Jadyra Sembaı – Mońǵolııanyń Baıan-О́lgeı qalasynda dúnıege kelgen qazaq qyzy. Mektepti támámdaǵan soń otbasymen Japonııaǵa qonys aýdaryp, joǵary bilimdi Tokıo qalasynda jalǵastyrǵan. Oqı júrip, óziniń shaǵyn kásibin ashyp, búginde úlken bıznesti dóńgeletip otyr. 12 jyldan beri sol jaqta turady. Mońǵolııaǵa kólik satýmen, Qazaqstanǵa avtobólshekter tasymaldaýmen aınalysady. Otanynan jyraqta dúnıege kelip, atamekeninen alys júrse de júregi Qazaqstan dep soǵady. Qamshy tilshisi kúnshyǵys elinde kásip jasap júrgen qazaq qyzynyń Almatyǵa kelgenin paıdalanyp, áńgimege tartty.
Jadyra Mońǵolııada 10 synypty bitirip, Tokıoǵa oqýǵa tapsyrmaqshy bolǵanynda jergilikti tártip boıynsha joǵary oqý ornyna túsý úshin Japonııada 11,12-synyptardy oqýǵa májbúr bolǵan. Ony támámdaǵannan keıin ǵana ýnıversıtetke tapsyra alǵan.
– Alǵash kelgende japon tilin asa bilmeıtinmin. Biraq aǵylshynsham jaqsy edi. Sol meni alǵa jetelep, kúsh berdi. Japonııada 2 jyl mektepte oqý mindetti bolǵandyqtan, sol jerde júrip japon tilin úırendim. Árıne, bastapqyda qınaldym. Biraq japon tiliniń grammatıkasy qazaq tilinikine uqsas bolǵandyqtan, keıin tildi tez meńgerip kettim. Bakalavrıatty saıasattaný mamandyǵy boıynsha oqyp, eki birdeı magıstrlik dárejeni aıaqtadym. Magıstratýradaǵy alǵashqy mamandyǵym – qoǵamdyq qyzmet kórsetý (muqtaj jandarǵa kómektesý) bolsa, ekinshisi – bıznes jáne menedjment. Ol jaqta túlek mektep bitirgennen keıin grantqa túskisi kelse, oǵan ártúrli ýnıversıtetke qujat tapsyrýǵa 3 múmkindik beriledi. Birinshisinde túse almasa, qalǵan eki ýnıversıtetke baǵyn synap kóre alady. Eger úsheýinde de oqýǵa túse almasa, onda bul – talapker biliminiń tómendiginiń kórsetkishi bolyp sanalady. Al Qazaqstanda bir jamany grant boıynsha birneshe ýnıversıtetti tańdaý múmkindigi bir-aq ret beriledi. Osynyń saldarynan synaqtan súringen balalar saǵy synyp, túrli teris jaǵdaılarǵa ushyrap jatady, – deıdi ol.
Jadyranyń Japonııadaǵy alǵashqy jumysy – dárethana jýýshy bolǵan. Aıtýynsha, ol jaqta bul jumysty eńbekke jańa aralasyp jatqan ár adam isteıdi.
– Alǵashqy jumysymda dárethana tazalaǵanymdy estigende kóbisi tańqalady. Bizdiń qoǵamda (Qazaqstan qoǵamy - red) ydys jýyp, dárethana tazalaıtyndardy qara jumysshy sanaıdy ǵoı. Al Japonııa úshin ájethana tazalaý kez kelgen adam aınalysatyn qalypty nárse. Bul adam óziniń egosyn jeńe bilýi úshin jasalǵan. Ári kez kelgen kompanııada órlegiń kelse, bastapqyda osy jumystan bastaısyń. Bir jaǵynan mundaı nárse dúnıeniń qadirin bilip júrý úshin jasalady, – deıdi Jadyra.
Jadyra Sembaıdyń bızneske kelýine ata-anasy yqpal etken. Ol 7-8 jyldan beri bıznes salasynda júr.
– Ata-anam bıznestiń aınalasynda júrgendikten, bul sala maǵan da qyzyq boldy. Japonııada bakalavrdyń 2-shi kýrsynda oqyǵanymda túrli aýksıondarǵa qatysyp júrdim. Sol ýaqytta Japonııadan Mońǵolııaǵa kólik tasymaldap, Qazaqstanǵa avtobólshekter jiberip turdym. Keıin ózimniń jeke kompanııamdy ashtym. Bizdiń kompanııa kólik, avtobólshekterdi tasymaldaýmen aınalysady. Qazir onda 18 adam jumys isteıdi. Kompanııadaǵy eń tómengi aılyq jalaqy – 1800 dollar. О́zim kóp degende aıyna 8 myń, 9 myń dollar tabamyn, – deıdi ol.
Kásipkerdiń sózinshe, Japonııada adamdar ár áreketin josparlaıdy. Ýaqytqa kesiri tımes úshin jumys ýaqytynda telefon ustamaıdy.
– Men tańǵy 6:00-de jumysqa kelip, 9:00-de aıaqtaımyn. Osy 3 saǵat barysynda jumysymdy minsiz istep bitýim kerek. Tipti jumysta úıdegi problemalardy oılaýǵa bolmaıdy. О́ıtkeni oıdyń ózi ózgeniń ýaqytyn alady. Japon halqynan úırenerimiz óte kóp. Olar óziniń de, ózgeniń de ýaqytyn baǵalaıdy. Barlyq jerge ýaqytyly barady, ýaqytyly isteıdi, – deıdi qazaq qyzy.
Qazaq qyzy turaqty jumysy bar, ýaqytyn josparlaı biletin adam úshin Japonııada ómir súrý qıyn emestigin, biraq ómir súrý tym qymbat ekenin aıtady.
Sondaı-aq ol Japonııada zań óte qatal ekenin jetkizdi.
– Zań óte qatal bolǵandyqtan, eshkim eshkimge agressııa kórsetpeıdi. Bul elde ózińdi qaýipsiz sezinesiń. Máselen, kóshede bireýdiń aqshasy túsip qalsa, ony eshkim almaıdy. Tipti kórip tursa da almaı, kete beredi. Alǵan jaǵdaı da polısııaǵa aparyp tapsyrady, – degen Jadyra japondyqtardyń birligine, ádeptiligine de qatty tańdanǵanyn atap ótti.
– 2011 jyly Japonııada sýnamı boldy. Ol kezde jasym 18-de edi. Endi oqyp, jumys istep júrgen kezim. Ata-babam kórmegen sýnamıdi kórdim. Sizder tek áleýmettik jeliden, jańalyqtardan kórgen apat kóz aldymyzda boldy. Sol kezdegi halyqtyń qalaı qınalǵanyn aıta almaımyn. Ol kúndi eske alsam, jylaǵym keledi. Sol kezde japondardyń bereke-birligine tánti boldym. Sol shaqta el ekonomıkasy quldyryp, tipti nan, sý tapshy bolyp qaldy. Sonda halyq qansha qıyn jaǵdaıǵa tap bolsa da dúrbeleń salmaı, dúkende bir-biriniń artynda nan kezeginde turatyn. Tapshylyq bolsa da bir-birin ıterip, jaǵalarynan alyp jatqan adam kórmedim. Meniń tańqalǵanym, Japonııa eshkimnen kómek almastan, nebári 3 aıda burynǵy qalpyna keldi. Tipti halyq úkimetke kómektesip, bankte jınaǵan aqshasyn berip jatqanyna kýá boldym. Halyq úkimetke senim artqany sonshalyq, aqshalaryn ne úshin, qaıda berip jatqanyn suramady. Al men erikti bolyp sýnamı kezinde úıleri qıraǵan, áke-shesheleri qaza tapqan balalardy úılerine baryp oınatyp, sabaqtaryn oqyttym, – deıdi Jadyra.
Bıznesmen bıkesh keleshekte Qazaqstanǵa basybútin kelip, alǵan bilimin, jıǵan tájirıbesin bóliskisi keledi. Til úırený jáne avtobıznes baǵytynda keńes alǵylaryńyz kelse jadior_99 áleýmettik jelidegi paraqshasyna tirkelip, tikeleı baılanysýǵa bolady.
Alaıda Jadyra Qazaqstanǵa kelgende til jaǵynan qıyndyqtarǵa tap bolyp, dıskrımınasııaǵa ushyraǵan.
– Qazaqstanǵa alǵash 4-synyp oqyp júrgenimde keldim. Araǵa biraz jyl salyp bıyl Almatyǵa qaıta keldim. Basynda adamdar sýyq qarsaldy, sondyqtan atamekenimde emes, ózimdi bóten elde júrgendeı sezindim. Oryssha bilmeıtinimdi kóbisi nadandyqtyń belgisi dep sanady. Tipti oryssha bilmegenim úshin "sen nadansyń" degender de boldy. Osylaı tek oryssha bilmegenim úshin kemsitýge ushyradym. О́zim 5 tildi meńgergenmin. Maǵan Qazaqstandaǵy kóp nárse túsiniksiz. Qazaq jerinde turyp, orys tilinde sóıleıtinimizdi múldem túsinbeımin. Qazaqtyń sýyn iship, aýasyn jutyp, jerin basyp júrgendikten óz tilimizde sóıleýge mindettimiz. О́zge elge ózimizdi moıyndatý úshin eń birinshi ózimizden bastaýymyz kerek. Men munda ana tilimdi jaqsy deńgeıge kóteremin ǵoı dep kelsem. Olaı bolmaı shyqty. Tipti janymdaǵy qazaq dostaryma qazaqsha úıretip ketken kezim boldy. О́zim qazaqsha erkin sóıleı alamyn. Qazaq ádebıtin kóp oqyǵanmyn, oqyp ta kelemin. Qazir Sherhan Murtazanyń "Qyzyl jebe" romanyn oqyp jatyrmyn, – deıdi ol.
Jadyra osyndaı keleńsizdikterge qaramastan, Qazaqstanǵa qonys aýdarý oıynan aınymaq emes. Aldaǵy bir-eki jylda Japonııadaǵy januıasyn osynda túgel kóshirip kelýdi josparlap júr.
Qate tapsańyz, qajetti bólikti tańdap ctrl+enter basyńyz.
Pikir qaldyrý
pikir