Foto: Qamshy.kz
"Qazaqstan" ulttyq telearnasynan aqyn, Asyl Arna telearnasynyń negizin qalaýshy ári dırektory Muhamedjan Tazabektiń "Tálim Trend" baǵdarlamasynyń kórsetilýine baılanysty qyzý talqy basylar emes. Qamshy portaly júrgizgen saýalnama qatysýshylarynyń 88,4 paıyzy baǵdarlama ulttyq arna efırinen shyqqanyna qarsylyq bildirgen. Qoldaǵandardyń úles salmaǵy 11,6 paıyz. Endigi kezekte Qamshy portaly máselege baılanysty dintanýshylardyń ne oılaıtynyn surap kórdi.
Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń baspasóz hatshysy Qamshy tilshisine Nur-Sultan qalasynda quran jarys ótip jatqandyqtan, másele týraly pikir bildire almaıtyndaryn, biraq aldaǵy ýaqytta dinı basqarma atalǵan jaıtqa qatysty arnaıy málimdeme jasaıtynyn, málimdeme jobasy jasalyp jatqanyn jetkizdi.
Teolog Keńshilik Tyshqanuly "halyqtyń osynsha qarsylyǵyna qaramastan, Tazabekti efırge jiberip otyrǵanyn túsine almaǵanyn" aıtty.
– Búgingideı pandemııa jaǵdaıynda, áleýmettik jaǵdaı shatqaıaqtap turǵan kezde mundaı qaıshylyq týdyratyn dúnıelerdi qoıa turý kerek pe edi. Buǵan deıin de Tazabektiń quqyqqorǵaýshylar aldynda ótkizgen ýaǵyzy qoǵamda qatty synǵa ushyraǵany belgili. Osy joly da halyq, úlken bir aýdıtorııa bul baǵdarlamany qoldap otyr dep aıta almaımyn.
Al jamaǵat turǵysynan qarar bolsaq, Tazabektiń baǵytynda kúmán týǵyzatyn tustar bar. Máselen, Tazabek din turǵysyndaǵy pozısııasyn nege ashyq aıtpaıtyny áli kúnge deıin túsiniksiz. Demek aıta almaıdy, aıtýǵa bolmaıdy. Asyl arna máselesi, shetelden qarjy alý máselesi bar degendeı. Mine, osyndaı qajettelikterden ol kózqarasyn ashyq aıta almaýy múmkin. Eger Muhamedjan Tazabek Qazaqstanda tarıhı basymdyǵy moıyndalǵan Hanafı mazhabynyń Matrýdı aqıdasyn ustanamyn dese, eshqandaı áńgime bolmas edi. Al ol aıtpaıdy. Aınaldyryp, aınaldyryp, ózin parasatty adam etip kórsetip, jaýaby sıyrquıymshaqtanyp ketedi. Osydan kúmán, kúdik týady. Halyqtyń osynsha qarsylyǵyna qaramastan, ony efırge jiberip otyrǵanyn túsine almadym.
Efırge shyqqanyna qaraǵanda din isteri basqarmasy, din isteri komıteti baǵdarlamaǵa qatysty oń qorytyndy shyǵarǵan bolýy kerek. Bálkim, bul jerde túrli baǵyt ókilderi arasynda balans ustaý saıasaty jatqan shyǵar, ol jaǵy maǵan belgisiz. Biraq zaıyrly elde qandaıda bir baǵytqa basymdyq berýge bolmaıdy. Memleketimiz jeke adamdardyń ambısııasyna, narazylyq týdyratyn jaǵdaılarǵa, adamnyń dinı baǵytyna, qandaıda bir jamaǵatqa tıesili delingen tulǵalarǵa beıtarap saıasat ustanǵanyn qalaımyn. Al bul jerde saıasat, úlken yqpal jatyr. Muhamedjan myrzanyń saıası ortasyn, múmkindikterin, Elbasyna jaqyn adamdarmen jaqyn qarym-qatynasta ekenin bilem. Belgili bir aǵym qandaıda bir yqpalǵa, kúshke ıe bolmaıynsha, óziniń shynaıy beınesin ashyq kórsetpeıdi. Al shynaıy kúshke qol jetkizgen soń ózi ustanatyn aǵymnyń soıylyn soǵyp, ózge baǵyttardy qyspaqqa alýy múmkin. Munymen oınaýǵa bolmaıdy, – deıdi teolog.
Dintanýshy, Nur-Múbárak meshitiniń bas ımamy Qaırat Joldybaıuly Muhamedjan Tazabektiń ulttyq arnadan halyqqa aqyl aıtatyndaı qaqysy joq dep sanaıdy:
"Muhamedjan Tazabektiń dinge qatysty keıbir pikirlerine, qoǵamda kóp talqylanǵan aktýaldy problemalarǵa qatysty bir-eki ret pikir bildirgenmin, óz oıymdy aıtqanmyn. Alaıda keıbir adamdar máseleni jeke bastyń arazdyǵyna qaraı tartyp ketken kezder boldy. Sondyqtan osy joly pikir bildirmeı-aq qoıaıyn dep sheshkenmin. Alaıda "din ókilderiniń eshqaısysy úndemedi, al másele qoǵamda qyzý talqyǵa túsip jatyr, bul – tikeleı dinı másele ǵoı" dep ártúrli jýrnalıster habarlasqannan keıin men oıymdy aıtýǵa kelisim berip otyrmyn.
Muhamedjan Tazabektiń Ulttyq arnada tálim beretin baǵdarlama júrgizýine moraldyq quqy joq dep sanaımyn. Olaı deýimniń alǵashqy sebebi – osy ýaqytqa deıin onyń ustanǵan dinı kózqarasyna, aınalasyndaǵy adamdarǵa, "Asyl arnaǵa" baılanysty halyqtyń kóńilinde úlken kúmán bolýy. Birneshe mysal keltireıin. Saýd Arabııalyq Isam ıbn Salıh degen kisiniń Asyl arnaǵa arnaıy kelgen sapary jaıly MBS kanalynda jarııalanǵan aqparatta Muhamedjan Tazabek "Asyl arnany" tanystyrǵan jaǵdaı bar. Sol jerde sáláfılik baǵyttaǵy ýaǵyzdarmen aty shyqqan Daryn Múbarov sııaqty tulǵalar onymen birge otyrdy. Ol týraly vıdeo bar. Muhamedjan Tazabek sol vıdeoda "Nurly jol" degen fılm túsirdik, keıbir jerlerine mýzykany amalsyz qostyq" dep aqtalady.
Bul degenińiz, onyń mýzykaǵa degen kózqarasynyń teris ekenin kórsetedi. Oǵan meniń jeke basymnan ótken bir oqıǵa da dálel bola alady. Men 2010 jyly Dinı basqarmada apparat jetekshisi bolyp qyzmet atqaryp júrgende "Asyl arna" ıdeologııasyn qaraǵanbyz. Sol kezde "halyq jappaı ýaǵyzdan sharshaıdy, qazaq ýaǵyzdy buryn termemen de aıtqan, dombyra men termelerdi efırge kirgizeıik" degende ol basyn ala qashty. Quryltaıshylar qarsy dep kelispeı qoıdy. Sonymen birge "Matrýdı aqıdasyn dáriptep, kirgizeıik" degenimizde de qarsy bolyp, at tonyn ala qashty. "Quryltaıshylarym qarsy" dep elimizdegi keıbir adamdardyń atyn atady. Sondaı-aq maǵan kelip sáláfıliktiń ustazy sanalatyn Daryn Múbarovty nasıhattap, "ony dinı basqarmaǵa kirgizeıik, myqty azamat" dep qaıta-qaıta maqtaǵany esimde.
Sáláfılikpen aty shyqqan Rınat Zeınýllın degen bar. Kabınetime ákelip, tanystyryp, jeter jetine jetkize otyryp ony da maqtady. Esterińizde bolsa, osydan biraz jyl buryn "Habar" arnasynda "Azamat" degen baǵdarlama bolǵan. Debat formatynda ótetin. Soǵan qatysqan azamattarmen olar arnaıy jumys istedi. Dinı basqarmada qyzmet istep júrgen kezimde sol baǵdarlamaǵa belsendi qatysyp júrgen birneshe azamat maǵan arnaıy kelip, Muhamedjan Tazabektiń Daryn Múbarovty sáláfı aqıdasyn ýaǵyzdatý úshin olarmen turaqty arnaıy kezdesý uıymdastyrǵanyn aıtty. Muhamedjan muny joqqa shyǵarsa, sol azamattarmen júzdestire alamyn.
Muhamedjan Tazabek keıingi jyldary dinı kózqarasyndaǵy keı tustardy jibitken shyǵar, biraq "kezinde osyndaı jaǵdaı boldy, meniń sáláfılikpen baılanysymnyń bolǵany ras edi. Osynyń bárinen qazir men bas tarttym" dep birde-bir ret aıtqan emes. Demek ol óz qateligin moıyndamaǵanyn halyq kórip otyr. Sondyqtan mundaı adamnyń Ulttyq arnada buqaraǵa aqyl aıtqanyn qalamaıdy. Álbette, Ulttyq arna oǵan sáláfızmdi nasıhattatyp qoımas, biraq sáláfızmnen shyqqan bir adamnyń aqyl aıtqanyn halyq moraldyq turǵyda kótere almaı otyr. Men solaı dep uǵamyn. Eger Muhamedjan Tazabek el aldyna shyǵyp, "meniń kúmándi dinı kózqarastarym boldy, sáláfı baǵyttaǵy adamdardan dáris aldym, sáláfızmniń aqıdasyn ustandym, biraq qazir odan bas tarttym, qatelesippin" dese onda basqasha bolar edi. Biraq ondaı mazmundaǵy málimdemeni esh jerden kórgen joqpyz. Sondyqtan osyndaı jaǵdaıda Ulttyq arnada onyń halyqqa aqyl aıtatyndaı qaqysy joq dep oılaımyn. Halyq onyń óz qateligin moıyndamaǵanyn biledi, saıasatqa dindi aralastyrǵanyn, polısııany halyqqa qarsy qaıraǵanyn biledi, kórip otyr. Demek osyndaı máseleler bar kezde, halyq onyń aqyl aıtqanyn qabyldaı almaıdy. Ol halyqtyń rızashylyǵyn alam dese, ótken jolyna qarap, "nege maǵan halyq narazy?" dep oılanǵany jón.
О́zi bir sózinde Ulttyq arna káris, úndi, túrik serıaldaryna oryn bergenin, endi nege aqynyna oryn berse qyzǵanamyz degen ýáj aıtty. Sóıtip máseleni óziniń jeke tulǵasymen, aqyndyǵymen baılanystyrady. Másele onyń aqyndyǵynda nemese ony qyzǵanǵanda emes, onyń kúmándi adamdarmen baılanys jasaǵan, kúmándi áreketteri bolǵanynda. Mundaı aqıdasy bar adamnyń Ulttyq arna efırinde bolýy kúmándi aǵymdy legalızasııalaýmen birdeı. Buqara mundaıdan keıin "olardyń ustanymy qate bolsa, "Qazaqstan" arnasyna eshkim shyǵarmas edi ǵoı" degen oıǵa kelýi múmkin. Sóıtip jastar shatysyp, sáláfılik baǵytqa túsip ketý qaýpi artady".
Dintanýshy, ǵalym, Dosaı Kenjetaı "Tálim Trend" baǵdarlamasyn kórmegenin, Muhamedjan Tazabek aqyldy, daryndy, qazaqtyń janashyr jigitteriniń biri ekenin aıta kele, Tazabektiń sáláfı aqıdasyn ustanatyny jasyryn nárse emes ekenin jetkizdi. Onyń sózinshe, Tazabek sáláfı baǵytynyń ókili ekenin 1998 jyly-aq moıyndaǵan.
Dintanýshy sáláfı baǵytynyń artynda saıasat jatqanyn, ony ákelgenderdiń úlken baılyǵy, saıası kúshi baryn atap ótti.
Ǵalym "Tálim Trend" baǵdarlamasy alǵashqy bóliminiń tek taqyrybyn ǵana kózi shalyp qalǵanyn jetkizip, munyń ózi bılik Tazabekti saıası quralǵa aınaldyryp otyrǵanyn aıǵaqtaıtynyn aıtty.
Qate tapsańyz, qajetti bólikti tańdap ctrl+enter basyńyz.
Pikir qaldyrý
pikir