Shashtaraz Shynbolat: 38 myńdaı adamnyń shashyn alyppyn

31 jastaǵy Almaty turǵyny Shynbolat Ábdikárimovtiń mamandyǵy –  shashtaraz. Ol bul salaǵa kelmesten buryn balyqshy, qurylysshy bolǵan, ashanada istegen. Túrli jumystyń basyn shalǵan ol osydan segiz jyl buryn, ıaǵnı 2012 jyly óziniń oń jambasyna keletin mamandyq – shashtaraz ekenin túsingen. 

"ROBINZON KRÝZO BOLASYŃ"

– 1989 jyly О́zbekstanda týǵanmyn. "Izvestııa" degen aýylda turdyq. 2008 jyly Jetisaı jaqqa Abaı aýylyna kóshtik. Otbasymda áke-sheshem, eki aǵam, bes ápkem, bir qaryndasym bar. 9-synyptan keıin esh jerde oqyǵan emespin. Ol kezde oqıtyn jaǵdaı da joq, – dep bastady shashtaraz áńgimesin.

О́ziniń aıtýynsha, mektepten keıin birden jumysqa aralasqan. Basynda synyptastarymen Shardara sý qoımasynda balyq aýlap satty. Negizinen sazan ustaıtyn. Eń úlken oljasy – 15 kelilik sazan. Balyq aýlaý barysynda qyzyqty da qaterli talaı jaǵdaıǵa  tap bolǵan.

– Birneshe kúnge aralǵa ketetinbiz. Sol jerde aý salyp, balyq ustaımyz. Eki úsh kún saıyn tapsyrys berýshige ustaǵanymyzdy ótkizip, as-sý aldyramyz. Keıde kenetten jel turyp, sý kóteriledi. Bıiktigi 1-2 metrge deıin jetetin tolqyn paıda bolady. Jel keıde uzamaı tyna qalsa, endi birde órshelenip, birneshe kún toqtamaıdy. Sondaı sátterde qıyn. Syrtqy álemmen baılanys úzilip, aralda japadan jalǵyz qalasyń. Ol kezde telefon degeniń joq. Azyq-túlik taýsylyp, makarondy sýǵa qaınatyp ishken kezder kóp boldy ǵoı. Kádimgi Robınzon Krýzo bolasyń. Endi birde jaǵa men aral arasynda júzip bara jatqanda jel soǵady. Qaıyq aýdaryla jazdaǵanda jaǵaǵa jetkenshe ımanyńdy úıirip barasyń. Basynda qoryqqannan butqa jiberip qoıǵan kezder de bolǵan (kúldi). Keıinirek ákem "bir kúni sýǵa ketip ólesiń" dep balyqqa shyǵarmaı qoıdy, – deıdi ol.

Osylaı balyq aýlaýmen qoshtasqan Shynbolat 2010 jyly Almatyǵa keldi. Qalanyń qym-qýyt tirshiligine bite qaınasyp ketýde qudashalarynyń kóp kómegi tıdi. Birge páter jaldap, qara nandy bólip jep, ápke-ini sekildi aralasyp ketti.

ASHANADAN ASTANAǴA DEIIN

– Almatydaǵy eń alǵashqy jumys ornym – KazGÝ-dyń tamaqtaný kombınatyndaǵy ashana. Qudashamnyń qurbysy men onyń inisi úsheýmiz istedik. Basynda bári jap-jaqsy bastalǵan. Úshinshi aıda meni túngi aýysymǵa aýystyrdy. Uıqynyń durys bolmaǵany qıyn eken. Kúndizgi aýysymǵa aýysqym keletinin aıtqanymda, bastyqtyń oń qoly ruhsat bermedi. "Isteseń, túnde iste, istemeseń jumystan shyq" dep jekidi. Men "olaı bolsa, shyǵam" dedim. Bastyǵymyz jaqsy kisi edi. Ketetinimdi estip, qalýǵa úgittedi. Kúndizgige aýystyratynyn aıtty, biraq men eki sóılegim kelmeı, jumystan shyǵyp kettim.

Keıin "stroıkada" istedik. Evroremont jasaýdy úırendim. Praım plazanyń (qazirgi Azııa park saýda úıi – red.) qurylysy júrip jatqan. Sonyń úsh qabatynyń edenin kafeldep shyqtyq. ADK saýda úıiniń qurylysynda býtıktardyń ishin árledik, – degen Shynbolat biraz ýaqyt elordada qurylysta istep qaıtqan.

– 2011 jyldyń qysynda astanaǵa bardyq. Qalanyń shyǵa berisinde tiginen Qostanaıǵa, ońǵa qaraı Kókshetaýǵa baratyn jolda kópir bar. Sony 5-6 aı boıy biz saldyq. Keıin 4-5 aı Alekseevka aýdanynda turǵyzylǵan 360 úıdiń blogyn qoıdyq. Tabysymyz táp-táýir edi. 250 myń teńgege deıin alyp júrdik. Biraq astananyń aıazy men adamdary unamady. Basyma eki bas kıimdi qabattap kıip alatynmyn. Sonyń ózinde qulaǵym úse jazdaıtyn. Ońtústikten barǵannan keıin be maǵan qıynǵa soqty. Jergilikti turǵyndardyń aıtýynsha, qaıta biz barǵan jyly qys jyly bolypty. Ol jaqtyń qysy ǵana emes, adamdary da sýyq pa deımin. Bizde amandyq surasqanda "assalaýmaǵaleıkýmnan" bastap, úı ishi, bala-shaǵa bárin qaldyrmaı suraıdy ǵoı. Ol jaqta "qal-qalaı" deıdi, bitti. Qyzyq. Sonymen jumys bitken soń Almatyǵa qaıttyq, – deıdi Shynbolat.

Keıipkerimiz Almatyda kelgen soń kóp aıaldamaı Jarkentke, temir jol vokzaly janynan salynǵan 4 qabatty qonaq úı qurylysyna jumysqa ketti. Ol jaqta eki jarym aı istep, 85 myń teńge taýypty. Sózinshe, aqylaryn brıgadıri jep qoıǵan. Ol adamnyń Almatyda qaıda turatynyn, ne isteıtinin bilgenimen, tájikelesip jatqysy kelmeı, "uıaty bilsin" dep aqysyn tolyq suramastan úndemeı Almatyǵa qaıtypty.

ShAShTARAZ BOLÝYNA AǴASY SEBEPKER

Bul joly Shynbolatqa Almatydan jumys ońaı tabyla qoıǵan joq. Kúndik jumystarmen kúneltip, turaqty jumys izdeýmen boldy. Sóıtip júrgende úsh aı óte shyǵady. Osy úsh aıda Tastaqta shashtaraz bolyp isteıtin nemere aǵasy "aýylda qaıshy, taraqpen azdap shash alatynyń bar edi ǵoı. Meniń qasyma kel, ózim úıretem" dep talaı shaqyrdy. Shynbolat bastapqyda júreksinip, usynystan bas tartyp júrdi. Turaqty jumystan habar bolmaǵandyqtan tórtinshi aı degende aǵasynyń janyna bardy. Bul 2012 jyldyń jazy bolatyn.

Shynbolat shash qııýdy birden úırenip, qysqa ýaqyttyń ishinde erler shashyn qııatyn sheber bolyp shyǵa keldi. Aǵasymen 5-6 aı istegennen keıin, jıeniniń shaqyrýymen Saıahattyń mańynan ashylǵan salonǵa aýysty.

Biraq ákesi Shynbolattyń shashtaraz bolýyn quptamaı, aýylǵa qaıtaryp aldy. Sóıtse, áke armany úlken qalada júrgen balasynyń aıaǵyna tusaý salyp, úılendirý eken. Shynbolat sol barǵannan aýylda 9 aı bolyp, úılenip, qalaǵa kelinshegimen keldi. Qazir bir uly, eki qyzy bar. Kenjesi jaqynda birge tolady.

Qalaǵa kelgen sátinde úırenshikti Saıahatynda jańa salon ashylyp jatty. Shynbolat – 6 jyldan beri sol jerde belgili shashtaraz. Karantınge deıin kúnine orta eseppen 20-25, karantın engizilgeli 16-17 adamnyń shashyn qııady. О́ziniń esebinshe, 8 jyl ishinde shamamen 38 myńǵa jýyq adamnyń shashyn alypty.

"Palýanǵa oń-terisi birdeı" degendeı qandaı shash bolmasyn, qandaı shash úlgisi bolmasyn Shynbolat úshin sóz emes. Tek bir orynda otyrmaıtyndyqtan balalar shashyn alý biraz qıyndaý. Qalǵany – jarty saǵattyq sharýa. O basta qıynǵa soqqan "ploshadka" úlgisin qazir sheber meńgergen.

Jańa shyǵyp jatqan shash úlgilerin ár shashtaraz árqalaı úırenedi. Bireý arnaıy kýrs oqysa, bireýi vıdeoǵa qarap meńgeredi. Shynbolat bireýdiń alǵanyn syrttaı baqylap, bir kórip alsa bolǵany. О́zi muny "óner urlaý dep ataımyz" deıdi.

QAIShY, TARAQ SURAÝ – KÁSIBI MAMANǴA JAT QYLYQ

Ár shashtaraz qural-saımandy ózi alady. Ony eshkimge bermeıdi. Onymen shashtan basqa eshteńe qımaıdy. Bir-birinen "qaıshy-taraǵyńdy bere turshy" dep suramaıdy da. Suraý – kásibı mamanǵa jat qylyq.

Kelýshileriniń kóbi – jastar. Arasynda "neniń jarasatyny saǵan kóbirek málim ǵoı" degendeı aına aldyna únsiz otyra salatyndar da kezdesedi.

Sózinshe, jastardyń deni sońǵy jyldary eki shetin qysqa etip, tóbe shashty bir jaqqa qaraı qaıyryp, qaıyrylǵan tusty syzdyryp alatyn bolǵan. Mundaı shash úlgisi "anderkat" dep atalady eken. "Karantınde ekiniń biri "pod mashınký" alǵyzdy. Biraq artynan jaraspaıdy eken, óspeı jatyr dep ókinedi" deıdi Shynbolat.

Shashtarazdy sheberlinen buryn aıtqan áńgimesi úshin tańdaıtyn klıentter de bar bolyp shyqty. Shynbolat aldyndaǵy adam ózi áńgime bastamasa, birinshi bolyp sózge tartpaıdy.

– Adam ártúrli ǵoı. Bizge kelgende olardyń kóńil-kúıi de ártúrli bolýy múmkin. Bireý sharshap turady, endi bireý áldekimmen renjisip keledi. Bireý problemasymen bas qatyryp turýy múmkin. Sondyqtan ózimniń áńgimemmen klıentti mezi etkim kelmeıdi. О́zi sóılese, áńgimeslese ketem. Onyń ústine jumys kezinde usaq shashtardyń aýyzǵa kirip ketpeý jaǵyn da oılaısyń. Klıenttiń shashyn jýyp jatqanda basyn qysyp, ýqalap jiberetinim bar. Bul – ózindik "fıshkam". Muny kóp adam unatady. "Bir serigip qaldym" dep rıza bolyp jatady. "Qytyǵym keledi" dep jaqtyra bermeıtinder de tabylady. Negizinen aldyn ala surap alamyn. Mundaı maıda-shúıde nárseniń ózi kelýshini rıza etýi múmkin. Rıza klıent keleside ózi ǵana kelmeı, tanysyn da erte kelýi múmkin, – deıdi ol.

Shashtaraz jumysyna shash aldyrýshylardyń barlyǵynyń birdeı kóńili tola bermeıtini taǵy bar. Mundaı sátter shashtarazdyń kóńil-kúıine, onyń jumysqa degen yntasyna da qatty áser etedi. Kóńiliniń qoshy joq adamnyń mazasy bolmaı, jumysy da júrmeıdi. Osyndaıda Shynbolat kelesi klıenttiń kóńilinen barynsha shyǵyp, sonyń rızashylyǵyn alýǵa tyrysady. Keıingi kelýshiniń alǵysyn alsa, jumysqa qulshynysy qaıta ashylady.

"AÝYLDAǴY TANYSTARYMA 300 MYŃ TEŃGE ÚLKEN QARAJAT BOLYP KО́RINEDI"

Qysta adam azaıatyny bolmasa, shashtaraz – qashan da suranysqa ıe mamandyq. Shynbolat bul kásipke kóbine er adam epti keledi dep sanaıdy. Shash qıyp úırený merzimi árkimde árqalaı. Bireý eki-úsh kúnde alyp ketýi múmkin. 5-6 aı boıy úırenetinder de bar. Shash alǵanda erlerdiń shashyn qııý qıyndaý. О́ıtkeni maıda jumysy kóp.

Shashtarazdardyń tabysy ártúrli. Shynbolat saýda úılerinde isteıtin shashtarazdar kóbirek alatynyn, óziniń aıyna 300 myń teńgedeı tabatynyn aıtty.

– Orysshaǵa shorqaqpyn. Sondyqtan saýda úılerinde isteı almaıtyn sııaqtymyn. Onyń ústine ol jaqtyń "masterlerin" qarasań, denesine sýret salyp alǵan, kıim kıisteri de bizdikinen bólek. Basqasha adamdar sııaqty. Biz ondaı ortaǵa úırenbegenbiz ǵoı. Áıtpese, solar shashty bizdeı-aq alady. Keıbirinen asyp túspesek, kem emespiz. Aıyna shamamen 300 myń teńgedeı tabam. Keıde azyraq, keıde kóbirek. Aýyldaǵy tanystaryma 300 myń teńge úlken qarajat bolyp kórinedi. Biraq Almatyda shyǵyn kóp ekenin olar qaıdan bilsin. Páteraqy men balalardyń balabaqshasynyń ózine aıyna 100 myń teńge ketedi. Azyq-túlik, kıim-keshek alasyń. Kredıt tóleısiń. О́lim-jitim, toı-tomalaq bar. Karantınde tabys azaıyp ketti. Kóktemdegi karantınde tipti bárin jaýyp, aýylda jattyq, – deıdi ol.

Shynbolat "Almatyda ýaqytsha júrmin" deıdi.

– Balalar mektepke barǵanǵa deıin, bolmasa es kirgenge sheıin Almatyda júre turatyn shyǵarmyn. Biraq munda turaqtap qalmaımyn. О́ıtkeni Almatyda bir týysym joq. Aralaspasań, jat bolasań. Ata-anam, aǵalarym da, apalarym da Shymkent jaqta. Men de túbi ketem, – deıdi shashtaraz.