Qazaqstanda jergilikti ózin-ózi basqarý júıesi qalaı damyp keledi?

О́tken jyly Májilis pen máslıhattarǵa ótken saılaý tájirıbede jańa úlgini bekitti. Qazir bul óz tańdaǵandary arqyly eldiń kún tártibi men damý baǵyttaryn qalyptastyratyn halyq dep aıtýǵa bolady. Endi jańa kúshter men ıdeıalarmen jumysty jalǵastyrý úshin júrip ótken joldy oılastyryp, belgili bir qorytyndylar shyǵaratyn ýaqyt keldi. Sondyqtan Senattyń úılestirýimen sáýir aıynyń ortasynda memlekettik basqarý jáne jergilikti ózin-ózi basqarý júıesindegi máslıhattardyń róline arnalǵan halyqaralyq konferensııa ótkiziledi. Osy is-shara sheńberinde О́ńirlik damý jáne jergilikti ókildi organdardyń qyzmeti máseleleriniń keshenin talqylaý josparlanýda.

Bıyl Qazaqstan Jergilikti ózin – ózi basqarý ınstıtýtynyń 30 jyldyǵyn atap ótýde. 1994 jyly máslıhattarǵa depýtattardyń alǵashqy saılaýy ótti. Osy jyldar ishinde Qazaqstanda bul ınstıtýt reformalardyń birneshe kezeńderin, al sońǵy jyldary eń mańyzdylaryn bastan ótkerdi. Prezıdent Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev qyzmetke kirisken sátten bastap saıasattyń basty baǵyttarynyń biri Azamattardy eldi basqarý máselelerine, onyń ishinde ózin-ózi basqarýdy damytý arqyly barynsha tartý baǵyty boldy.

Máselen, 2021 jyldyń maýsym aıynda elimizde aýyl ákimderiniń alǵashqy tikeleı saılaýy ótkizildi, al 2023 jyly pılottyq túrde 45 aýdan men oblystyq mańyzy bar qalalardyń ákimderin saılaý ótkizildi. Qazir ákimderdiń 87% -. halyq saılaıdy. Bıýdjetaralyq qatynastardy qaıta qaraý boıynsha kezeń-kezeńmen jumys júrgizilýde.

Jergilikti ózin-ózi basqarýdy nyǵaıtýdaǵy mańyzdy qadam ótken konstıtýsııalyq reforma jáne máslıhattardy qalyptastyrýdyń aralas modeline kóshý boldy. Jańa model boıynsha ótken jylǵy Májilis pen máslıhattarǵa saılaý ótkizilip, genderlik kvotalar men múgedektigi bar adamdarǵa arnalǵan kvotalar eskerildi.

Halyqaralyq baqylaýshylar atap ótkendeı, saılaý sanynyń artýymen bizdiń elimizdegi demokratııa deńgeıi de ósýde. Shynynda da, birneshe jyl ishinde saılaýǵa qatysý bizdiń qoǵamnyń mańyzdy saıası dástúrine aınaldy.

Saıası sana dástúrlerin keńinen qoldaný-elimizdi odan ári demokratııalandyrý men damytýdyń basty kepili.

О́ńirlerdiń damýyna járdemdesý maqsatynda Senatta "О́ńir"Depýtattyq toby qurylyp, belsendi jumys isteýde. Munda senatorlardyń óńirlermen tikeleı baılanysy, máslıhattarmen yntymaqtastyq mańyzdy ról atqarady.

Osy jumysty odan ári kúsheıtý jáne óńiraralyq ózara is-qımyldy damytý úshin sáýir aıynda memlekettik basqarý jáne jergilikti ózin-ózi basqarý júıesindegi máslıhattardyń róline arnalǵan halyqaralyq konferensııa uıymdastyrylady. Konferensııa aıasynda ekonomıkany, bıýdjetaralyq qatynastardy, agroónerkásiptik keshen men aýyldyq aýmaqtardy, áleýmettik saıasat pen ınklıýzıvti qoǵamdy damytý máseleleri talqylanatyn birneshe mamandandyrylǵan seksııalar uıymdastyrý josparlanýda.

Sonymen qatar, konferensııada bizdiń úlken elimizdiń óńirleriniń ókilderi arasynda pikir almasý jáne tájirıbe almasý alańy usynylady. Bul tikeleı baılanys arnasyna aınalady, sonyń arqasynda siz belgili bir máselelerdi kóterip, tıimdi sheshimder taba alasyz.

Bıyl biz jergilikti ózin-ózi basqarý ınstıtýtynyń 30 jyldyǵyn atap ótemiz. Máslıhattarǵa depýtattardyń alǵashqy saılaýy bizdiń elimizde 1994 jyly ótti. Jalpy, Qazaqstan Táýelsizdiginiń 30 jylynda el azamattary máslıhat depýtattaryn saılaý jónindegi segiz naýqanǵa qatysty.

Memleket basshysy ádil atap ótkendeı: "qazaqstandyqtar óz qalalary, aýdandary men aýyldary úshin jaýapkershilikti alýǵa burynnan daıyn". Osyǵan baılanysty halyqtyń qatysý múmkindikteri birtindep keńeıip keledi.

Qazir Qazaqstanda Prezıdenttiń Jarlyǵymen bekitilgen Jergilikti ózin ózi basqarýdy damytý tujyrymdamasy iske asyrylýda

2025 jylǵa deıin. Ortalyq jáne jergilikti atqarýshy organdar arasyndaǵy ókilettikterdi ajyratý boıynsha kezeń-kezeńmen jumys júrgizilýde, bıýdjetaralyq qatynastar qaıta qaralýda.

Munda máslıhattar halyq tikeleı saılaıtyn jáne onyń erkin bildiretin jergilikti ókildi organdar retinde mańyzdy ról atqarady. Munda birneshe jyl ishinde úlken keshendi jumys júrgizildi: máslıhattar quramyn qalyptastyrý tásilderi qaıta qaraldy, olardyń quramdary júrgizildi jáne jańartyldy.

Máslıhattardy damytýdyń negizgi mindetteriniń biri azamattardy sheshim qabyldaý úderisterine tartý bolyp tabylady. Barlyq pikirler men daýystardy eskere otyryp, jergilikti jerlerde qabyldanǵan sheshimderdiń sapasyn edáýir jaqsartýǵa bolady.

Jańa tásilderdi ázirleý, izdestirý jáne ıdeıalarmen almasý úshin Senatty úılestirý kezinde máslıhattar qurylýynyń 30 jyldyǵyna arnalǵan halyqaralyq konferensııa ótkiziledi.

Sońǵy jyldary biz osy ınstıtýttyń damýy men qaıta týylýyn kórdik. Tutastaı alǵanda, Qazaqstannyń saıası ekojúıesi nysany jaǵynan da, mazmuny jaǵynan da ózgerdi.

Prezıdent Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev qoǵamǵa usynǵan 2022 jylǵy konstıtýsııalyq reforma saıası júıeniń búkil konfıgýrasııasyn ózgerte otyryp, qoǵamdyq qatynastardyń jańa dáýiri úshin negiz boldy. Memleket basshysy jańa demokratııalyq saıası mádenıettiń negizgi qaǵıdattaryn ornatty dep senimmen aıtýǵa bolady.

Reforma aıasynda ortalyqta jáne jergilikti jerlerde memlekettik bılik pen basqarý organdaryna laýazymdy tulǵalardy saılaýdyń túbegeıli jańa tártibi belgilendi.

Máslıhattarǵa qatysty-kópshilik jáne aralas saılaý júıesi engizildi, mandattardy bólý kezinde partııalyq tizimderde áıelder, jastar jáne múgedek adamdar úshin 30 paıyzdyq kvota engizildi.

Máslıhattar balama negizde birneshe kandıdattar arasynan ákimderdi taǵaıyndaýǵa kelisim beredi, ıaǵnı bul janama saılaý quqyǵynyń elementi.

Júrgizilgen reformalardyń arqasynda búginde jalpyulttyq jáne óńirlik deńgeılerde ókildi bılik organdarynda kózqarastardyń keń palıtrasy qamtamasyz etildi.

Bul ózgerister halyqtyń ómirin jaqsartýǵa, halyqtyń barlyq pikirleri men umtylystaryn keńirek esepke alýǵa, eldegi saılaý prosesterine kóbirek azamattardy tartýǵa baǵyttalǵan.

О́ńirlik áleýmettik-ekonomıkalyq damý, azamattyq qoǵam jáne ınklıýzıvti orta máselelerin sáýir aıynyń ekinshi jartysynda jergilikti ózin-ózi basqarý ınstıtýtynyń 30 jyldyǵyna arnalǵan halyqaralyq konferensııada talqylaý josparlanýda.