“Toqyraý kezderi taksıst te bolǵan”. Búgin Nurtileý Imanǵalıuly jer qoınyna tapsyryldy

Aqpannyń 17-i kúni qazaq televızııasy orny tolmas qaıǵyǵa dýshar boldy. Qazaq televızııasy ǵana emes, qazaq eli qapyda Nurtileý Imanǵalıuly syndy arystaı azamatynan aırylyp qaldy. Osy tusta baspasóz ataýly, úzeńgiles dos, jora-joldas qaıǵydan qara jamyla otyryp, "Baı-qýatty bolaıyq" degen sózimen el jadynda qalǵan ardager jýrnalıstiń kásibı qyry týraly jarysa jazyp jatty. Iá, ras, oǵan daý joq, televızııa salasyna sanaly ǵumyrynyń tabany kúrekteı 47 jylyn arnaǵan aǵamyzdyń kásibıligine min joq.  Degenmen el kókeıinde eń birinshi "Nurtileý aǵamyzdyń kenetten ómirmen qosh aıtysýyna ne sebep?", "Álde, sozylmaly derti bar ma edi?" degen nemese "Ol kisiniń efırden tys ómiri men adamı bolmysy qandaı edi?" degen kóptegen suraqtar qaldy. Endeshe, Qamshy tilshisi búgin ǵana jer qoınyna tapsyrylǵan jýrnalıstıka metri, alashtyń arqa tutar azamaty Nurtileý Imanǵalıulynyń  kózin kórgen zamandastarynan, tálimin alǵan ini-qaryndas shákirtterinen estelik alýdy jón kórdi.

Qysyltaıań shaqta taksıst bolyp ta otbasyn asyraǵan...

Serik Janbolat, jýrnalıst: 

– Nurtileý aǵamyzdyń bolmysy, minezi efırden-aq kórinip turatyn. Sózi mirdiń oǵyndaı edi ǵoı, shirkin?!. Aldynda qandaı adam otyrsa da, kerek dúnıesin surap, bar shyndyǵyn aıtqyzbaı, jibermeıtin. Kásibı sheberlik turǵysynan aıtar bolsaq, ol televızııa salasynyń báıteregi boldy. Alaıda halyqty ol kisiniń jýrnalıstiginen de bólek, ómirde qandaı adam bolǵany qyzyqtyrady ǵoı. Efırde qatal kóringenimen, aǵamyz ómirde basqasha edi ǵoı. Bir keremeti, ol kisi eshqashan óziniń azamattyq, adamgershilik qasıetinen taıqyp kórgen emes. Ásirese, baýyrlary men shákirtterine kómektesip, qoldaý úshin baryn salatyn. Munysyn keıde ózimizshe "paıdalanyp" ta qalatyn edik. Sebebi aǵamyz  bireýge qol ushyn bergeni úshin bir ret te bolsa, eseptesip kórgen emes. Tipti qajet bolsa, kómektesý úshin óziniń ataǵy men abyroıyn da salyp jiberetin. Baýyrlaryna, shákirtterine degen yqylasy óte keremet bolatyn. Sál kórinbeı, habarsyz ketsek, ózi izdep, "Qaıda júrsiń?" dep uryspasa da, biraz uıaltyp alatyn.

Ekinshiden, ol kisiniń ǵulamalyǵy da bar edi. Tań qalasyń. Bir qysyltaıań sátterde aıaq astynan jol taýyp ketetin. Ásirese, joǵary jaqtaǵy kisilermen sóılesken kezde, kókeıindegi suraǵyn tapqyrlyqpen aınaldyryp kelip qoıyp jibergende, ana kisiler eriksiz kúlip jiberetin.

Minezine qarap, eldiń bári "Áıelimen qalaı sóıleser eken?" dep oılaıdy. Alaıda Nurtileý aǵanyń eń basty qasıeti – júregi óte jumsaq edi. Sózińdi sońyna deıin tyńdaıtyn, – deıdi jýrnalıst.

Serik Janbolat 90 jyldardyń toqyraýynda Nurtileý aǵamyzdyń televızııadan kórinbeı ketip, otbasyn asyraý úshin tipti taksıst ta bolyp ketkenin aıtyp qaldy. Ondaǵy maqsat sondaı asqar taýdaı bıik tulǵanyń "men – Nurtileýmin" dep asqaqtamaı, zamanyna qaraı beıimdelip, kóppen birge qıyndyq kórgenin úlgi etý edi.

– Dombyra shertip, óleń shyǵaratyn. Kezinde gıtaramen da án salypty.

Ol kisi efırden tynys alatyn, stýdııada tumyldyryǵyn sheship qoıa bergen búrkitteı erkin qalyqtaıtyn. Alaıda aǵamyz ómirde bir kisideı qıyndyq kórdi. Ásirese, betke aıta salatyn tik minezin kóp adam unata bermeıtin. Sodan bolar, 90 jyldardyń ortasynda, elden bereke ketken ýaqytta, televızııa salasynan biraz alystap ta qaldy. Sonda da ol kisi eshqandaı jumystan qashqan joq, arlanbady da. Otbasyn asyraý úshin taksıst bolyp ta ketti. О́zin qarapaıym halyqtan bıik ustamaǵany ǵoı bul.  О́miriniń qıly kezeńinde ezilip-mújilip ketken joq, bar qıyndyqty moınymen kótere bildi, – dep eske aldy Serik Janbolat.

"О́mirden ótetinin eki apta buryn sezgen eken..."

Aqjeleń Rahatdın, jýrnalıst: 

– Nurtileý aǵa kindik ákem bolyp keledi. Únemi onyń qamqorlyǵyn sezip júretin edim. Oqýdy aıaqtaǵanda, "Telejýrnalıst ımıdji" degen taqyrypta kózi tiri ańyzdardan dep, Nurtileý aǵanyń ımıdjin alyp, dıplom qorǵadym. Ol kisi bala sekildi ańǵal edi, meniń tıtteı ǵana zertteýime erekshe qýanyp, máz boldy.

"Qaraket" baǵdarlamasynyń  alǵashqy shyǵarylymyn men daıyndaǵan habarmen bastaıtyn boldy. Sonda ol habar efırge shyqqan kúnniń ertesi kelip: "Endi sen úshin alańdamaıtyn boldym. Jaqsy jýrnalıst bolasyń" dep, mańdaıymnan súıgeni bar.

Nurtileý aǵa qazaqtyń jón-joralǵysyn, salt-dástúrin óte jaqsy biletin. Uzatý toıymda qarapaıym tilek aıtyp qoıa salmaı, jastarǵa ǵıbrat bolatyn áńgime aıtylý kerek dep, jarty saǵattaı sóılegen edi, – deıdi ol.

Osy tusta Aqjeleń Rahatdın el kókeıinde turǵan eń basty saýal  – "neden kóz jumdy?" degenge jaýap berdi.

– Aǵamyz ómirden ótetinin eki apta buryn sezgen eken. Tipti syrqatynyń aýyr ekenin, kóktemge deıin jete almaıtynyn jaqyndaryn jınap ashyp ta aıtqan. Artynda qalǵan istiń bárin kerek adamdarǵa tapsyryp ketipti. Biraq týystarynyń bárine emes, tek óziniń úsh qyzyna ǵana habar beripti. "Halyqtyń jadynda jarqyraǵan beınem qalsyn. Men ǵana emes, qyryqtyń qyrqasynda qylshyldap turǵan Beısen inimdi (Quranbek – avtor) de búkil el tileýin tilep alyp, aman alyp qala almady ǵoı", – degen eken...

Aqjeleń Rahatdın Nurtileý aǵanyń únemi daıyndyqta júretinin eske aldy.

– Ol kisi kásibı jýrnalıst bolsa da, únemi daıyndalyp júretin. Tájirıbem jetedi ǵoı dep jumysqa beı-jaı qaramaıtyn edi. Keıipkerlerin  tereń zerttep, bar qyryn ashýǵa tyrysatyn. Tipti túsirilimderden soń, montajyna da aralasatyn, – dedi ol.

Tutas bir soǵymdy shilińgir shildede balkonda búldirmeı saqtaǵan...

Belgili jýrnalıst Aıgúl Ahanbaıqyzy, Nurtileý Imanǵalıulynyń bolmysy men adamı tulǵasyn  ashatyn bir emes, eki birdeı maqala jazǵan. 

– Aǵamen ekeýmiz bir aýyldanbyz. Ilııas Jansúgirovtiń óleńderin jattap ósken ár býynnyń ókili bolsaq ta, ekeýmizdi ortaqtastyratyn nárse – jýrnalıst bolǵanymyz. Bir Almatynyń aýasyn jutyp júrsek te, ol telejýrnalıst, men gazet jýrnalısi bolǵandyqtan, jolymyz asa toǵysa bermedi. Biraq kezdese qalsaq, aǵalyq aq peıilin kórsetip qalýǵa tyrysatyn. Men de ol kisige aǵam dep erkeleıtinmin.

Ol kisi jaıly kózi tirisinde eki maqala jazdym. 90 jyldardyń sońynda "Jas Alash" gazetinde "Betpe-bet" avtorlyq baǵdarlamasyndaǵy aǵanyń beınesine, tulǵasyna súısinip, alǵashqy maqalam jaryq kórdi. Onda aǵanyń baǵdarlamaǵa keıipkerdi shaqyryp, rıngtegi boksshy sekildi bas kótertpeı, ózekti suraqtarymen "soqqynyń astyna alatyn" qasıeti jaıly jazdym. Al ekinshi maqalam 2012 jyly 60 jasqa tolǵan qurmetine jarııalandy, – deıdi Ahanbaıqyzy.

Onyń aıtýynsha, Nurtileý aǵa bılıardty sheber oınaǵan. Sondaı-aq qolyndaǵysyn ózgelerge bólisip beretin márt kisi bolǵan.

– Minezi men sózi úılesim tapqan, týra sóıleıtin, bitimi bólek azamat edi. Kóptiń ishinde shoqtyǵy bıik bolyp turatyn. Egemen  Qazaqstan gazetiniń 100 jyldyǵy aıasynda qalamgerler arasynda Sherhan Murtaza atyndaǵy bılıard týrnırinde Nurtileý aǵanyń myqty oıynshy ekenine jáne márttigine kýá boldym. Aǵanyń tóńiregi túgel biledi: ol jýrnalıster arasynda tastaıaqtyń sheberi edi. Sol kezde utyp alǵan júldesiniń jartysyn gazette isteıtin 4 qyzǵa teńdeı etip bólip bere saldy. Sonda aǵamyzdyń jomarttyǵyna bárimiz rıza bolǵan edik.

Ilııas Jansúgirovtiń 125 jyldyǵynda bar kúshin saldy. Toıdyń tek aýdan kóleminde ótpeı, respýblıkalyq masshtabta ótýi úshin óziniń bar atyn, abyroıyn saldy. Ǵylymı-teorııalyq konferensııalar uıymdastyrdy, kókpar shaýyp, báıge tiktirdi. Aqyndar múshaırasynyń jaqsy ótýine muryndyq boldy, – dep eske aldy ol.

Jýrnalıstiń aıtýynsha, Nurtileý Imanǵalıuly óz kásibiniń qandaı sheberi bolsa, turmys-tirshilikte de ár isine asa uqyptylyqpen qaraǵan.

– Nurtileý aǵamyz turmysta da epti edi. "Tutas soǵymdy shilińgir shildede balkonda búldirmeı saqtaǵanmyn" degeniniń ózi – osynyń aıǵaǵy. Aǵamyz qazaqtyń salt-joralǵylaryna, sonyń ishinde, soǵymǵa da beı-jaı qaramaıtyn edi, – dep sózin túıindedi Aıgúl Ahanbaıqyzy.