Dombyra shertip úırenemin deýshilerge 7 keńes

Dombyra - qazaq halqyna tán ulttyq aspaptardyń biri de biregeıi. Úsh qazaqtyń ekeýi dombyra sherte alary anyq. Qazirgi tańda tipti ózge ult ókilderi de dombyraǵa qyzyǵýshylyq tanytýda.

Búgin dombyra úırenýshilerge arnalǵan keńesterdi nazarlaryńyzǵa usynamyz. Endeshe, bastaıyq.

1-keńes. «Durys» dombyra tańdaý⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
Dombyra tartqyńyz kelse, alǵashqy áreketińiz aspap tańdaý bolady. Saýda ortalyqtarynda, dúkenderge san túrli dombyrany kezdestiremiz. Kóbi osy kezde «bas qatyrady». Aldymen ólshemge nazar aýdaryńyz. Eń durysy - dombyranyń uzyndyǵy jerden eseptegende belińizge deıingi uzyndyqpen para-par bolýy kerek. Sondyqtan balaniki qysqa, eresek adamdiki uzynyraq bolady. Shanaq pen moıynǵa da nazar aýdaryńyz. Shanaq asa úlken, al moıyn asa jýan bolmaýy kerek. Eń durysy "durys dombyra" tańdaýdy biz sııaqty óz isiniń sheberlerine senip tapsyryńyz.⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
2-keńes. Úırený tásili⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
Búgingi tańda úsh úırený tásil bar. Birinshisi, quımaqulaq arqyly. Iаǵnı, kóz-qulaqpen qabyldaý. Mýzykalyq ortada muny «slýhpen úırený» degen beıresmı ataýy bar. Ekinshisi, nota arqyly. Bári biletin «do»-men bastalyp, «sı»-men aıaqtalatyn 7 nota. Úshinshi tásil – sandyq nota arqyly.⠀⠀⠀⠀
Bizdiń oıymyzsha, eń durysy alǵashqy tásil. Atam qazaq osylaı kúılerin bizge jetkizgen. Bul tásil arqyly úırengen kúıińizdi umytý qıyn. Ekinshi tásil – eń qıyny. 7 nota bolǵanymen árqaısysy birneshe túrge bólinip, ózinshe túrlenip ketedi. Asa zer salyp, yjdahattylyqpen qaramasańyz, berekesi bolmaıdy. Úshinshi tásil de osynyń arǵy-bergi jaǵy. Tek nota emes, dombyra moıynyndaǵy pernelerdiń rettik sany boıynsha qaǵazǵa jazylyp úıretiledi. ⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
3-keńes. Ustaz tańdaý⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
Dombyrany úırengende eń mańyzdy sheshim – ustaz tańdaý. Kezinde bir bilimdi: «jaı ustaz tek úıretedi, al myqty ustaz shabyttandyrady (ıaǵnı, bilimdi jetildirýge qulshynysyndy arttyrady)» degen eken. Árıne, alǵashqy suraǵyńyz arnaıy bilimi men tájirebıesi jaıynda bolý kerek. Qanaǵattandyrarlyq jaýap alsańyz, 2-3 sabaq alyp kórińiz. Túsindirýi, óz isiniń mamany retinde kórinýi osy kezde birden baıqalady. Dombyra úıretý quny ártúrli bolǵanymen, sapasy birkelki emes. Baǵasy qymbat tálimger, myqty ustaz, al arzanǵa dombyra úıretýshi nashar degen sóz emes. Bári de úıretý tásiline baılanysty.⠀⠀⠀⠀

4-keńes. Kúı úırený⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
O bastan qıyn kúı úırenbeńiz. Aldymen kishkentaı, ońaı shyǵarmalardy meńgerip alý kerek. Bul degenimiz sol qol men oń qoldyń tehnıkasyn arttyrýǵa jáne ártúrli tásilderdi qoldanýǵa mashyqtaný bolyp tabylady. Keıin qabyldaý deńgeıińizge saı, ortasha kúılerge kóshe alasyz. Alǵashqy 5 sabaq tek «Erkem-aı» syndy birneshe ánderdi úırenip alǵanyńyz jón.⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
5-keńes. Sabaq barysy jaıynda⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
Dombyra úırený barysynda kez kelgen (árıne, qısyndy jáne sabaqqa qatysty bolsa) suraqtardy qoıyp otyryńyz. Túsinbegen jerińiz bolsa surap alyńyz. Sol qolyńyz perneni basqanda qıyndyq týsa, mindetti túrde «ózge tásili bar ma? » dep suraq qoıýǵa uıalmańyz. Jáne sol shyǵarmanyń shyǵý tarıhynda bilip alǵan jaqsy.⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀
6-keńes. Sabaqtan tys ýaqyt⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
45-60 mınýt ishinde kóp dúnıe úırengenimen, negizgi eńbek - sizdiki. Bul degenimiz kúndelikti daıyndalý. Kúnine úsh mezgil bolsa, tipten keremet. Kem degende, kúndelikti keshqurym barlyq kúılerdi birneshe márte qaıtalap otyrý qajet. Al, bir sabaq aıaqtalǵanda, sol mezette, ne úıińizge kelgennen keıin búgingi ótken tapsyrmalardy 5 ret qaıtalap shyǵý kerek. Dombyra úırený de ózge pánder sııaqty tek úzdiksiz qaıtalap otyrýdan turady. Solaı jetilesiz. Áıtpese bári de beker.⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
7-keńes. Shydamdylyq⠀⠀⠀⠀
⠀⠀⠀⠀
«Sabyr túbi – sary altyn». Árbir jańa dúnıeni úırengende shydamdylyq kerek ekeni belgili. Bul dombyraǵa da qatysty. Siz birden «Adaı» ne «Erke sylqym» kúılerin tartyp kete almaısyz. Osyǵan daıyn bolyńyz. «Talantym joq» dep aıtpaq túgil oılamańyz da. Dombyrany jaqsy deńgeıde tartý – tek eńbekpen ǵana keletin nátıje. Jáne dombyra oınaý mıyńyzǵa da (jańa neıron joldary paıda bolady) áserin beredi.⠀

⠀⠀⠀⠀
©️Rústem Núrkenov⠀

Usynǵan: Maqpal Sembaı