"Qazaqstanda "Jemqorlar dáýiri" aıaqtalýǵa jaqyn"

Qazaqstanda sıfrlyq teńge aınalymǵa engizildi. Sandyq dáýirge qadam bastyq.

Biraq bul sıfrlyq teńgeden ne paıda, ekonomıkaǵa qandaı áseri tıedi, degen suraq kóp.

Sıfrly teńge – teńgeniń jańa evolıýsııasy. Baıaǵydaǵy mys, qola, kúmis, altyn aqshalardyń ornyna qaǵaz aqsha kelse, endi jańa dáýirde sıfrlyq teńge paıda bolyp otyr.

Sarapshylardyń pikirinshe, sıfrlyq teńgeni qoldaný kóp nárseni jeńildetedi. Ásirese, memlekettik satyp alýlar men tenderlerdi qadaǵalaý birshama ońtaılanady.

– Qazir bizde esep aıyrysýdyń eki túri bar. Birinshisi, qolma-qol aqsha, ekinshisi onlaın tólem (POS termınal, karta arqyly tólem). Al sıfrlyq teńge esep aıyrysýdyń úshinshi quralyna jatady. Onyń ereksheligi – ınternetpen de, ınternetsiz de jumys isteı beredi. Bank qosymshalary arqyly, QR, telefon nomeri arqyly da, NFC arqyly da tóleı beresiz. Iаǵnı, buǵan deıingi tólem túrlerin tolyqtyrady. Sıfrlyq teńge qolma-qol ne bank shotyndaǵy aqshańyzdyń elektrondy analogy. Túsinikti bolý úshin taǵy táptishteıik, qolma-qol aqshanyń ońaı, erkin, jyldam paıdalanýǵa bolatyn vırtýaldy analogy. Dál qolma-qol aqsha sııaqty jalaqy, zeınetaqy retinde paıdalanýǵa bolady. Sıfrly aqshanyń árqashan izi bar. Sondyqtan memlekettik satyp alý, tenderlerdi qadaǵalaý da jeńildeıdi. Ári qazirgi kezde barlyq jerde qolma qol tólemge qaraǵanda onlaın tólemdi paıdalaný 86 paıyzǵa jetti, – deıdi qarjy mamany Erbol Azanbek.

Sıfrly teńgeniń qyzmeti qandaı?

Sıfrlyq teńgeni engizýge Qazaqstannyń Ulttyq banki jaýapty bolǵannan keıin, olar otandyq valıýtanyń  tehnologııalyq platformasyn jasap shyǵardy. Sıfrlyq teńge jobasynyń jetekshisi Aınur Kenjaeva sıfrlyq teńge men onlaın tólemde paıdalanylyp júrgen aqshanyń esh aıyrmashylyǵy joq ekenin ári ol úshin eshqandaı paıyz ustalmaıtynyn aıtady.

"Sıfrlyq teńge zańdy tólem quraly bolǵannan keıin ony elimizdiń barlyq azamaty sheksiz qoldana alady. Ony smartfondaǵy qosymshalar men kartochkalardaǵy tólem arqyly qoldanýǵa bolady", deıdi ol.

Sıfrlyq teńgeni qandaı jaǵdaıda shyǵarýǵa bolady? Sarapshylar jalaqysyn sıfrlyq teńgemen alatyn qyzmetkerler úshin eshqandaı shekteý joq deıdi. Al memlekettik satyp alýǵa qatysty mindetti baqylaýdy qajet etetin jaǵdaılarda sıfrlyq teńgeni valıýtaǵa aýdarýǵa, qolma-qol aqshaǵa aınaldyrýǵa bolmaıtynyn aıtady. Iаǵnı, memlekettik bıýdjet qarjysy, qurylys materıaldary únemi sıfrly túrde qadaǵalanyp otyrady.

Qarjyger Aıbar Oljaı sıfrlyq teńgege tosyrqaı qaraýdyń qajeti joq ekenin ári onyń qaǵaz aqshadan esh aıyrmashylyǵy joǵyn aıtady.

– Sıfrlyq teńgeni kádimgi qaǵaz teńgeniń kóshirmesi dep ataýǵa bolady. Ekeýiniń atqaratyn qyzmeti bir. Tek banknotany biz qaǵazǵa basatyn bolsaq, onyń sıfrlyq balamasyna ondaı shyǵyndar qajet emes. Týra sol teńge, biraq qaǵazǵa basylmaǵan, elektrondy saqtalatyn aqsha dep aıtsaq bolady. Sondaı-aq, ol eshqandaı da krıptovalıýta emes, oǵan jaýap beretin mekeme bar – ulttyq bank. Ulttyq bank sıfrlyq teńgeni shyǵarady, ony baqylap otyrady. Al krıptovalıýtalar ortalyqsyzdandyrylǵan. Olar úshin eshkim jaýap bermeıdi. Olar kúrt qunsyzdansa da, joq bolyp ketse de, bir de bir jan jaýapkershilik arqalamaıdy. Krıptovalıýta quny kún saıyn qubylyp turatynyn bilemiz. Al sıfrlyq teńgeniń quny qolma-qol teńge qunymen birdeı bolady, – dep jaýap berdi ol.

Sonymen qatar, sarapshy sıfrlyq teńge tolyǵymen qoldanysqa engizilse, aldaǵy ýaqytta jemqorlyq pen alaıaqtyqtyń azaıatynyn aıtady.

– Sıfrlyq teńgeniń basty aıyrmashylyǵy – qaýipsizdiginde. Bul aqshany sizden eshkim urlap kete almaıdy, onyń qalaı qoldanylǵany kórinip turady. Alaıaqtar ol jazbany óshire almaıdy. Ári  sıfrlyq teńge adamnyń jeke ómiriniń qupııalyǵyna kepildik beredi. Zań buzylmasa, sizdiń ol aqshany qalaı, qaıda jumsaıtynyńyz da qupııa bolady, dep qosty ol.

P.S. Sıfrlyq teńgeni QR, bank qosymshalary arqyly qoldanýǵa bolady. Oǵan ınternet qajet emes. Iаǵnı, NFS ne blıýtýz arqyly baılanystyrylǵandyqtan, zat satyp alý, satý úshin ınternettiń bolýy mindetti emes.