Ertisbaev vs Áblıazov. "Nazarbaev bılikti Darıǵaǵa bermeıdi"

Tikeleı efırden kórsetilgen beınedebatta jýrnalıst Sergeı Dývanov qos tarapqa kezek-kezek sóz berip otyrdy. 

Ermuhamet Ertisbaevtyń sózinshe, eldegi prezıdent saılaýynyń barlyǵy zańdy ári ádil ótken.

"Saılaý máselesinde bultartpas derekter bar. Qazaqstandaǵy eń básekeli prezıdent saılaýy 1999 jyly ótti. Ol kezde QSZI-ge jetekshilik etetinmin.  Dodaǵa túsken Serikbolsyn Ábdıldın Atyraýda 35 paıyz, búkil el boıynsha 13 paıyz daýys jınady. Al 2005 jylǵy saılaýǵa Jarmahan Tuıaqbaı tústi.  Quramynda halyqaralyq sarapshylar bolǵan ekzıt-poldyń túski 12-degi qorytyndysy boıynsha Nazarbaev 87-88 paıyz kórsetti. Bir ǵana nársege kelisem, ol 2011 jylǵy saılaý. Ol kezde kúshti básekelester bolǵan joq. Mels Eleýsizov, Ǵana Qasymov myqty qarsylas emes edi. Biraq Nazarbaevtyń elektoraldyq qoldaýyn búkilálemdik qaýymdastyq moıyndaıdy" – dedi Ertisbaev.

Áblıazov bul aıtylǵandardy tolyqtaı teristedi.

"Kez kelgen órkenıetti, demokratııalyq elde prezıdent eki merzimge, jalpy jıyntyǵy 8 jylǵa saılanady. Nazarbaev 30 jyldan beri bılikte. Osy saılaýdyń bári men mınıstr bolyp turǵanda kóz aldymda bolyp jatty. Ermuhamettiń aıtqandary shyndyqqa sáıkes kelmeıdi" – dep atap ótti ol.

Qazaqstanda shynaıy oppozısııa nege joq?

Ertisbaev:

"Oppozısııanyń álsiz bolýyna olardyń ózi kináli. Al memlekettik partııalar  uıymdasqan, júıeli jumys júrgizdi. Sondyqtan da kezinde memlekettik partııaǵa "Asar", "Azamattyq" partııa syndy uıymdar qosyldy. Myqty kúsh aıasyna birikti".

Áblıazov:

"Myqty oppozısııa bolmady emes, boldy. Onyń bárin Nazarbaev sottap, óltirip, joldan taıdyryp otyrdy. 2000 jyldary birshama oppozısııalyq kúshter bar edi. Máselen sol "Aqjol" partııasy. Biraq ol bılikke jaqyn shema boıynsha taratyldy. Jetekshisi Álıhan Báımenov parlamentke ketti. Onyń ózge músheleri "Naǵyz Aqjol" degen partııa qurǵanymen, onyń jetekshisi Altynbek Sársenbaev óltirildi, opponenti Zamanbek Nurqadilov te óltirildi. Men Ǵalymjan Jaqııanovpen birge túrmege qamaldym. Bılik bizdiń Qazaqstannyń demokratııalyq tańdaýy (QDT) partııasyn tirkemeı qoıdy. Artynan ekstremıstik dep tanyp, joq qylyp jiberdi. Osylaısha, qarsylyq bildirip, alańǵa shyqqan oppozısıonerlerge ekstremıster degen aıyp taqty. Al "Asar" men "Azamattyq" partııanyń birigýi kúlkili áńgime. Asar degeniń Darıǵa Nazarbaeva, "Azamattyq" degeniń Mashkevıch. Oppozısııanyń kúshke aınalmaýynyń ekinshi sebebi – halyqtyń daıyn bolmaýy. Biraq qazir jaǵdaı basqasha. Bizdiń partııany tirkeńder. Kimniń jeńetinin sonda kóremiz".

Ertisbaev QDT qozǵalysynyń Ádilet mınıstrliginde ekstremıstik uıym retinde tirkelýin únemi alańǵa shyǵýǵa, ǵımarattardy basyp alýǵa shaqyryp, konstıtýsııaǵa tikeleı qarsy áreket jasaıtyndyǵymen túsindirdi.

Sóz jarysqa túsýshi Áblıazov pen Ermuhametovtyń aıtqandary men keltirgen derekteri, tipti sıfrlarǵa deıin bir-birine qarama-qaıshy kelip, qos saıasatker bir-birin ótirikshige teńep jatty.

Máselen, Áblıazov Qazaqstan jan basyna shaqqandaǵy aqshalaı tabys boıynsha Latvııa, Lıtva, Estonııa syndy burynǵy postkeńestik elderden qalyp keletinin málim etti. Onyń aıtýynsha, Estonııada eń tómengi jalaqy 700 dollar, Qazaqstanda 100 dollardan áreń asady. Ortasha jalaqy Estonııada 1500 dollar bolsa, Qazaqstanda 500 dollar. Aıyrmashylyq birinde 6 ese, birinde 3 ese. Al áleýmettik jaǵdaıdyń nasharlaýy eldiń táýelsizdigine tóngen qaýip. Sondyqtan Qazaqstan óte qıyn shaqta tur.

Ermuhamedov kerisinshe, atalǵan eldermen salystyrǵanda Qazaqstanda ómir sapasy joǵary ekenin, dıplomat retinde Qazaqstannyń birde-bir jaýy joq ekenine sendirmek boldy.

"Qazaqstannyń barlyq derjavalarmen qarym-qatynasy jaqsy. Qytaı qateri týraly áńgime oıdan shyǵarylǵan. Qazaqstan nomınal boıynsha ekonomıkasynyń kólemi ózinen 10 ese úlken Reseıdi basyp ozdy. Armenııa, Grýzııamen salystyrar bolsa, qazaqstandyqtardyń 25-30 paıyzy baı adamdar. Al Estonııa jeri satylǵan, Eýro odaqtyń dotasııasyna ómir súrip otyrǵan el. Orta tap jóninen Qazaqstan maqtaýly Ýkraınadan da joǵary" – degen oıda burynǵy dıplomat.

Qos tarapqa sońynda "Qazaqstandy ne kútip tur?" degen saýal qoıyldy.

Áblıazov halyq bul rejımnen ábden sharshaǵanyn, taıaý 1-2 jyldyqta jańa kúshter kelip, Qazaqstandy úlken ózgeristerge bastaıtynyn aıtty.

Ermuhamedov bolsa, Qazaqstan jańa, ekinshi prezıdent kezeńine aıaq basty degen pikirde. Onyń sózinshe, basy ashyq bir másele bar. Ol – Nazarbaev bılikti Darıǵa Nazarbaevaǵa bermeıdi. Memlekette qos úkimet degen bolmaıdy. Bul týraly Ertisbaevqa kezdesý kezinde Nazarbaev ózi aıtqan.