Ulttyq qaýipsizdikke qater tóndirip turǵan sheneýnikter

"Shyndyǵynda, tildik problemanyń úlken saıası máni men mańyzy bar. Til máselesine beı-jaı qarap, nem­quraıdylyq tanytatyn bol­saq, memlekettigimiz ben ulttyq qaýip­sizdigimizge qater tóndirip alýymyz múmkin. Buǵan Ýkraınany mysalǵa keltirsek te jetkilikti dep oılaımyn". Bul – prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń sózderi. Osydan bir jylǵa jýyq ýaqyt buryn Ana tili gazetine bergen suhbatynda málim etken. Prezıdent aıtqandaı memlekettik tilge beı-jaı qarap, sol arqyly ulttyq qaýip­sizdikke qater tóndirý qaýpi joǵary shendiler táýelsizdiktiń 30 jyldyǵynda da azaımaı tur. Solardyń birsypasy tómende usynylǵan.

Serik Súleımenov pen Nurlan Tileshev. Bul eki shendi de búgingi tańda Qyzylorda oblysynyń ákimi Gúlshara Ábdihalyqovanyń orynbasary.

       Serik Súleımenov                                                   Nurlan Tileshev

Halyqaralyq "Qazaq tili" qoǵamy Qyzylorda oblystyq uıymynyń tóraǵasy ári respýblıkalyq "Til saqshysy" gazetiniń bas redaktory Sádýaqas Ańsattyń aıtýynsha, eki azamat ta memlekettik tildi bilmeıdi. Jýrnalıst halqynyń 98 paıyzyn qazaqtar quraıtyn oblysta qazaqshaǵa shorqaq, qazaqsha saýalǵa oryssha jaýap beretin adamdardyń qalaı basshylyq qyzmette otyrǵanyna tań. Ári azamattarmen durys qarym-qatynas qurý úshin qazaqsha úırenýin ótingenin elemegendikten, oblys ákimi men prezıdent ákimshiliginen sheneýnikterge shara qoldanýdy suraıdy.

Jýyrda taǵy bir joǵary laýazymdy orynbasar qazaqshaǵa shorqaqtyǵymen jelini shýlatty. Bas prokýrordyń orynbasary Bolat Dembaev májiliste depýtattardyń qazaqsha qoıǵan suraǵyna jaýap bere almady. Kibirtiktep, eki sózdiń basyn quraı almaı aıtqan jaýabynan birnárseni uǵý qıyn.

Qazaqsha sóıleý bylaı turǵanda, durys oqı almaıtyn sheneýnikter ásirese parlament májilisiniń bıyl jasaqtalǵan quramynyń qatarynda kóptep júr. Olar memlekettik tildi qanshalyqty meńgergenin jumysty bastamaı jatyp, ant berý rásiminde-aq málim etip qoıǵan.

3-4 sóılemnen turatyn ant mátinin durys aıta, oqı almaǵan depýtattardy ájýa aralastyryp synaǵan belgili aqyn Jandarbek Bulǵaqovtyń vıdeosyna kópshilik sharasyzdyqtan kúlgen bolatyn.

 

 

 

Posmotret etý pýblıkasııý v Instagram

 

 

 

Pýblıkasııa ot Jandarbek Bulǵaqov (@olensoz_kz)

Taıaýda shyǵysqazaqstandyq aqyn Serik Qusanbaev facebook-te Shyǵys Qazaqstan oblysy densaýlyq saqtaý basqarmasynyń basshysy laýazymyna taǵaıyndalǵan  Ermek Omarbekov qazaq tilinde suhbat bere almaǵanyn aıtyp, memlekettik qyzmetke taǵaıyndalatyn kez kelgen adam memlekettik tildi bilýge tıistigi týraly zań qabyldaý qajettigin jetkizgen.

              Ermek Omarbekov

"Bir top telejýrnalıstiń orys tilinde qoıǵan saýaldaryna oryssha jaýap berip turǵan basqarma basshysyna qazaq jýrnalısteriniń biri:

– Ermek Sembaıuly! Osy aıtqandaryńyzdy qazaq tilinde qysqasha aıtyp bermeısiz be? – dep ótinish jasap edi, álgi "qazaq azamatymyz" boıyn tok soǵyp ótkendeı selk ete qaldy.

Sóıtti de: – Jo – jo – joq, aıtyp bere almaımyn! – dep at tonyn ala qashty da, burylyp ap jónine ketti. Qazaq tildi jýrnalıst qanshama áriptesteriniń aldynda jer bolyp qala berdi... Mine, bizdiń "Azamatym!" dep ishimiz jylyp, kóńilimizge jaqyn tartqan qandasymyzdyń ana sútimen daryǵan ana tiline, qala berdi bildeı bir memlekettiń memlekettik tiline degen "qurmeti" dep ashynǵan bolatyn aqyn.

              Áset Erǵalıev

2021 jylǵy aqpanda úkimettegi eń jas mınıstr, ulttyq ekonomıka mınıstri Áset Erǵalıev depýtat Berik Dúısenbınov memlekettik tilde qoıǵan suraǵyna memlekettik tilde jaýap bere almaǵan bolatyn.

Keltirilgen derekter tek jyl basynan beri baspasóz betterinde jarııalanyp, áleýmettik jelide qyzý talqyǵa túskenderi ǵana.

Al jalpy shendilerdiń memlekettik tilde múdiretin jaǵdaılary jıi kezdesedi.

Byltyr májilistiń 6-shaqyrylymynyń depýtaty, ózge ult ókili Narıne Mıkaelıan Sıfrlyq damý, ınnovasııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi vıse-mınıstri Ashat Orazbekke sıfrlandyrýdy belsendi jyljytý jaǵdaıynda ákimshilik ádiletti engizýge qatysty memlekettik tilde qoıǵan suraǵyna vıse-mınıstr memlekettik tilde emes, orys tilinde jaýap bergen.

Qazaqshasy shorqaq sheneýnikter ásirese qarsy-ekonomıka salalarynda jıi ushyrasatyny baıqalady, Búginde qarjy naryǵyn retteý jáne damytý jónindegi agenttigine tóraǵalyq etetin Madına Ábilqasymova, eks-ekonomıka mınıstrleri Rýslan Dálenov, Tımýr Súleımenov, ulttyq banktiń qazirgi jáne burynǵy tóraǵasy Erbolat Dosev pen Danııar Aqyshev tilshilerge qazaqsha jaýap bere almaı talaı qınalǵan.

2017 jyly "bir jyl ishinde qazaqsha úırenem" degen ádilet mınıstri Marat Beketaev álige deıin qazaqsha sóılegende tili kúrmeledi.

Densaýlyq saqtaý mınıstri Alekseı Soı da brıfıngterdi qazaqsha bastaǵany bolmasa, memlekettik tildi bilmeıdi.

Tótenshe jaǵdaılar mınıstri Iýrıı Ilın qazaqshaǵa múlde joq.

Al eks-depýtat Gúljan Qaraqusovanyń qazaqsha sóıleýge tyrysqan ár áreketi áleýmettik jelide qyzý talqylanyp, ázilge-qaljyńǵa ulasyp jatady.

Memlekettik tildi múlde bilmeıtin sheneýnikter depýtattyq korpýsta, mınıstrlikterde, ákimshilikterde kóp.

Qoǵamdyq syn men jýrnalısterdiń túrtpegi bolmasa, olardy memlekettik tilge mindetteıtintin zańdyq norma joq.

Jýyrda májilis depýtaty Qazybek Isa parlamentte sottar men quqyq qorǵaý organdarynyń qyzmetkerlerin jáne barlyq memlekettik qyzmetkerlerdi qazaq tilin bilýge mindetteý kerektigi týraly másele kóterip, úkimet basshysy Asqar Mamınge depýtattyq saýal joldaǵan. Ol "sýǵa túspeı júzýdi úırený qandaı múmkin bolmasa, memlekettik tildi mindettemeı ony úırený de sondaı múmkin emes" dep sanaıdy.