Tileýhan Ábildaev: MÁMS jekeniń jınaǵy emes, eldiń ortaq shoty

– Tileýhan myrza, MÁMS júıesi engizilgeli beri kóp ýaqyt ótti, biraq ol áli kúnge deıin halyqtyń kóńilinen shyqpaı keledi. Sebep nede?

– Mindetti áleýmettik medısınalyq saqtandyrý júıesiniń tolyqqandy iske qosylǵanyna bıyl tórtinshi jyl. Osy ýaqyt ishinde ol óziniń tıimdiligin dáleldedi. MÁMS-tiń arqasynda halyqqa mıllıardtaǵan somaǵa medısınalyq qyzmet kórsetilip jatyr, ony joqqa shyǵarýǵa bolmaıdy. Bireý dárigerge múldem qaralmaýy múmkin, al bireýge 4-5 mln teńgeniń operasııasy qajet bolýy múmkin. Biraq siz dárigerdiń kómegine júginbeseńiz, tólegen aqsha joǵalyp ketpeıdi. Ol sizdiń jaqyndaryńyzdy nemese aýrýhanada jatqan basqa otandastarymyzdy emdeýge jumsalady.

Memleket tegin medısınalyq kómek paketine 1 trln teńgege jýyq qarjy bóledi. Bul JIО́-niń 4 paıyzyna da jetpeıdi. Mysaly, О́zbekstanda densaýlyq saqtaý salasyna JIО́-niń 6 paıyzy bólinedi. Bul medısınanyń jyrtyǵyn jamaýǵa jetkiliksiz. Saqtandyrýdy densaýlyq salasyna qosylǵan qosymsha qarjy dep qarastyrǵan durys. Ol ult saýlyǵyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan. Mysaly, naýqasqa operasııa jasaý kerek, biraq shuǵyl operasııanyń qajeti joq. Sondyqtan dárigerler ota jasalatyn kúndi belgilep, operasııany jospar boıynsha jasaı alady. Mundaı jaǵdaıda qyzmet aqysy MÁMS qarajaty esebinen tólenedi. Al eger pasıentti jedel járdemmen ákelip, onyń ómirine qaýip tónetindeı jaǵdaı bolsa, operasııa biz joǵaryda aıtyp ótken tegin medısınalyq kómek paketi sheńberinde tegin jasalady.

Jalpy, MÁMS paketiniń aýqymy keń, oǵan tegin kómek paketine enbegen qyzmetter kiredi. Josparly stasıonarlyq jáne stasıonardy almastyratyn kómek, KT, MRT syndy baǵasy qymbat bolyp keletin konsýltatıvtik-dıagnostıkalyq kómektiń barlyq túrleri, ońaltý jáne naýqastyń densaýlyǵyn qalpyna keltirýge baǵyttalǵan em-dom túrleri de saqtandyrý paketine engizilgen. Qarapaıym halyqtyń qaltasy kótere bermeıtin osyndaı qyzmet túrlerin paıdalaný úshin saqtandyrý júıesine qatysqan durys. Mysaly, bıylǵy jyldyń birinshi jartysynda MSQ Almaty turǵyndaryna saqtandyrý paketi sheńberinde kórsetilgen qyzmetterge 79,2 mlrd teńge tóledi. Sonyń ishinde, konsýltatıvtik-dıagnostıkalyq qyzmetterge 14,6 mlrd teńge jumsaldy. Ásirese, kompıýterlik tomografııa men magnıtti-rezonanstyq tomografııaǵa (KT/MRT) degen suranys joǵary. Alty aıda Almaty qalasynda jalpy somasy 890,5 mln teńgeni quraıtyn 46 myńnan astam KT jasalǵan. 33 myńnan astam MRT jasaldy, oǵan 542 mln. teńge bólindi.

Sonymen qatar onkologııalyq naýqastardy nysanaly túrde tekserýge arnalǵan 6,4 myń pozıtrondy-emıssıondyq tomografııa jasalǵan, oǵan 2,2 mlrd teńgeden astam qarjy tólendi.

Medısınada joǵary tehnologııalardyń kómegimen jasalatyn operasııalar men manıpýlıasııalardyń alatyn orny erekshe.  Bıylǵy jyldyń 6 aıynda Almaty qalasynda osyndaı otalarǵa 11,7 mlrd teńge jumsaldy.

Kún saıyn medısınalyq saqtandyrý esebinen kardıohırýrgııa, neırohırýrgııa, ýrologııa, travmatologııa, onkologııa, hırýrgııa, t.b. profılder boıynsha júzdegen operasııalar jasalyp jatyr. Osyndaı bir ǵana otanyń quny ortasha alǵanda birneshe mıllıondy quraıdy. Mysaly, 2023 jyldyń 6 aıynda Almaty qalasynda 5 218 kardıohırýrgııalyq operasııa jasalyp, oǵan 5,6 mlrd teńge tólengen. Sonymen qatar, 2 mlrd teńgege 1 760 neırohırýrgııalyq ota jasaldy.  

34 búırek almastyryldy. Jalpy, Almaty qalasynda birinshi jarty jylda 25,5 mlrd teńgege 53 800 ota jasaldy. Muny da MÁMS júıesiniń ıgiligi retinde qarastyrǵan abzal. Shyn máninde, saqtandyrylǵan azamattardyń qaltasynan shyǵatyn shyǵyn edáýir qysqaryp, osynsha qyzmetti tegin paıdalanyp otyr.

– Halyqtyń tabysyna qaraı, MÁMS-ke belgili bir paıyz aqsha aýdarady. Aýdarymdy belgili bir naqty soma qylyp ózgertýge bolmaı ma? Máselen, barlyq qyzmetker 3000-4000 teńge ǵana tólep otyrsa?

– AQSh, Germanııa sııaqty elderde jarna kólemi tabystyń 10-20 prosentine deıin jetip jyǵylady. Bizde jumyskerler aılyqtan 2 prosent, jumys berýshi óz qaltasynan ár jumysshy úshin 3 prosent aýdarady. Al ózin-ózi jumyspen qamtyǵan azamattar aı saıyn 3500 teńge tóleıdi. Iаǵnı, bir jylda olar 42 000 teńge tóleıdi. Eger biz ár adamdy óziniń jınaqtaǵan qarajatyna ǵana emdeıtin bolsaq, onyń jınaǵan aqshasy eshteńege jetpes edi. Mysaly, pnevmonııany emdeýge ketetin shyǵyn 100 myń teńge, bosandyrý 82 myń teńge, aortokoronarlyq shýnttaý kem degende 3 mln teńge turady. Iаǵnı, bireý dárigerge múlde qaralmaýy múmkin, al bireýge 4-5 mln teńgeniń operasııasyn jasaý qajet bolýy múmkin.  Eger bizde jınaqtaý júıesi bolsa, azamattar medısınalyq qyzmet aqysyn ózi jınaǵan qarajaty esebinen tóleı almas edi. Al, ortaq jaýapkershilikke negizdelgen júıede qarjy ortaq shottan alynady.

Taǵy bir eskeretin másele, siz dárigerdiń kómegine júginbeseńiz, tólegen aqsha joǵalyp ketti degen sóz emes. Ol sizdiń jaqyndaryńyzdy nemese aýrýhanada jatqan basqa otandastarymyzdy emdeýge jumsalady. Qazaqstanda belgilengen saqtandyrý jarnalarynyń mólsheri qoljetimdi dep aıtýǵa bolady.

– Halyq emhanaǵa barǵanda talonmen kútý, baza istemeı qalý sekildi máseleler kóp týyndaıtyndyqtan, jeke emhanalarǵa baratynyn aıtady.

– Mundaı shaǵymdar bar jáne olar medısınalyq qyzmet sapasyn jaqsartýǵa septigin tıgizedi. Mysaly, bizdiń fılıal bir jylda medısınalyq kómek, onyń sapasyna qatysty 5 myńǵa jýyq shaǵymdy qaraıdy. Medısınalyq saqtandyrý qory halyqpen keri baılanysqa erekshe mán beredi. Qoldau 24/7 mobıldi qosymshasy, telegramdaǵy Saqtandyry-bot, fms.kz saıty, 1414 biryńǵaı baılanys ortalyǵy bar, sol arqyly aryz-shaǵym tastaýǵa bolady. Túsken shaǵymnyń bári mindetti túrde qaralady. Qyzmet kórsetýden negizsiz bas tartqan, kórsetilmegen qyzmetti kórsetildi dep jazǵan emdeý mekemelerine túrli aıyppuldar qarastyrylǵan.

Ár emhanada pasıentterdi qoldaý qyzmeti bar. Quqyǵy aıaq-asty bolǵan pasıent máselesin emhanadan shyqpaı, sol qyzmetke júginý arqyly sheshe alady. Eger másele sol jerde sheshilmese, qordyń joǵaryda kórsetilgen baılanys arnalary arqyly ótinim qaldyra alasyz.

– Bir oqyrmanymyz jeke sharýashylyqta jumys isteıdi. Ol medsaqtandyrýǵa eshqandaı aqy tólemegen. Biraq aýyrǵanda «Jedel járdem» kelip, «saqtandyrýyń joq» dep ketip qalǵan. Buǵan ne aıtasyz?

– 2020 jyldan beri josparly medısınalyq kómek qana emes, saqtandyrylǵan turǵyndarǵa kórsetiletin shuǵyl medısınalyq kómek te MÁMS arqyly qarjylandyryla bastady. Al, saqtandyrylmaǵan azamattarǵa shuǵyl kómek burynǵysha, memleket tarapynan bólinetin tegin medısınalyq kómek paketi arqyly kórsetiledi. Iаǵnı, saqtandyrylmaǵan pasıent ómirine, densaýlyǵyna qaýip tóndiretin shuǵyl jaǵdaılarda jedel járdemge qońyraý shalyp, qajetti kómekke júgine alady. Shuǵyl jaǵdaılarda dıagnoz qoıý úshin tıisti tekserýler de tegin jasalýy tıis.

– Aldaǵy ýaqytta Medısınalyq saqtandyrý júıesinde ózgerister bola ma?

– Kelesi jyldan bastap biryńǵaı jıyntyq tólem (BJT) alynyp tastalady. BJT áýelde jeke kásipker retinde tirkelmegen, ózin-ózi jumyspen qamtyǵan azamattar úshin 5 jylǵa (2019 jyldyń 1 qańtarynan 2023 jyldyń 1 qańtaryna deıin) ýaqytsha engizilgen bolatyn. Tólemniń bul túrin jeke qosalqy sharýashylyq ónimderin satatyn jáne jeke tulǵalarǵa qyzmetter kórsetetin, jyldyq tabysy 1175 aılyq eseptik kórsetkishten aspaıtyn azamattar, jumyssyzdar, bala kútimi boıynsha bir jarym jasqa deıingi áleýmettik tólemderdi alǵysy kelgen júkti áıelder paıdalanyp keldi.

Biryńǵaı jıyntyq tólem respýblıkalyq jáne oblystyq mańyzy bar qala turǵyndary úshin bir aılyq eseptik kórsetkish kólemin jáne basqa eldi mekenderdiń azamattary úshin 0,5 AEK quraıdy. Iаǵnı, BJT mólsheri tıisinshe 3 450 teńge jáne 1725 teńge. Buǵan deıin BJT tólep kelgen azamattar 2024 jyldan bastap saqtandyrý júıesine derbes tóleýshi retinde qatysady. Tólem somasy eń tómengi jalaqynyń 5 prosentin quraıdy. (2023 jyly – 3500 teńge).