Kim aıtty, kredıtti kedeıler ǵana alady dep?

Bul – elimizde nesıe men qaryz problemasynyń qanshalyqty asqynyp ketkenin kórsetedi.

Úkimet endi elde onlaın nesıe berýge tyıym salmaq. Biraq odan halyqtyń jaǵdaıy jaqsaryp keter me eken?

Úkimettegiler bir nárseni bilmeıdi. Qymbatshylyqtyń saldarynan kóptegen otbasylar qazir jalaqysyn jetkize almaı, onlaın nesıe alýǵa májbúr. Nesıeni alatyn adamnyń bári kedeı emes.

«Nesıeni nege alady», degen túpki máseleni qarastyrýdyń ornyna úkimetke «qarjy uıymdarynyń halyqqa nesıe berýine tyıym salý kerek» dep baıbalam salý ońaı.

– Birinshiden, 8,4 mıllıon adam ne sebepten nesıe aldy, degen máseleni qaraý kerek. Eger ıpoteka, úı salý úshin alǵan bolsa – bul jaqsy qaryz bolyp esepteledi. Al nesıeni beı-bereket, kıim-keshekke alsa, onda dabyl qaǵýǵa bolady.

«Onlaın nesıe berýdi» toqtatý – kedeıshilikten qutqaratyn jol emes. Kedeıshilikten tek qana adamdardyń jetkilikti tabysy ǵana qutqarady. Ol úshin adamdarda aqysy jaqsy tólenetin jumys bolýy kerek. Árbir azamattyń, otbasynyń tabysy ómir súrýine jetkilikti bolýy tıis. Halyqtyń tabysy táýir, azyq-túlik baǵasy tómen bolsa, nesıeni beı-bereket alýǵa umtylmaıdy. Onlaın nesıege tyıym salý kedeılikten qutqarýdyń kishkene bir bóligi ǵana. Negizgi jumys – halyqtyń tabysyn arttyryp, ınflıasııany tómendetý. Azyq-túlik qymbat bolyp turyp, halyqtyń tabysy kóterilse de, báribir halyq sol tabysyn ustap tura almaıdy, – deıdi qarjy sarapshysy Aıbar Oljaı.

Negizi, onlaın nesıeniń ornyna, zaım, mıkrokredıt beretin uıymdardy jabý kerek, deıdi Almaty turǵyny Janat Isa.

– Onlaın beriletin mıkrozaımdar halyqty ábden tozdyrýda. Banktegi kredıtin jabamyn dep, ońaı beriletin onlaın zaımnyń quryǵyna túsip, qıyn jaǵdaıǵa túskender óte kóp. Munda árıne, alǵany úshin tutynýshynyń ózi kináli bop shyǵady. Onlaın zaım berýmen aınalysatyn mıkrouıymdardyń kóbi sheteldiki, – degen oıyn aıtty.

Al qoǵam belsendisi Turdybek Qurmethan: «Adamnyń kredıtin jaýyp, upaı jınamaı banktiń kredıttik júıesin rettegen abzal» deıdi.

– Bankten nesıe alasyz, aı saıyn keste boıynsha óteısiz. 6 aıdan keıin ne 1,2 jyldan keıin nesıeńizdi bir jola jabaıyn deseńiz alǵan qaryzyńyz murty qısaımaǵan kúıinde tur. Nege?
Sebebi sizdiń aı saıynǵy quıǵan aqshańyzdyń 20-25 paıyzy ǵana negizgi qaryzyńyzdyń jaýyp, 70-75 paıyzy ósimdi jabýǵa ketip otyrǵan. Negizgi qaryz azaımaǵan soń ósim de kemip jarytpaıdy. О́teý ádisin teń bólip tóleý deseńiz de 50 paıyzy ǵana negizgi tólemdi jabýǵa jumsalady. Sondyqtan alǵan aqshańyzdy birneshe eselep qaıtarasyz. Bul tutynýshylyq, avto nesıe, memlekettik baǵdarlama boıynsha berilgen ıpoteka bolsyn bárindegi ortaq másele.
Tipti Otbasy degen bankke jyldar boıy qarjy únemdep depozıt quıasyz. 3 nemese 5 jyl bolǵanda úı alaıyn deısiz. Úıdiń baǵasy qymbattap ketip bastaǵy mólsherlegen qarjyńyz jetpeıdi. Sonda da aqsha taýyp úıdiń 50 paıyzyna jetkizesiz. Biraq bastaǵy josparlaǵan qarjyńyzdan úı baǵasy asyp ketkenine baılanysty OP degeni túsip ketedi. Endi OP 16-ǵa jetkenshe siz bankten alǵan 50 paıyz nesıeńizge de, alǵan qaryzyǵyzǵa da ósim júredi. Kredıtti óteý ádisine tek annýıtet ádisti tańdatyp osy aralyq merzimde quıǵan aqshańyzdy 80 paıyzǵa jýyǵy tek ósimge jumsalady. Iаǵnı siz ózińiz jyldar boıy jınǵan 50 paıyz aqshańyz úshin neshe aı boıy bankke ósim tólep júresiz.
Sondyqtan bir bólim adamnyń kredıtin jaýyp, upaı jınamaı banktiń kredıttik júıesin rettegen abzal. Jyldyq tıimdilik mólsherlemeni 30 paıyzdan asyrmaı, nesıeni óteý kestesinde aı saıynǵy tólemniń 70-80 paıyzyn negizgi qaryzdy óteý úshin jumsaýdy naqty zań boıynsha bekitý kerek, – degen usynysyn bildirdi.

 Uzyn sózdiń qysqasy, «kredıt bermese, aılyqty kóbeıtsin. Eshkim erikkennen nesıe rásimdemeıdi. Halyq rasynda bir nesıesin tóleı almaı qalǵan jaǵdaıda ekinshisin alý arqyly amaldaıdy. Nesıege tyıym emes, naqty kómek jasap, halyqtyń jaǵdaıyn jaqsaryp, turaqtandyrýǵa kúsh salý kerek edi ǵoı, negizi.