02 Qyrkúıek, 2022 Ekonomıka О́zgertý

"Zańdy syılaǵandar san soǵyp otyr". Toqaevtyń zańsyz kirgen kólikterdi zańdastyrý bastamasy narazylyq týdyrdy

Kórneki sýret

Prezıdenttiń elge zańsyz ákelingen kólikterdi biryńǵaı tómendetilgen alym tóletý arqyly zańdastyrý týraly bastamasy azamattar arasynda túrli reaksııa týdyryp jatyr. 1 qyrkúıekke deıin shetelden zańsyz túrde kólik kirgizgender arzanǵa alynǵan avtokólikteri zańdy túrde rásimdeletinine rıza. Zań buzýǵa tartynshaqtap, shetelden kólik alsam ba, almasam ba dep eki oıly bolǵandar sanyn soǵyp jatyr. Al zańdy buljytpaı otyrdaıtyn azamattar usynysqa narazy. Aıtýlarynsha, zańsyz áreketti zańdastyrý, zańǵa degen qurmetsizdikti týdyrady.

Aqan Jahanuly esimdi facebook qoldanýshysy zań barlyǵyna birdeı oryndalýy kerek, oryndalmaı ma, onda ondaı zań shyǵaryp qajeti joq degen pikirde.

"Taza qazaqı áreket – oryndalmaıtyn zań shyǵaryp qoıady, kólikti zańsyz kirgizip-kirgizip alyp, artynan zańdastyra salady! Zańsyz jerge úı soǵyp-soǵyp alady da, artynan sol úılerdi zańdastyra salady! Áı, sonda zańǵa baǵynatyndar eski kóligimen qalady eken de, zańdy belinen basatyndar kólikterin jańartyp ala ma eken?! Zańǵa pysqyrmaıtyndar qalaǵan jerine úıin soǵyp alady eken de, zańǵa baǵynatyndar úısiz otyra ma eken?! Bul áreketteriń arqyly qalǵan azǵantaı zańǵa baǵynatyndardy da baǵynbaıtyndar qataryna ózderiń súırep kirgizip jatyrsyńdar emes pe? Zań shyǵardyńdar ma ol zań barlyǵyna birdeı oryndalsyn! Oryndalmaı ma eken ondaı zań shyǵaryp qajeti joq! Kópshilik baǵynbaı jatsa onda ol zań shala bolǵany. Sony shyǵarǵan, qabyldaǵan adamdardy qýý kerek, jazalaý kerek! Kúshin joıý kerek!" dep jazdy Aqan Jahanuly.

Jýrnalıst, aqyn Aınur Tóleý oraıy kelip turǵanda zańdy buzbaý úshin prınsıpti túrde shetelden kólik aldyrtpaı qoıǵanyn aıtyp, zańsyz áreket zańdy bolyp shyǵa keletinine ashynady. Ol talap erejelerdi buljytpaı oryndaýshy azamat retindegi quqyǵy taptaldy dep esepteıtinin qosa ketti.

"Osy da ádilet pe? Jazda inim :"Kóke, sizge kishkene bıigirek, jolǵa shyqsańyz bala-shaǵańyz artynda uıyqtap jata beretin mashına alaıyq. Myna kóligińizdi satyńyz, qyrǵyzdan jap- jańasyn aıdap ákep berem", dedi. Men inime moral oqydym. "Ony qalaı tirkeımiz. Zańdy buzbaı, osy kishkene kóligimmen júre bereıin qursyn",- dep shyqqam ǵoı. Endi prezıdent 1 qyrkúıekke deıin kirgen sheteldik kólikti tirkeımiz dep otyr. Inime zań, tártip týraly aqyl aıtqanyma ókingenim-aı. Negizi belgili bir tártip, ereje, zań jasap alyp, ony oryndamaǵandardy keshire berý de durys emes qoı. Onda birjola shetelden kólik ákelýge arnalǵan talaptardy alyp tasta. Mysaly, men talap erejelerdi buljytpaı oryndaýshy azamat retindegi quqyǵym taptaldy dep esepteımin" deıdi jýrnalıst.

Áleýmettik jelide avtokólik taqyrybyn jıi qozǵaıtyn jýrnalıst Dıas Nuraqyn zańdy belsheden basyp, shetelden kólik tasyǵandar taǵy da utty, qorqaqtap, zańdy syılap, qymbat bolsa da qazaqsha tirkeýde turǵan eski-qusqyǵa urynǵandar endi san soǵyp otyr" deıdi. Ol jemqorlyq joıylmasa, shetelden myńdap kólik kirgizý toqtamaıdy dep sanaıdy.

"Tipti quqym taptaldy, men nege shirik mazdany 3 mln teńgege alýym kerek?. Al, tártipke, talapqa kónbeı syrttan táýir kólik ákelgenderge jyl saıyn jeńildik jasala beredi degender kesheli-beri áleýmettik jelini shýlatyp jatyr. Rasymen byltyr da Armenııadan zańsyz kólik tasymaldaǵandarǵa bılik qaraılasyp, bárine sary nómir taǵyp berip, bir jaranyń betin japqan. Biraq bul bezeý sııaqty eken. Birin syqsań, ekinshisi shyǵady. Armenııadan qutylyp edik kóshede Grýzııanyń kólikteri qaptap ketti. Sondyqtan bıyl taǵy da sol qadamǵa baryp otyr. Demek bizdiń bılik avtopromdy monopolııalap alǵan sanaýly topqa shamasy jetpeı otyrǵan sııaqty. Sondyqtan Qazaqstandaǵy qymbat kólikten qashyp, shetel asqandarǵa álsin-álsin osyndaı jeńildikter jasap jatyr dep oılaımyn. Biraq syrttan temir tulpar tasý munymen toqtamaıdy. Qazekem aman bolsa Afrıkadan da aldyryp minedi. Saılaýdan keıingi joldaýda olarǵa da zańsyz kóligin legalızasııadan ótkizýge jáne bir múmkindik beriletinine bek senimdimin. Sosyn 1-qyrkúıekke deıin kirgizilgen kólikter degen tek qujat júzinde qalady. Keden men shekaradaǵy jemqorlyq joıylmasa, jolyn tapqandar zadnıı chıslomen qujat jasap, áli myńdaǵan kólikti ótkizip alady. Kólik bıznesi degen qyp-qyzyl aqsha ǵoı. Al aqshaǵa árkimniń-aq bar talasy..." deıdi ol.

"Qamshy" silteıdi