Resmı jaýap: Jetisýda taý bókterindegi eldimekenderge sý tasqyny qaýpi tónip tur

Jýyrda úkimet otyrysynda Tótenshe jaǵdaılar mınıstri birqatar oblystarda kúnniń jylynýymen sel júrip, sý tasqyny bolýy múmkin ekenin málim etti. Oqys oqıǵalar kóktem erte keletin Túrkistan oblysynda bastalyp ta ketti. Osy oraıda Qamshy portaly qaýip aımaǵynda turǵan oblys ákimderine suraý salyp, kóktemgi sý basýǵa daıyndyǵy, buǵan deıingi oqıǵalardan qanshalyqty sabaq alǵany jóninde surady. Tómende Jetisý oblysyndaǵy ahýal týraly oblystyq Tótenshe jaǵdaılar departamenti bastyǵynyń orynbasary, polkovnık Igor Jýkov jaýaby usynylǵan.

1) О́zińiz jetekshilik etetin óńirde qandaı problemalyq ýchaskeler bar? Qansha eldi mekenge sý basý qaýpi tónip tur?

2021 jyldan bastap oblys aýmaǵyndaǵy 13 sý tasqynyna beıim ýchaskelerde qabyldanǵan sý tasqynyna qarsy ınjenerlik qorǵaý is-sharalarynyń júrgizilýi nátıjesinde sý basýǵa beıim 6 eldimekenniń qaýpin azaıtýǵa múmkindik berdi. Nátıjesinde oblysymyzdyń 5 aýdan (Panfılov, Kerbulaq, Sarqan, Aksý, Qaratal aýdandary jáne Tekeli q.) aýmaǵynda sý tasqynyna beıim 7 ýchaske bar.

2) Eldi mekenderdi sý tasqynynan saqtaý úshin, sý basý zardabyn tómendetý, oqys oqıǵalar men qaıǵyly jaǵdaılardyń aldyn alý úshin ne istelinip jatyr?

2023 jylǵy sý tasqyny qaýpi bar kezeńge daıyndyq boıynsha bekitilgen oblystyq jospardyń is-sharalaryn iske asyrý jumystary josparlanǵan merzimderge sáıkes júzege asyrylýda jáne turaqty baqylaýda. Jospar boıynsha kelesi jumystar júrgizilýde:

- oblystyń eldi mekenderi men aýmaǵyn qorǵaý boıynsha qajetti sharalardy qabyldaý úshin sý tasqynyna beıim ýchaskelerdi anyqtaý;

- halyqty habardar etý júıesin daıyndaý, sý tasqyny kezindegi júris-turys erejeleri týraly halyqty aqparattandyrýdy uıymdastyrý;

- aryq-kanal jelilerin, jol sý ótkizý qurylystary men kópirlerin daıyndaý;

- menshik ıeleriniń gıdrotehnıkalyq qurylystardyń jumys rejımin saqtalýyn baqylaý;

- materıaldyq-tehnıkalyq, azyq-túlik, janar-jaǵar maı, medısınalyq jáne basqa da resýrstar qoryn qurý.

Sý tasqyny kezeńine aldyn ala daıyndyq júrgizý maqsatynda, 2022 jylǵy qazan aıynda jáne aǵymdaǵy jyldyń 3 aqpan kúni, Tótenshe jaǵdaılardyń aldyn alý jáne joıý boıynsha komıssııa otyrysy ótkizilip, nátıjeleri boıynsha tıisti memlekettik organdarǵa, aýdandar men qalalardyń ákimderine aryqtardy, arnalardy, sý ótkizý qubyrlaryn ýaqtyly tazalaýdy uıymdastyrý, gıdrotehnıkalyq qurylystardy qaýipsiz paıdalanýdy qamtamasyz etý, kúshter men quraldar toptarynyń daıyndyǵyn qamtamasyz etý, oblys aýmaǵynda ornalasqan sý tasqynyna beıim ýchaskelerdi kózben sholyp tekserý boıynsha jumystar júrgizý týraly qosymsha nusqaýlar berildi.

Sonymen qatar, halyqty qulaqtandyrý úshin 212 sońǵy qulaqtandyrý qurylǵylary bar. Analogtyq rejımde 4 Respýblıkalyq jáne 1 oblystyq telearnanyń, "Qazteleradıo" AQ sıfrlyq formatta 25 telearnanyń, "Alma TV" kabeldik operatorynyń 140 arnasynyń, "Qaınar TV" kabeldik operatorynyń 110 arnasynyń jáne oblystyń Tótenshe jaǵdaılar departamenti ǵımaratynan ortalyqtandyrylǵan 7 FM radıostansııasyn ustap qalýdyń sıfrlyq júıesi bar.

Sý tasqyny qaýpin azaıtý sharalary týraly halyqty oqytý jáne aqparattandyrý boıynsha buqaralyq aqparattar quraldarynda sóz sóıleý, brıfıngtar ótkizilýde. Budan basqa halyq arasynda sý tasqyny kezinde adamdardyń jedel is-áreket etý boıynsha is-qımyldar týraly jıyndar ótkizilip, aqparattyq paraqshalar men broshıýralar taratylýda.

3) Tótenshe jaǵdaılar mınıstri Iýrıı Ilın sý basýdyń dástúrli sebepteri retinde ózen arnalarynyń tolyp qalýy men baldyrlanýyn, drenajdyq-aryq júıeleriniń bolmaýyn ataǵan. Mundaı problemalar sizdiń oblysta qalaı sheshilip jatyr?

Sý tasqyny qaýipti ahýaldyń kúndelikti monıtorıng júrgizý úshin 52 gıdrobeketter qoıyldy (onyń ishinde "Qazgıdromet" RMK - 29 jáne "Qazseldenqorǵaý" MM - 23). Qazirgi tańda, atalǵan gıdrobeketter ózenderdegi sý deńgeıiniń kóterilýin baqylaý úshin, táýlik boıy rejımde jumys jasaýdy.

2022 jyly aǵymdaǵy jylǵy sý basýdan qorǵaý maqsatynda, jalpy uzyndyǵy 1,45 shq. bolatyn 2 dambaǵa (Panfılov aýdany Yntaly aýyly men Alakól aýdany Tentek ózenindegi "Rybprom " ýchaskesine) aǵymdaǵy jóndeý, 2 gıdrotehnıkalyq qurylysqa (Kerbulaq aýdanyndaǵy "Jamanbulaq" jáne "Mataı" 2 toǵandaryna) jóndeý, 1 kópirge (Alakól aýdany) kúrdeli jóndeý, 2,5 shq. sý burý kanaldary (Kerbulaq aýd. jáne Taldyqorǵan q.) tazartylyp jáne avtomobıl jolyndaǵy qubyrly ótkeldiń sý ótkizý qabiletin arttyrý boıynsha 1 is-shara (Kerbulaq aýdany) atqaryldy.

Sondaı-aq oblystyń 2021-2025 jyldarǵa arnalǵan damý jospary sheńberinde Aqsý, Panfılov, Sarqan, Qaratal, Kerbulaq aýdandarynda jáne Tekeli qalasynda, sý tasqynyna qarsy 8 ınjenerlik is-sharany iske asyrý josparlanǵan. 2021 jyly 4 is-shara atqarylyp, 2023-2024 jyldar aralyǵynda 4 ınjenerlik is-sharany iske asyrý josparlanǵan.

4) Ykimet basshysy problemalyq óńirlerdiń ákimderi qardy ýaqytyly shyǵarýda sylbyrt qımyldap otyrǵanyn málim etip, sharýany shıratýdy tapsyrdy. Osy ýaqytqa deıin atqarylǵan jumys kólemi qandaı?

Sý tasqynyna daıyndyq maqsatynda, 1951 birlik sý ótkizý qubyry tazartyldy (oblystyq jáne jergilikti mańyzy bar avtojoldarda ornalasqan). 1,3 myń tonna ınertti materıal, 16 myń dana qap pen 41 tonna jańar-jaǵarmaı, 63 dana motopompa ázirlikke keltirildi. Turǵyn úılerdi erigen sý basýyn boldyrmaý maqsatynda, ótken jyldan bastap 400 shaqyrymnan asa aryq, 198 shaqyrym kanal tazartyldy. Eldi mekenderden 14 myń m3-tan astam qar shyǵaryldy. Atalǵan jumystar ári qaraı jalǵasyn tabýda.

5) Álıhan Smaılov sondaı-aq oblys basshylaryna burynǵy qatelikterdi qaıtalamaýdy qatań tapsyrǵan. Aldyńǵy jyldardaǵy jaǵdaıdan nátıje shyǵaryp, «bıyl oblysymyz kóktemgi sý tasqynyna tas-túıin daıyn» dep aıta alasyz ba?

Sý tasqyny qubylysy bul tabıǵı jaǵdaı. Eldi mekenderdegi sý tasqyny qubylystary negizinde «Qazgıdromet» RMK-nyń qar jamylǵysynyń bıiktigi men topyraqtyń tońy týraly derekterin eskere otyryp, yqtımal sý tasqyny jaǵdaıyna aldyn ala baǵalaý júrgizildi. Osyǵan sáıkes, aýa temperatýralyq fon kúrt kóterilip, jańbyr túrinde jaýyn-shashyn mol túsken jaǵdaıda, taý bókterinen tómen ornalasqan eldimeken aýmaqtarynda sý tasqyny qubylystary bolýy múmkin.

6) Kóktemdegi oqys oqıǵalar kezinde jergiliktiákimdikterdiń shamasy jetpeı jatqan jumysty halyq áleýmettik jeli arqyly jylý jınap sheshken jaǵdaılarǵa kópshilik kýá. Sizderdiń oblys sý basýdyń zardaptaryn joıý, sý basqan eldimekenderdiń halqyn evakýasııalaý syndy sharýalarǵa qanshalyqty ázir?

Jetisý oblysy aýmaǵynda sý tasqyny jaǵdaıy kúrdelenýi saldaryna jedel den qoıý maqsatynda, jedel shtabtar quryldy, kóktemgi kezeńdegi tótenshe jaǵdaılardy joıý úshin tartylatyn azamattyq qorǵaý qyzmetteriniń 837 jeke quram adamy, 233 birlik tehnıkasy, 63 dana motopompalar jáne 6 birlik júzý quraldary mólsherinde, kúshter men quraldar toptamasy qalyptastyryldy. Sonymen qatar, sý basý faktileri múmkin bolǵan jaǵdaılarda eldi mekenderde ornalasqan 205 mektep evakýasııalyq pýnkt retinde qoldanylady. Zardap shekken adamdardy azyq-túlikpen qamtamasyz etý maqsatynda, qoǵamdyq tamaqtaný uıymdarymen 83 kelisim-sharttar jasaldy. Jalpy sý tasqyny kezeńiniń qaýipsiz ótýi jiti baqylaýda.