RÝHANI JAŃǴYRÝ: AQTО́BENIŃ 7 JETISTIGI

«Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasyn júzege asyrýda Aqtóbe oblysynda atqarylǵan jumystar aýqymdy, mazmundy, jetistikteri mol. 13 arnaıy joba aıasynda iske asyrylǵan erekshe 7 jobaǵa toqtalmaqpyz.

Týǵan jerge taǵzym
«Týǵan jer» arnaıy jobasy aıasynda «Týǵan jerge taǵzym» aksııasy boıynsha jerles-mesenattardyń demeýshiligimen 2020 jyly aksııa aıasynda 1 mlrd. 180 mln. teńgege 368 joba júzege asyryldy.
Aqtóbe qalasynda «Eset batyr eskertkishi» qorynyń demeýshiligimen Eset batyrdyń eskertkishi ornatyldy. Fýtbol jáne basketbol oınaýǵa arnalǵan «Táýke han» sport alańy ashyldy.
Alǵa qalasynda Eset batyr Kókiulynyń eskertkish músinin abattandyrý jumystary júzege asyrylsa, Temir aýdany Shubarqudyq aýylynda general-leıtenant J. Kereevtiń eskertkishi ornatyldy. Qobda aýdany Taldysaı aýyldyq okrýginde balalarǵa arnalǵan sporttyq alań salynyp, Áıteke bı aýdanynda «Ákeler saıabaǵy» sport qurylǵylarymen jabdyqtaldy.

«Ádebıet. Rýh. Qoǵam» respýblıkalyq ádebıet forýmy
«Uly dalanyń jeti qyry» maqalasy qazaq eliniń ulttyq qundylyqtaryn aıshyqtaıtyn jobalarymen erekshelenedi.
«Uly dalanyń uly esimderi» arnaıy jobasy aıasynda Aqtóbe qalasynda «Ádebıet. Rýh. Qoǵam» respýblıkalyq forýmy ótkizilip, oǵan Qazaqstan Jazýshylar Odaǵynyń tóraǵasy Ulyqbek Esdáýlet, aqyn Aqushtap Baqtygereeva, ShQO Abaı aýdanynyń ákimi Jarqynbek Baısabyrov qatysty.
Atalǵan sharada Ádebı baıqaý jeńimpazdary anyqtalyp, 1 mln teńge qarjylaı sertıfıkatqa ıe bolyp, ártúrli janrda qalam terbep júrgen júırikter anyqtaldy. Tahaýı Ahtanov atyndaǵy júldeni jazýshy-dramatýrg Serik Asylbekuly ıelense, Qýandyq Shańǵytbaev atyndaǵy syılyq aqyn-aýdarmashy Baıbota Qoshym Noǵaıǵa buıyrdy. Aqyn Janat Áskerbekqyzy Saǵı Jıenbaev atyndaǵy júldege ıe bolyp, aqyn, jýrnalıst Ertaı Ashyqbaev Iztaı Mámbetov atyndaǵy balalarǵa arnalǵan shyǵarmalar nomınasııasynyń ıegeri atandy.
Forým aıasynda uly oıshyl, qazaqtyń bas aqyny Abaı Qunanbaıulyna eskertkish ornatyldy.
Atalmysh shara barysynda Syrym batyr Datuly jetekshiligimen 1785 jyly Qazaqstan tarıhyndaǵy tuńǵysh «Halyq keńesi» quryltaıy ótken Aqtóbe qalasynyń batys jaǵyndaǵy Jińishke ózeni boıynda «Halyq keńesi» eskertkish-belgisi ashyldy.
Uly dalanyń uly esimi
«Túrki áleminiń genezısi» arnaıy jobasy aıasynda «Er Edige – Noǵaıly dáýiriniń jyry» halyqaralyq ǵylymı-tájirıbelik konferensııasy uıymdastyrylyp, 500 danamen jaryqqa shyqqan jyr albomynyń tusaýkeser rásimi ótti. Jyrshylar bir kún boıy sahnadan Edige jyryn jyrlady. Jyr jınaqqa «Edige batyr eposy», «Qyrymnyń qyryq batyry», «Qarasaı-Qazı», t.b. jalpy sany 40-tan astam jyrlar engizilgen. Mýzykalyq albom 10 dybystyq jazba dıskiden turady, onda 60 saǵattyq jyr jazylǵan. Mundaı folklorlyq joba Altyn ordanyń 750 jyldyǵyna arnalyp, respýblıkada alǵashqy ret Aqtóbede júzege asyryldy.
S.Báıishev ýnıversıtetimen birlese «Edige batyr» eposynyń 600 jyldyǵyna oraı «Edige batyr» eposy jáne ulttyq rýhanııat» atty halyqaralyq konferensııasy uıymdastyrylyp, Aqtóbe qalasynda «Er Edige» qoǵamdyq qorynyń demeýshiligimen Edige batyrǵa eskertkish ornatyldy.
Kıeli Qazaqstan
«Kıeli jerler geografııasy» arnaıy jobasy aıasynda oblystaǵy tarıhı jáne mádenı eskertkishterge arheologııalyq zertteýler júrgizildi.
Shalqar aýdanynyń Muǵaljar taý silemderi, Shoshqakól qyrqasy men Shaǵyraı jony, Ústirt (Dońyztaý) jáne Uly Borsyq qumy aýmaǵy zertteldi. Anyqtalǵan eskertkishterdiń negizgi basym bóligi tas ǵasyrynyń turaqtary men qola dáýiri, erte temir ǵasyry jáne orta ǵasyrlarǵa qatysty qorǵandar.
Oıyl aýdanynyń Shóptikól-I qorymyndaǵy 38 jerleý-ǵuryptyq nysandarynan tabylǵan zattaı jádigerler men jerleý dástúrine qarap b.z II-IV ǵasyrlarǵa tán ekeni anyqtaldy.
Yrǵyz aýdanyndaǵy Sheńbertal-I qorymy eneolıt jáne qola dáýiriniń turaqtary men qorym túrin beıneleıdi. Beıit qurylysy men ishindegi zattar saraptamasy boıynsha qorymdy b.z.b. II myńjyldyqqa jatqyzýǵa bolady.

Búgingi aqparattar aǵymy zamanynda zerttelgen eskertkishterdi tanytý, urpaqqa jetkizý maqsatynda QR-kodtar ornatyldy. Eskertkishterge kelýshiler QR kodtar arqyly arnaıy mobıldi qosymshadan eskertkish týraly negizgi málimetterdi, ornalasqan jeri, tarıhy, tarıhı orynmen baılanysty ańyz-áńgimelermen tanysa alady. Joba aıasynda barlyǵy 97 eskertkishke, onyń ishinde qala aýmaǵyndaǵy 39 eskertkishke, aýdandardaǵy 58 eskertkishke biregeı jáne jekelegen QR-kodtar ornatyldy. 2021 jyly oblys boıynsha 50 eskertkishke QR-kod ornatý josparlanyp otyr.

О́ńirdegi týrıstik obektilerdiń kartasy jasalyp, barlyq aýdandarǵa týrıstik saparlar uıymdastyryldy.
Týrıstter agrotýrızm boıynsha ulttyq taǵamdar (qymyz, qaımaq, balqaımaq, sarymaı jáne t. b.) daıyndaý úderisi, «Barqyn» shól qumdary, Jibek jolynyń (Kókjar jármeńkesi, kópes úıleri) tarıhy, Batys Qazaqstandaǵy jalǵyz maral sharýashylyǵymen tanysty.
Sonymen qatar geologııalyq nysandardyń halyqaralyq tizimine engizilgen «Aıdarlyasha» geologııalyq qımasy, «Jamanshyń» krateri, «Eset Dáribaı» memorıaldyq kesheni, «Han molasy» memorıaldyq kesheni, «Aqtolaǵaı» ústirti, «Aqbota-Sáńkibaı» borly taýlary, «Hazret meshiti», «Dosjan Ishan» memorıaldyq kesheni, «Tóleýbulaq» úńgiri týrıstik baǵytqa alynǵan.

#Bizbirgemiz
2020 jyl - «Volonter jyly» aıasynda «Birgemiz» ulttyq jobasynyń 7 baǵyty («Bilim», «Sabaqtastyq», «Saýlyq», «Taza Álem», «Asyl Mura», «Qamqor», «Úmit») boıynsha jumystar asa qarqynmen júzege asyryldy. Jyl basynda quramynda 1000-ǵa jýyq volonterlary bar 35 top qyzmet etse, qazirgi tańda 2000-nan astam volonterlary bar 94 volonterlyq top bar.
«Aqtóbe qaıyrymdy jandar», «Nur-Shapaǵat», «D.A.R.» jáne «Júrekten júrekke» volonterlyq toptary júıeli túrde múmkindigi shekteýli jandardy qoldaý, jalǵyz basty qarttar, muqtaj jandar men jetimder, analar úılerine materıaldyq, rýhanı, qoǵamdyq kómekter kórsetip otyrsa, «Meıirim» volonterlyq toby jáne «Qyzyl jarty aı» qoǵamynyń volonterlary «Reprodýktıvti densaýlyq», «Alǵashqy medısınalyq kómek» baǵyttarynda qyzmet atqaryp, kámelet jasqa tolmaǵan jasóspirimder arasynda quqyq buzýshylyq pen zorlyq zombylyqtyń aldyn alý maqsatynda «Jas saqshy» toby jumys júrgizdi.
Tótenshe jaǵdaı rejımi kezinde volonterlarmen #Bizbirgemiz aksııasy aıasynda barlyǵy 374 shara uıymdastyrylyp, 21 019 kómek kórsetildi, onyń ishinde 4356 otbasy azyq-túlikpen qamtamasyz etildi, 16 494 adamǵa medısınalyq maskalar taratyldy. Sonymen qatar, volonterlarmen úı jaǵdaıynda em qabyldaıtyn ardagerler, qarttar turatyn 169 úıge jergilikti emhanalardan dári-dármekter jetkizildi.
Tótenshe jaǵdaı jáne karantındik rejım kezeńderinde qoǵamdyq jumystarǵa tartylǵan volonterlar marapattaýǵa usynylyp, búgingi tańda 40 volonter Elbasynyń, QR Prezıdentiniń, oblys ákiminiń jáne QR IIM-niń alǵys hattarymen, «Halyq alǵysy» medalimen marapattaldy.
Ýnıversıtet jobalary
Q.Jubanov atyndaǵy Aqtóbe óńirlik ýnıversıteti 2020-2021 jylǵy oqý jylynan bastap birinshi kýrs stýdentterine «Ulttyq rýhanııat» elektıvti kýrsy engizildi.
«Uly dalanyń uly esimderi» jobasy aıasynda «Aqtóbe aqtańgerleri» ǵylymı-tanymdyq jobasy sheńberinde tarıhı tulǵalar týraly zertteýler júrgizilip, arhıv qujattary zerdelenýde. Nátıjesinde ǵylymı jınaq jaryq kórip, qysqametrajdy tarıhı-tanymdyq fılm ázirlenýde.
«Týǵan jer» jobasy boıynsha mesenattardyń qoldaýymen «Jubanovqa jomarttyq» aksııasy aıasynda Á.Moldaǵulova, A.Jubanov, B.Tájibaev, E.Dilmuhanbetov, T.Aıbergenov, Úmbetbaı Ýaıdın atyndaǵy oqý jáne ataýly kabınetter ashyldy.
Ýnıversıtettiń 85 jyldyǵyna «85 jyldyqqa – 85 kitap» aksııasy uıymdastyrylyp, professor-oqytýshy quramy óz eńbekterin kitaphana qoryna syıǵa tartty. Atalǵan shara aıasynda «Q.Jubanov atyndaǵy Aqtóbe óńirlik ýnıversıtetine 85 jyl» mereıtoılyq ensıklopedııa, «Jubanov kitaphanasynyń 100 kitaby» jobasy serııasy boıynsha professor-oqytýshy quramynyń ǵylymı-zertteý jumystarynyń nátıjesi retinde 17 monografııa baspadan shyǵarylyp, jalpy sany 38-ge jetti.
«Jańǵyrǵan sana – jańa serpin»
Elbasy, Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti N.Á.Nazarbaevtyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» atty baǵdarlamalyq maqalasynyń 3 jyldyǵyna oraı «Jańǵyrǵan sana – jańa serpin» kitap-jınaǵy shyǵarylyp, kitap-jınaqqa zııaly qaýym ókilderiniń, qoǵam qaıratkerleriniń oı-tolǵamdary men Aqtóbe oblysy aýdandarynyń, oblystyq salalyq basqarmalar jáne joǵary oqý oryndarynyń qoǵamdyq sanany jańǵyrtý jolynda atqarylǵan jumystary týraly materıaldar jınaqtalǵan.
Kitap-jınaq mamandarǵa, ólketanýshylarǵa, oqytýshylar men stýdentterge, jalpy týǵan ólkeniń órkendeýine úles qosamyn degen barlyq oqyrmanǵa arnaldy.

Júzege asyrylǵan jobalar men atqarylǵan jumystardy qorytyndylap, «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasyn ilgeriletýge baǵdarlanǵan jańa maqsat-mindetterdi saralaı kele 147 tarmaqtan turatyn 2021 jylǵa arnalǵan is-sharalar jospary jasaqtaldy. Oǵan oblystyq salalyq basqarmalar, joǵary oqý oryndary men Aqtóbe qalasy, 12 aýdan ákimdikteri usynǵan is-sharalar men jobalar engizildi.
Memleket basshysy Q.Toqaevtyń Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń IV otyrysynda bergen tapsyrmasyna sáıkes, QR Táýelsizdiginiń 30 jyldyq mereıtoıyn formaldy sharalar men naýqanshyldyqqa jol bermeý maqsatynda 2021 jyly «30 jyl – 30 naqty is» jobasyn júzege asyrý qolǵa alynyp otyr. Atalǵan joba aıasynda oblystaǵy áleýmettik, ıdeologııalyq jáne ekonomıkalyq salalar boıynsha 30 naqty, ári mazmundy jobalar josparlanýda.