"Telefonnyń ornyn almastyrady": Qýanyshbek Aralbaıuly «Bil-bala» elektrondyq kitapshasyn jasap shyǵardy

Qazirgi kezde qazaqstandyq balalar arasynda telefonǵa degen táýeldilik artyp, shet tilindegi vıdeo kontentterge áýes bolyp keledi. Buǵan birden-bir sebep – balalarǵa arnalǵan qazaq tildi kontentiń azdyǵy. Alaıda elimizde balalardyń bolashaǵyna beı-jaı qaramaı, paıdaly ónim shyǵaryp júrgen azamattar da bar. Solardyń biri – «Bilbala» kitapshasynyń avtory Qýanyshbek Aralbaıuly. Qamshy.kz aqparat agenttigi Qýanyshbek Aralbaıulynan atalǵan kitapshanyń paıdasy men ereksheligi jóninde suhbat aldy. 

Qýanyshbek myrza ózińiz týraly tolyǵyraq aıtyp ótseńiz. 

Tolyq aty-jónim – Qýanyshbek Aralbaıuly, Altaıdyń týmasymyn. 15 jasymda Atamekenge keldim. Astana qalasy Sáken Seıfýllın atyndaǵy agrotehnıkalyq ýnıversıtetinde bakalavr, magıstratýrany aıaqtadym. 10 jyldan astam ýaqyt Astana qalasynda turamyn. Búgingi kúnde balalarǵa arnalǵan ártúrli jobalarǵa jetekshilik jasap kelemin.  

«Bilbala» kitapshasyn shyǵarýǵa ne sebep, maqsatyńyz qandaı? Balalarǵa arnalǵan kitapsha shyǵarýǵa ne túrtki boldy?

Bizdiń basty maqsatymyz – Qazaqstanda «Bilbala» degen brend qalyptastyrý. Aldaǵy ýaqytta osy baǵyt boıynsha jumys isteıtin bolamyz. Tek bir kitapshamen shektelip qalmaı, ónimderimizdiń sanyn kóbeıtip, halyq arasynda keńinen taratý da jospar da bar. «Bilbala» kitapshasyn shyǵarýǵa balalarǵa arnalǵan qazaqsha kontenttiń azdyǵy sebep bolyp otyr. Buǵan deıin «Balapan» telearnasynda, «Qazaqfılm» kınostýdııasynda «Kınofond» degen memlekettik kınony qoldaý ortalyǵy joba jetekshisi, prodıýsser retinde jumys istedim. Qazir elimizdegi balalarǵa arnalǵan kontent bar. Biraq basqa tildi kontentterge qaraǵanda az. Sondaı-aq qazirgideı elektrondyq-sıfrlyq dúnıeler damyǵan zamanda balanyń qolymen ustap, kózimen kóretin paıdaly zattar joq. Kitap satatyn tanymal dúkenderde balalarǵa arnalǵan qazaq tildi kitaptar joqtyń qasy. Sol sebepti osyndaı balalardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyratyn sıfrlyq ónimderdi kóptep shyǵarýdy maqsat etip otyrmyz.  Mundaı ónimder ata-analarǵa kómekshi qural retinde qyzmet atqarady.

Kitapshanyń basty ereksheligi nede? «Bil bala»  qaıda jáne qalaı daıyndalady? Dızaınyn ózińiz jasadyńyz ba?

«Bilbala» kitapshasynyń basty ereksheligi – balany oıyn arqyly damytady. Qazir kópshilikke belgili "sıfrlyq aýtızm" degen dert paıda boldy. Sıfrlyq aýtızm – balanyń aýytqýy. Bul neden paıda bolady? Eger bala smartfon men gadjetterge táýeldi bolyp, barlyq energııasy men ýaqytyn telefonǵa arnaıtyn bolsa mıynyń bir bóligi táýeldi bolyp qalady. Sol sebepti balanyń ýaqytyn tıimdi paıdalanýy úshin osyndaı kitapshany shyǵardyq. Kitapshadaǵy ertegiler balanyń nazaryn ózine aýdaryp, damýyna sebep bolady. Qazir balalardyń tili kesh shyǵyp, sóıleı almaı jatyr. Elimizde logopedııa degen mamandarǵa da suranys artty. Kásibı logopedter osy kitapsha arqyly balalardyń durys sóıleýine sebepker bolyp jatyr. О́zim de birneshe ortalyqqa bardym. Sol ortalyqtyń logoped mamandary da oń pikirleri men usynystaryn aıtyp jatyr. Olardyń usynysy boıynsha da aldaǵy ýaqytta jańa kitapsha shyǵaratyn bolamyz. «Bilbala» kitapshasynyń dızaıynyn, baǵdarlamasyn, aýdıodybystary men grafıkalyq dızaındy komandamen birge jasap shyqtyq.

Elektrondy kitapsha qaı jastaǵy balalarǵa arnalǵan? Paıdasy qandaı?

Kitapsha 3-5 jastaǵy balalarǵa arnalǵan. Paıdasy – balalardy telefonǵa táýeldilikten qutqarady. Ata-analar kómekshi qural retinde paıdalansa, balabaqsha tárbıeshileri de qoldansa bolady. Kitapshanyń balaǵa eshqandaı zııany joq. Bala oınap otyryp damıtyn bolady.

Kitapsha ne sebepti úsh tilde?

Buǵan deıin biz «Smart botaqan» atty balalarǵa arnap planshet jasaǵanbyz. Qazirgi ýaqytta bul joba toqtap tur. Sebebi ishki baǵdarlamalaryna birqatar ózgerister engizilip jatyr. Aldaǵy ýaqytta bul jobany da «Bilbala» ónimderimizdiń qataryna qosatyn oıymyz bar. Bul planshetti biz tek qazaq tilinde shyǵarǵan edik. Keıin ata-analardan keri baılanys retinde jaqsy pikirlermen qatar birneshe usynys jasaldy. «Nege tek qazaq tilinde shyǵardyńyzdar? Meniń balam oryssha sóıleıtin edi. Balama qazaq tilin úıretkim keledi» degen ata-analar kóp kezdesti. Sol sebepti oryssha-qazaqsha qatar shyǵaryp, osy usynysty eskerdik. Mysaly, balalar kitapsha arqyly  sózderdi birinshi oryssha tyńdap keıin qazaqshaǵa aýdarmasyn kórip, maǵynasyn úırenedi. Osylaısha balalardy qazaqsha úıretýge bolatynyn túsindik.  Maqsatymyz – orys tilinde sóıleıtin balalarǵa qazaq tilin úıretý. Al aǵylshyn tilin kitapshaǵa tolyq engizbedik, tek álipbıi ǵana bar. Kishkentaı balalar óte zerek, kórgenin tez jattap alady ǵoı. Sol sebepti aǵylshyn tiliniń álipbıin jattap alsyn degen maqsatta osyndaı qadamǵa bardyq.

Balalarǵa arnalǵan jobańyzǵa qoldaý bildirgender boldy ma?

Qosymsha «Asyltas» qoǵamdyq qory boldy. Qazir Dýlat Tastekeı degen aǵamyz basqarady. Sol aǵamyz 2021 jyly qoǵamdyq qorǵa qazaq tildi jobalarǵa qoldaý kórsetý úshin arnaıy 25 grant jarııalaǵan edi. «Botaqan» atty jobamyzben baıqaýǵa qatysyp, jeńimpaz atandyq. Qoǵamdyq qor jobamyzǵa 1 mln teńge bólip, qarjylaı qoldaý bildirdi. Dýlat Tastekeıdiń ózi «Mundaı joba úshin 1 mln teńge qumǵa sińgen sýdaı az. Alaıda kóńilimiz, bizdiń taraptan jasalǵan qoldaý dep bil» dep óziniń yqylasyn bildirgen edi. Oǵan alǵysym sheksiz. Al budan basqa eshqandaı kásipkerdiń esigin qaǵyp, ótinish aıtqan emespin. Aldaǵy ýaqytta osyndaı ulttyq ónimderdi qoldaımyn deıtin ultjandy azamattar bolsa men qýana qabyldaımyn.

Aldaǵy josparlarmen bólise otyrsańyz...

Árıne, alda josparymyz óte kóp. Álıhan Bókeıhanulynyń «Tiri bolsam qazaqqa qyzmet qylmaı qoımaımyn» degen sózin uran qylyp aldyq. О́zimizdiń basymyz aman, denimiz saý bolsa balalarǵa arnalǵan qazaqsha ónimderdi kóbeıte beremiz. Búgingi balalar – elimizdiń erteńi dep túsinýimiz kerek. Sol sebepti balalarǵa sapaly bilim men jaqsy málim-tárbıe berý – ata-ana men búgingi qoǵamnyń eń úlken mindeti. Osyndaı mańyzdy jolda ózimizdiń azǵantaı bolsa da úlesimizdi qosqymyz keledi. Bolashaqta mobıldi qosymshalar, elektrondyq oıynshyqtar, túrli gadjetter sekildi ónimderdi kóptep shyǵarsaq degen oıymyz bar. Qazirgi balalardy tańǵaldyrýdyń ózi qıyn ǵoı. Sıfrly dúnıe, zaman aǵymy kún sanap ózgerip jatyr. Sol sebepti balalardyń nazaryn aýdaryp, qyzyǵýshylyǵyn oıatatyn ónimder arqyly bilim berýimiz kerek.

Budan bólek ózim rejısser retinde ata-analarǵa arnalǵan anımasııalyq jobalar jasaýdy qolǵa alsam deımin. Jobada qazirgi kezde kóp kezdesetin "Balalardy telefonnan qalaı qorǵaımyz?", "Bala psıhologııasyn buzbaı qalaı durys qarym-qatynas quramyz?", "Urpaq boıyna ulttyq qundylyqty qalaı sińdiremiz?" degen máselelerdi qamtıtyn bolady. Ata-anaǵa kómek retinde jaqsy joba jasalady degen oıdamyn.