Kıikti atpa! Qudaıdyń maly, kıesi urady

Alaıda mınıstrdiń kıiktiń kóptigi maldyń azyǵyna zııan degenimen kelispeıtinder bar. Máselen, jýrnalıst Nurbek Bekbaý Aqtóbeniń ıen dalasynda bókenderdiń ary-beri shaýyp júrgenin de kórmegenin, «shóbimizdi jep qoıatyn boldy» dep ýaıymdap júrgenin sharýalardy da baıqamaǵanyn aıtady. Qaıta kópti biletin bir qarııa «kıik kóp bolsa, shóp molaıady» degen eken.

– Kıik kóringen shópti jemeıdi. Eshki sııaqty tańdap-terip qana jeıdi, deıdi aýyldaǵy Ahmet aǵamyz. Al dalany shegirtkedeı oryp ketedi degen sóz qyp-qyzyl daqpyrt. «Basy synyp, japyrylyp jatqan shóp kórip tursyń ba», dep ózime suraq qoıdy. Sodan 4 myń jylqy ustap otyrǵan álgi aǵamyz: «Kıik Qudaıdyń maly. Laqtaıtyn ýaǵynda, tólderiniń amandyǵy úshin kúndi sýytyp, kúıek bolatyn jeltoqsanda qalyń tuman túsirip, jyrtqysh bitkendi in-apanyna tyǵyp tastap otyrǵan Táńir emes pe? Saıǵaq quryp ketkende dala jappaı órtenip jatýshy edi. Bóken kóbeıgeli, órt kórgemiz joq. Sosyn, kıik molaıǵan saıyn shóp mol ósetini bar, – deıdi.

Shyndyǵynda, vıkıpedııany ashyp qarasańyz da, kónekóz qarııalardyń sózine qulaq túrsek "kıik shópti talǵap, taldap jeıtin janýarlardyń qatarynda ekeni týraly derekter kóp. sol sebepten de, elimizdegi birqatar belsediler kıikke arasha túsip, shyr-pyr bolyp júrgenderi sondyqtan. Tipti kıikti qolǵa úıretip, asyrap jatqan sharýalar da barshylyq. Máselen, Qaraǵandy oblysyndaǵy «Asar» sharýashylyq qojalyǵynyń ıesi, zańger Madııar Aımyrzauly 60-qa jýyq kıikti jeke sharýashylyǵynda baǵyp jatyr. Ol "kıik bizge emes, kıikke biz zııan keltirip jatyrmyz" deıdi.

– BQO-daǵy kıik popýlıasııasy júretin aımaqta, Betpaq daladan kıik ustaıtyn sharýashylyqtardy kóptep ashý kerek. Biz kıiktiń joldaryn jaýyp tastap, olarǵa júretin jer bermeı, kóbeıip ketti dep dabyl qaǵyp otyrmyz. Shyndyǵynda kıik bizge emes, biz kıikke zııan keltirip jatyrmyz, – deıdi.

Qazaqstannyń aýyl-qalalarynda qańǵybas ıtter máselesi óte kóp. Úkimet kıik atqansha ıtti atsyn. Biraq bıliktegilerge ıtten paıda joq, odan da kıikti atyp paıda tappaq-aý. Ekologııa mınıstri Erlan Nysanbaevtyń sózinshe, «kıikti atýǵa bıýdjetten aqsha bólinedi, shyǵyndy jabý úshin kıik eti kombınattarǵa 300 teńgeden satylmaq.

Ár jerde erkin júrgen qańǵybas ıtter qazir adam talaýdan taıynbaıdy. Sonda bizdiń bılikke «adamdy ıt talady» degennen «shópti kıik taptady» degen qaýip mańyzdyraq pa?