Túrik halyqtary men memleketteriniń tarıhyn zertteý jáne oqytýdyń ortaq ádistemesin qalyptastyrý.
3. Qoja Ahmet Iаsaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıteti janynan zamanaýı túrkitaný jáne ǵylymı-metodologııalyq zertteýdiń platformasy retinde ǵylymı jýrnal shyǵarý (SCOPUS jáne t.b. joǵary ındeksti jýrnaldar). 
4. Túrki halyqtaryna ortaq tarıhı uly esimderdi ulylaý, nasıhattaýdyń ortalyqtandyrylǵan júıesin qurý (mysaly, Abaı, ál-Farabı, Berýnı).
5. Keleshekte túrkitaný baǵytyndaǵy ortaq termınderin qalyptastyrý máselesi.
6. Túrkologııaǵa eńbegi sińgen ǵalym tulǵalardyń murasy men tájirıbesin nasıhatta maqsatynda arnaıy oqý keshenin qalyptastý (mysaly, Abaı oqýlary, Shákárim oqýlary jáne t.b.).