Almatyda Saıası qýǵyn-súrgin jáne asharshylyq qurbandaryn eske aldy

Almaty ákimi Erbolat Dosaev 31 mamyrda Saıası qýǵyn-súrgin jáne asharshylyq qurbandaryn eske alý kúni 1931-1933 jyldardaǵy asharshylyq qurbandaryna arnalǵan eskertkishke gúl shoqtaryn qoıý rásimine qatysty.

Is-shara "Qaraǵaıly" saıabaǵynda ótti. Saltanatty rásim aıasynda qazaqstandyq jappaı saıası qýǵyn-súrgin qurbandary qaýymdastyǵynyń jáne Qazaqstannyń "Ádilet" tarıhı – aǵartýshylyq qoǵamynyń basshylary, sondaı-aq 1938 jyly qýǵyn-súrginge ushyraǵan qazaq teatr óneriniń negizin qalaýshylardyń biri Jumat Shanınniń nemeresi Raıhan Shanına sóz sóıledi.

Júkteý rásimine qýǵyn-súrginge ushyraǵandardyń urpaqtary, qala jurtshylyǵy, 1986 jylǵy jeltoqsandaǵy oqıǵalarǵa qatysýshylar jáne jastar uıymdarynyń ókilderi qatysty. Qatysýshylar qýǵyn-súrginge ushyraǵandardy bir mınýt únsizdikpen eske alyp, eskertkishke gúl shoqtaryn qoıdy.

Saıası qýǵyn-súrgin jáne asharshylyq qurbandaryn eske alý kúni Qazaqstanda 1997 jyldan beri atalyp keledi. Bul este qalarlyq kún HH ǵasyrdyń tarıhı shejiresiniń eń aýyr betteriniń biri – jappaı saıası qýǵyn-súrgin men qorqynyshty asharshylyqqa arnalǵan.

О́tken ǵasyrdyń birinshi jartysyndaǵy qýǵyn-súrginnen 100000-nan astam adam zardap shekti, 25000-nan astamy atyldy. Olardyń ishinde Qazaqstannyń kórnekti ǵylym jáne mádenıet qaıratkerleri-Ahmet Baıtursynov, Álıhan Bókeıhanov, Myrjaqyp Dýlatov, Muhamedjan Tynyshpaev, Maǵjan Jumabaev, Sáken Seıfýllın jáne basqalar bar.

Qýǵyn-súrgin kúnderi qýǵyn-súrginge tek jeke adamdar ǵana emes, búkil halyqtar ushyraǵanyn eskerińiz. Sóıtip, qýǵyn-súrgin jyldarynda Keńes Odaǵynyń túkpir-túkpirinen 5 mıllıonnan astam adam Qazaqstanǵa jer aýdarylyp, munda ýaqytsha baspana ǵana emes, ýaqyt óte kele olar azamat bolǵan jańa otan tapty.

Memlekettik deńgeıde Táýelsizdik alǵannan keıin osy qaıǵyly jaǵdaıdyń qurbandaryn eske alý úshin qadamdar jasaldy, saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn ońaltý boıynsha qajyrly jumys bastaldy, myńdaǵan qazaqstandyqtar qaıtadan jaqsy atqa ıe boldy. Saıası jáne quqyqtyq ońaltýdy qamtamasyz etý úshin jańa zańnamalyq tásilder engizildi, belsendi jumysty saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn tolyq ońaltý jónindegi memlekettik komıssııa júrgizedi.

Qazaqstanda qýǵyn-súrgin qurbandaryna kóptegen eskertkishter ornatyldy, olardyń keıbireýleri Almatyda ornalasqan. Máselen, 2007 jyldyń 2 qarashasynda "Qaraǵaıly" saıabaǵynda qazaq aqyny, jyraý men aýdarmashy Turmaǵambet Iztileýovtyń 125 jyldyǵyna oraı qola eskertkish ornatylyp, qýǵyn-súrginge ushyrady. Sonymen qatar, 2017 jyldyń 31 mamyrynda 1931-1933 jyldardaǵy golodomor qurbandaryna eskertkish ornatyldy. Úsh metrlik eskertkish qola men granıtten jasalǵan jáne ashtyqtan álsiregen balany qolynda ustaıtyn áıeldiń beınesi. Bul eskertkishtiń eteginde árdaıym jańa gúlder paıda bolady.

Saıası qýǵyn-súrgin jáne asharshylyq qurbandaryn eske alý kúni Almatyda túrli estelik is - sharalar, sonyń ishinde konferensııalar, dóńgelek ústelder, tarıhı-aǵartýshylyq dárister, teatrlandyrylǵan qoıylymdar, kitaphanalarda foto jáne kitap kórmeleri, jastardyń zııaly qaýym ókilderimen kezdesýleri ótedi.