Aıbek Rahım: Halyqtyń eko-saýattylyǵyn qalyptastyrýymyz kerek

Ekologııalyq Kodekske sáıkes 2019 jyldyń 1 qańtarynan bastap QTQ polıgonynda qaldyqtardyń 17  túrin, sonyń ishinde qaǵaz, plastık, shyny jáne t.b. qabyldaýǵa tyıym salyndy. Alaıda qala turǵyndary úshin bul qabyldanǵan zańnyń aıtarlyqtaı áseri bola qoımady.

  2018  jyly elimizdiń túrli qalalaryna qoqysty suryptap jınaıtyn arnaıy konteıner ornalastyrylǵan bolatyn. Ýaqyt óte kele barlyǵy derlik jaramsyz boldy. Konteınerlerdi paıdalanýdyń ornyna turǵyndar kúndelikti ádetinshe qoqysqa jýyndy, qaǵaz, plastık zattardy tastap jatyr.

 Joǵarydaǵy aıtylǵan máseleniń oń sheshimin izdep, túrli joba men jańa bastamalary arqyly halyqtyń eko saýattylyǵyn arttyrýǵa zor úles qosyp júrgen, qoqysty suryptap bólýge arnalǵan «Tazalyk» atty eko jobanyń negizin qalaýshy Aıbek Rahım shaǵyn suhbat jasaǵan bolatynbyz.

  - Qoqysty suryptaý máselesinde memleket tarapynan qandaı qatelik jiberilýde?

 -  Kezinde Almaty qalasy boıynsha biraz konteıner qoıyp, jumys jasala bastaǵan bolatyn. Biraq osy jerde qalyp qoıǵan faktordyń biri - adamdarmen jumys jasaý. Konteıner qoıdyq, alaıda turǵyndarǵa ony ne úshin qoıǵanymyzdy aıtyp, túsindirmedik. Qoqysty ne úshin bólý kerek, osy suraqtyń jaýabyn da bermedik.

    Halyqtyń "qoqysty ne úshin suryptaımyz, ony báribir mashına alyp ketip, bir qoqys tastaıtyn jerge aparady" degen túsinik qalyptastyrǵan. Negizinde ártúrli kompanııa túrlishe jumys jasaıdy. Bizdiń kompanııada bir eko boks plastık jınaý úshin, ekinshi eko boks áınek jınaý úshin. Sonyń bárin túrli uıym, mekemelerge ornatamyz. Bir kólik kelip alady, alaıda konteıner ishindegi paketter túrli bólingen. Iаǵnı bizge halyq ony suryptap daıyndap berdi, biz sehta taǵy suryptap, qaıta qalpyna keltirýge tezirek kirise alamyz.

- «Tazalyk»qosymshasy jaıly keńirek aıtyp ótseńiz?

- Bul uıaly telefon arnalǵan arnaıy qosymsha. Buny adamdardyń eko mádenıettin damytý úshin jasadyq. Kóbisi qoqysty qaı jerge tapsyrýǵa bolatynyn bile bermeıdi. Mysalǵa sizde kerek emes kıim, zattar bar delik. Qosymshada ony basqa adamǵa jaratýǵa berýińiz úshin túrli múmkindikter qarastyrylǵan. Sol úshin de uıaly telefonǵa júkteletin baǵdarlamaǵa óz akkaýntyńyzdy júkteı otyryp, ózińizge jaqyn jerde ornalasqan eko boksqa qoqysqa tastaısyz. Ár laqtyrǵan qoqys úshin qosymshada bonýs beriledi. Bul da siz úshin motıvasııa jáne ádet qalyptastyrýdyń bir joly. Birinshiden, olar qoqysty tapsyrý arqyly bonýs alady, sol bonýs arqyly kofege aıyrbastaı alady.

- Shetelde osy máselemen qalaı kúresedi nemese qandaı erekshelikteri bar?

- Shetelde jeke bıznes pen memleket tyǵyz qarym-qatynas ornatqan. Birlesip túrli jobalar atqarady. Qoǵamdyq oryndarda, kólik, avtobýs, metro turaqtarynda eko másele jaıly aqparat keńinen taratylǵan. Bizde qoqystyń máselesi adamdarǵa sezilmeıdi. Mysalǵa ákimdikte otyrǵandarǵa da, jeke menshik kompanııa basshysyna da áseri etpeıdi. Osy sebepti  bul máselege aksent jasalynbaıdy. Basqa elde bul nársege fokýs pen aksent jaqsy qoıylǵan. Bul ekonomıkalyq turǵydan óte paıdaly. Bıznestiń qoqys salasyna moıyn burmaýynyń birden-bir sebebi - ózderi jasap júrgen jumys ózderin qanaǵattandyratyndyqtan. Olar "ne úshin biz qoqysty suryptaý kerekpiz?"  degen suraqqa jaýap bermegen sııaqty. Qarapaıym ǵana mysal. Sebebi, siz ony suryptamasańyz bir kirpini óltirip alýyńyz ábden múmkin. Jeke bıznes jasaýshy kompanııa óz áreketteriniń yqpaly men áreketin jete túsingen kezde bul da elimizde jaqsy qarqyn ala bastaıtyn bolady.   

Topyraqqa tógilgen qoqystan zııandy hımıkat ótip ketetin bolsa, bizge bul esh paıda ákelmeıdi. Iá, fıltr bar. Olardyń bári hımıkatty ustap qala almaıdy. Bunyń bári úlken másele jáne der kezinde sheshimin tabý kerek.

 Qazaqtyń jeri baıtaq bolǵandyqtan da esh oılanbastan, alys shalǵaıǵa qoqys laqtyratyn polıgondardy ornata beremiz. Alaıda ol jaqty  eshkim meken etpeıtindikten ony eshkim kórmeıdi de, qoqys jınala beredi. Bunyń bir shekti núktesi bar dep oılaımyn. Mysalǵa jyldyń basynda qoqys polıgony jandy. Sol ýaqytta Almatyda kádimgideı ıis sezildi.