Qadaǵa kúsheımen qurylys qarqyn almaıdy

Elbasy tapsyrmasyna oraı elimizde  «Nurly jer», «Nurly jol», «7-20-25» syndy turǵyn úı  memlekettik baǵdarlamalar qoldanysqa engeni belgili. Onyń sharapatyn búginde kópshilik kórip otyr. Dese de, qurylysqa qajetti jobalaý rásimderin  zańdastyrýda áli kúnge kemshilikterge jol erilýde. Mine, osy másele oblys ákimi Asqar Myrzahmetovtiń  tóraǵalyǵymen ótken jıynda kún tártibine  kóterildi.

Eń aldymen sóz alǵan oblys ákimdigi  qurylys basqarmasynyń basshysy Jaıyqbaı Shaldarov óz salasy boıynsha atqarylǵan jumystar men oryn alǵan olqylyqtarǵa toqtaldy.

- Jalpy óńirdegi 368 jobalyq-smetalyq qujattardyń 278-i qurylys basqarmasyna tıesili. Onyń ishinde baqylaýdan alynǵan 173 joba bolsa, sonyyń 44-i  memlekettik-jekemenshik áriptestikten ótip,  63 jobanyń qurylys montajdaý jumystaryna qarjy bólindi. Al aýyzsý baǵytyndaǵy 49 joba energetıka jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq basqarmasyna berilse, 105 joba baqylaýymyzda tur. Mine, osy 105 joba boıynsha aýdandarmen jeke-jeke zerdeleý jumystaryn júrgizip,  smetalyq qujattary ázirlenbegen jobalar boıynsha kemshilikterdi túzeýge 2 aı merzim berip otyrmyz.

Aǵymdaǵy jyldyń josparyna kelsek, bıyl 145 jobalyq-smetalyq qujattamaǵa  qarjy qaralyp, onyń ishinde Moıynqum aýdanyndaǵy qorshaǵan ortaǵa qatysty bir joba baqylaýymyzdan alynyp tastaldy. Qalǵan jobalardyń ishindegi  51-ne  memlekettik satyp alý konkýrsy aıaqtalsa, 58 joba áli ótýde. Al 35 jobaǵa memlekettik satyp alý konkýrsy jarııalanbaǵan. Bul kemshilikterdiń oryn alýyna aýdan ákimderi jobaǵa qatysty bıýdjetke ótinim berý kezinde jer ýchaskesin belgileý jáne ınjenerlik qurylymyn jasaqtaý syndy sharttardy oryndamaýy sep bolýda. Osyndaı olqylyqtardyń saldarynan bıyl 35 jobaǵa áli kúnge memlekettik satyp alý konkýrsy jarııalanbaı otyr, -dedi basqarma basshysy.

Budan keıin oblys ákimdigi  energetıka jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq basqarmasynyń basshysy Nurlan Aldamjarov minberge kóterilip, basqarma tarapynan júrgizilgen zerdeleý jumystaryn málim etti.

- Jalpy basqarma tarapynan bıylǵa 113 joba ázirlenýde. Onyń 71-i  aýyzsý salasyna tıesili bolsa, 16-y elektr qýatyna, 13-i jylý jáne 13-i tabıǵı gaz baǵytynda.

2017 jyldan beri aýyzsý júrgizý baǵytynda 22 joba júzege aspaı keledi. Onyń eń kóbi Taraz qalasynda – 8 joba bolsa, Moıynqumda – 4 jáne Merki men Jambyl aýdandarynda 2 jobadan bar. Jobalardyń josparly ýaqytta bitpeýine basty sebep – baqylaýdyń joqtyǵy. Iаǵnı, qurylys bólimderinen tıisti deńgeıde tekserý jumystary  júrgizilmegen. Jáne jobalarǵa ótinim bermeı turyp, qurylys aımaǵy jiti zerdelenbegen. Nátıjesinde osyndaı qıyndyqtarǵa tap bolyp otyrmyz.

2018 jyly qolǵa alynyp, aǵymdaǵy jyldyń 1-mamyryna bitýi tıis 20 jobanyń da qujattary áli kúnge daıyn bolmaýda. Jaýaptylar jyl sońyna deıin aıaqtaımyz degen ýáj aıtýda. Alaıda biz bunymen kelispeı josparly jumysty ústimizdegi jyldyń 1-shildesine deıin bitirý týraly talap qoıyp otyrmyz, - dedi Nurlan Januzaquly.

О́z salasy boıynsha sóz tizgindegen oblys ákimdigi  jolaýshylar kóligi jáne avtomobıl joldary basqarma basshysynyń mindetin atqarýshy Nurlan Mahashev te birqatar túıtkildiń betin ashty.   

- Jergilikti mańyzy bar avtojoldardy jóndeý jobalary boıynsha 2020 jylǵa respýblıkalyq bıýdjetke  8,5 mıllıard teńgege ótinim berilip, qoldaý tapqan bolatyn. Alaıda Jol kartasyna sáıkes  40 joba usynylýy tıis bolsa, sonyń 11-niń jobalaý-smetalyq qujattary aıaqtalmaǵan. Atap aıtsaq, Baızaq aýdanynda – 4, T.Rysqulov aýdanynda – 3, Merkide – 2 jáne  Shý men Sarysý aýdandarynda bir-bir joba qajetti saraptamadan ótpegen.  Bul óz kezeginde respýblıkalyq bıýdjetke beriletin ótinimniń jolyn baılap, endi bul jobalardy júzege asyrý úshin jergilikti bıýdjetten qarjy bólý máselesin týyndatyp otyr, - dedi basqarma basshysy. 

Baıandamashylardy muqııat tyńdaǵan oblys ákimi Asqar Isabekuly  birqatar aýdan ákimderi men jaýapty tulǵalardan jaýap alyp, orynbasarlaryna jaza basqandarǵa shara qoldanýǵa qatysty usynys berýdi tapsyrdy.

Kún tártibindegi  ekinshi kezekte «Aýyl- El besigi» arnaıy jobasynyń óńirde júzege asyrylý barysy qaraldy. Oblys ákimdigi ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý basqarmasynyń basshysy Gúldana Jaýynbekovanyń sózine súıensek, jobaǵa barlyǵy 2,77 mıllıard teńge bólinipti. Jáne 163 perspektıvaly aýyldar tizimi bekitilgen. 

- 2019 jylǵa  Baızaq, Jambyl, Shý syndy úsh  aýdan ortalyǵy belgilenip,  onda 104 joba iske asyrylatyn bolady.

О́ńirde  memlekettik saraptama qorytyndysy alynbaǵan qurylysy júrgizilýi tıis eki   joba bolatyn.  Onyń  bireýi  Shý aýdany, Tólebı aýylyndaǵy  ámbebap zaly bar sporttyq  saýyqtyrý  kesheniniń qurylysy bolsa,  ekinshisi  Tólebı aýylyndaǵy  Saltanat saraıynyń qurylysy. Bul nysandardyń qujattary aǵymdaǵy jyldyń 15-mamyryna deıin daıyn bolýy kerek edi, alaıda áli kúnge ázir bolmaı otyr.  Budan bólek, Shý óńirine tıesili  kúrdeli jóndeý jumysy júrgizilýi tıis eki   joba belgilengen,  biraq munda da jergilikti jaıbasarlyq tanytýda. Nátıjesinde endi QR Ulttyq ekonomıka mınıstrligine tıisti qujattardy ótkize almaı otyrmyz, -dedi Gúldana Álimjanqyzy.

Túıini túıilgen túıtkilge qanyqqan aımaq basshysy Shý aýdanynyń ákimi Jarylqasyn Aıtaqovqa bul máseleni mınıstrlikpen birlese otyryp, birjaqty sheshýdi júktedi.

Memleket qarjysynyń maqsatty jumsalǵany mańyzdy. Jáne bólingen teńgeniń tetigin taýyp ıgerilgeni  júıeli jumysty kórsetedi. Alqa otyrysynda  kelesi kezekte 2019 jylǵy qańtar-sáýirdegi oblys bıýdjetiniń oryndalýy jáne bıýdjetti ıgerý barysynda oryn alǵan kemshilikter  qaraldy. Baıandamashy oblys ákimdiginiń qarjy basqarmasynyń basshysy Roza Isaevanyń sózine súıensek, esepti kezeńde oblys boıynsha ıgerilgen qarjy kólemi 98,6 paıyzdy qurapty. Igerilmegen qarjy kólemi respýblıkalyq qazyna boıynsha 362 mıllıon teńgeni qurasa, jergilikti bıýdjetten bólingen 822 mıllıon teńge tetigin tappaǵan. Memleket qarjysyn maqsatty jumsaı almaǵandardyń kóshin Taraz qalasy bastap tursa, Qordaı, T.Rysqulov, Merki, Sarysý jáne Talas aýdandary da kósh sońynda. Munda ıgerilmegen qarjy kólemi – 457 mıllıon teńgeni qurap otyr. Jáne bul  faktor atalǵan aýdandar men qalada jylda qaıtalanatyn kórinedi. Sol sebipti Roza Ábdirqyzy jarty jyldyń  qorytyndysy boıynsha jumysty júıeleı almaǵan jaýaptylardy jaýapkershilikke shaqyrýdy  usyndy.

Tórtinshi másele - «Qarapaıym zattar ekonomıkasy» jobasyn iske asyrý, aýyl sharýashylyǵy kooperatıvterin qurý jáne olardyń jumysyn damytý boıynsha  oblys ákimdigi aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń basshysy Berik Nyǵmashev esep berdi. Onyń baıandamasynan bilgenimiz «Qarapaıym zattar ekonomıkasy» boıynsha búgingi kúnge jumysshy tobymen 3505 bıznes sýbektilerinen saýalnama alynyp, somasy 28,3 mıllıard teńgeni quraıtyn 71 joba nesıelendirý mehanızimine sáıkes keletini anyqtalypty. Qazirgi tańda ekinshi deńgeıli banktermen 5 jobany qarjylandyrý boıynsha mámile jasalyp qoıylǵan. Dese de, bul baǵyttaǵy jumystardy Jambyl, Jýaly, Shý aýdandarynda jandandyrý  qajet etýde. 

Al aýyl sharýshylyǵy kooperatıvterin qurý men olardy qoldaýǵa kelsek, búgingi kúnge barlyq qarjy kózderinen 6,1 mıllıard teńge kólemindegi soma daıyn kórinedi. Alaıda naqty ótinishter kelip túspegendikten bul qarjy ıgerilmeýde. Mine, osy máseleni kótergen basqarma basshysy aldaǵy ýaqytta bul baǵyttaǵy jumystardy pysyqtap, aýyl turǵyndarymen túsindirme jumystaryn kúsheıtetindikterin jetkizdi.

Alqa májilisin qorytyndylaǵan oblys ákimi kún tártibindegi barlyq máselelerdiń mańyzdylyǵyn basa aıtyp, ásirese qurylys salasyndaǵy jobalardyń jobalaý-smetalyq qujattaryn der kezinde ázirleýdiń  ózektiligine toqtaldy. Jáne aýdan ákimderi men basqarma basshylaryna bıýdjetke ótinim bermeı turyp, eń aldymen qurylysqa qajetti jer men ıfraqurylym máselesin sheshý qajettigin qatań eskertti. Jáne sóz sońynda jaza basqan barlyq jaýaptylarǵa osy tańǵa deıin keshirimmen qarap  kelgenin  tilge tıek etip, endi jyrty jyldyqtyń qorytyndysynda jumys júıesin tappasa jazasyz qalmaıtyndaryn  taǵy bir márte eske saldy.

Jaıdar Azamat