Máskeýde Ábish Kekilbaevqa arnalǵan Qazaq kınosynyń aptalyǵy bastaldy

Reseı astanasynyń ortalyǵynda ornalasqan kóne kınoteatrlarynyń biri «Illıýzıon» búginde elimizdiń aldyńǵy qatarly kınotýyndylaryn kórsetýde. Alǵashqy bop saıyn dalanyń qudyq qazýshylary týraly túsirilgen «Shyńyraý» fılmi kórsetildi. Qıyn otbasylyq qarym-qatynastar men eki jasóspirimniń mahabbaty aıasynda órbigen bul oqıǵanyń avtory áıgili ádebı prozanyń sheberi, qazaqtyń halyq jazýshysy Ábish Kekilbaev. Máskeýlik kıno aptalyǵy abyzdyń 80-jyldyǵyna arnalyp otyr.

Keshti ashqan Qazaqstannyń Reseıdegi Elshisi Imanǵalı Tasmaǵambetov, memleket qaıratkeri jáne uly jazýshy Ábish Kekilbaevtyń tulǵasy halqymyz úshin erekshe mańyzdy jáne qazirgi Qazaqstannyń rýhanı jańǵyrýymen tyǵyz baılanysty ekenin atap ótti.

– Ol elimizdiń ádebı murasyna úles qosyp qana qoımaı, tereń oıshyl jáne rýhanı-adamgershilik damýdyń bıik baǵdarshysy retinde jadymyzda qaldy. Búgin biz Máskeýde qazaq kınosynyń aptalyǵyn bastaýdamyz. Sizderdiń nazarlaryńyzǵa jazýshynyń eń jaqsy týyndylarynyń birine negizdelgen fılm usynylady, - dedi elshi.

Sonymen qatar, RF Mádenıet mınıstriniń orynbasary Pavel Stepanov Máskeýdegi Qazaqstandyq kıno aptalyǵynyń baǵdarlamasy óte aýqymdy jáne túrli janrdy qamtyǵanyna nazar aýdardy.

– Men kórsetiletin barlyq fılmderdi kórgim keledi. Baǵdarlama zamanaýı qazaqstandyq kıno kelbetin kórsetetindeı etip tańdalady. Biz Qazaqstanmen mádenı, gýmanıtarlyq jáne kıno salasyndaǵy yntymaqtastyqqa úlken kóńil bólemiz. Kórkem fılmderdiń birlesken óndirisi týraly da oılaýdamyz. Meniń oıymsha, biz olardy úlken, mańyzdy jáne oqıǵaly etý úshin jetilgenbiz, - dep qorytyndylady Pavel Stepanov.

Aıta ketelik, «Shyńyraý» fılminiń kórsetilimi aldynda Ábish Kekilbaevtyń «Ańyzdyń sońy» romanynyń aýdıo-nusqasynyń tusaýkeseri ótti. Oǵan qosa, jazýshynyń shyǵarmasyna kórkem sıpat qosý úshin Kosygın atyndaǵy ýnıversıtetiń jas qylqalam sheberleri óz sýretterin kórermenderge usyndy. Barlyǵy 23 kartına jasaldy, olar roman sıýjetin ashyp, ony vızýaldy jaǵynan súıemeldeýde. Kórmeni arnaıy jazylǵan Renat Gaısınniń mýzykasymen tolyqtyrylǵan aýdıo-kitap súıemeldedi.

Fılm kórsetilmes buryn, qazaq kınosynyń maıtalmandarynyń qatysýymen baspasóz konferensııasy ótti. Meımandar fılmniń ózi týraly ǵana emes, sonymen birge birlesken qazaqstan-reseı kınojobalary týraly áńgimeledi. «Qazaqfılm» kınostýdııasynyń prezıdenti Arman Asenovtiń aıtýynsha, otandyq kınonyń basty baǵyttarynyń biri - birlesken óndiris.

– Bizdiń basty seriktes - bul orys kınosy, óıtkeni ortaq taqyryptar kóp. Biz bir-birimizge mentalıtetpen jaqynbyz, bizde tildik kedergi joq. Túsirýge bolatyn kóptegen qyzyqty ssenarııler de jetkilikti, - dedi Ásenov óz sózinde.

Kórmedegi eki kartınanyń avtory Natalıa Shıgores týyndylardy jazý barysynda Qazaq jerine saıahatqa barǵysy kelgenin aıtty.

– Maqsat, aldymen qazaq mádenıetine tolyǵymen ený boldy. Toqyma materıaldarynyń keremet tańdaýy. Jalpy, biz sángermiz, biz úshin bul jumystardyń ádemiligi ǵana mańyzdy. Eń bastysy, árıne, kostıýmdi, keıbir tarıhı sátterdi, tabıǵattyń ózin zertteý. О́ıtkeni, Qazaqstan tabıǵı sulýlyqqa baı. Biz jumysymyzdy osyndaı mańyzdy shara úshin jasaý úshin, taqyrypqa tolyǵymen shomylýǵa tyrystyq. Men joǵary sapaly nátıjege qol jetkizgim keldi, - deıdi sýretshi.

«Shyńyraý» fılmine oralsaq, sıýjet qudyq qazýshy Eńsep pen onyń uly Jomart týraly baıandaıdy. Olardyń qarym-qatynasy Jomarttyń mahabbatynyń arqasynda shıelenise túsedi. Ákesi balasynyń jumysqa kóbirek ýaqyt bólgenin qalaıdy. Qysqa ǵana ýaqytta kórermenderge keıipkerlerdiń basynan qyzǵanysh, satqyndyq, menmendik, aldaý jáne mahabbat ótkeni kórsetiledi. Rejısser Janabek Jetirýov bul taspany eki jyl túsirgen, buǵan deıin Ábish Kekilbaevpen úsh jyldyq úzdiksiz konsýltasııadan ótken. О́kinishke oraı, jazýshy kınony kóre almaı ketse de, ssenarııdi oqyp, óziniń batasyn bergen. Prodıýser Bazargúl Abdýldına atap ótkendeı, ol nátıjege rıza boldy.

Jalpy, fılm sımvol men sezimder álemine ený bolyp tabylady. Imanǵalı Tasmaǵambetov atap ótkendeı, ár adam osy belgilerden óz maǵynasyn tabary sózsiz. О́mir úshin máńgilik, kúres, senim jáne mahabbat taqyryptary ortaq bolyp qala bermek.

– Mańǵystaý tańǵajaıyp jer. Siz Kaspıı teńiziniń tuzdy ekenin bilesiz, al kóshpeli halyq úshin jańa qonys tańdaýdaǵy eń mańyzdysy ol taza sý. Sondyqtan, qudyu qazǵyshtar - bul tańǵajaıyp jalpy qolóner, ony túsiný óte qıyn. Bul adamdarda ondaǵan metr tereńdikte sýdyń bar-joǵyn sezine alý sekildi erekshe qasıet bar. Ol úshin Mańǵystaý jerin bilý kerek. Sondyqtan, Ábish Kekilbaevtyń bul jumysy halyqtyń san ǵasyrlyq danalyǵyna toly, - dep óz pikirimen bólisti Qazaqstan elshisi.

Fılmde rejısser men roman avtorynyń kóshpeli ómir fılosofııasy men tutastaı álemniń kózqarasy kórsetilgen, onda tereń sýy bar qudyq - bolmystyń máni, al bos qudyq - onyń sońy.

– Maǵan fılm óte unady. Osyndaı qıyn jaǵdaıdaǵy adamdardyń ómiri maǵan qatty áser etti. Bárinen buryn ózderi qalaǵan nársege qol jetkizý jáne ómirin ózderi úshin jaǵymsyz nársege aýdarý, biraq barlyq adamdar úshin óte áserli. О́te tamasha kıno. Bundaı taqyryp ásirese bizdiń ýaqytta mańyzdy. Bul jerdegi qudyq, menińshe, qudaılyq, salt-dástúrdi beıneleıdi, - dedi keshtiń qonaǵy, sáýletshi Irına Dadaıan.

Ásirese kórermender operatorlyq sheberlikti atap ótti. «Shyńyraýdy» túsirgen Rıfkat Ibragımov aǵymdaǵy jyldyń basynda Dakka halyqaralyq kınofestıvalinde (Bangladesh) úzdik operator atandy. Búginde Qazaqstan Reseıge jıi kıno jáne beınebaıandar túsirýge shaqyrtylatyn talantty operatorlarǵa baı ekendigi aıtyldy.

Is-sharanyń qurmetti qonaǵy bolǵan reseılik rejısser Egor Konchalovskıı qazaq kınosyn jaqsy biledi. О́ıtkeni, ol Qazaqstanda úsh joba quryp, elimizdiń san alýan rejısserlerimen jumys jasady. Konchalovskıı qazaqstandyq fılmderdi reseılik kórermenderge kórsetý qajet dep sanaıdy. О́ıtkeni, eń aýqymdy mádenı shara - kıno - elderdi jaqyndastyrady.

– Qazaqstannyń kınoındýstrııasy burynǵy Keńes Odaǵy elderiniń kınoındýstrııasyna qaraǵanda edáýir damyǵan. Buǵan birneshe sebep bar, olardyń biri - soǵys kezinde Mosfılmniń Almatyǵa evakýasııalanýy jáne Eızenshteın sııaqty qolónershiler sol jerde jumys istep, dástúrler men sapa standarttaryn ornatqany. Bul ǵana emes, búgingi baspasóz máslıhatynda aıtylǵandaı, Qazaqstan jylyna 20 kıno shyǵarady. Bul úlken kórsetkish. Eger masshtabpen salystyryp, Reseımen uqsastyq jasasaq, onda bul jylyna 200 fılm bolady. Sebebi Qazaqstan halqy on alty mıllıon adamdy quraıdy, - dedi rejısser.

Qazaqstannyń Reseıdegi Elshiligi Reseı Federasııasynyń Mádenıet mınıstrliginiń qoldaýymen uıymdastyrǵan Qazaqstan kınosynyń aptalyǵy taǵy da jeti fılmmen jalǵasyp, Aqan Sataevtyń jańa «Tomırıs» fılmin kórermenge usynady. Al 19 qarashada Qazaqstannyń Reseıdegi elshiliginde «Reseı men Qazaqstannyń kıno óndirisi men fılmderdi taratý» salasyndaǵy yntymaqtastyǵyna arnalǵan dóńgelek ústel ótedi.

Nurǵalı Nurtaı