Qostóbe Talas óńirindegi qala mádenıetiniń ozyq úlgisi

«Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasynan týyndaǵan mindetterdi júzege asyrý maqsatynda túzilgen Qazaqstannyń kıeli jerleri kartasyna jergilikti mańyzǵa ıe qasıetti nysan retinde engen Qostóbe qalashyǵy Baızaq aýdany, Sarykemer aýylynyń mańynda ornalasqan. Bul nysan 2014 jyly IýNESKO-nyń Búkilálemdik Mádenı Muralar tizimine alynsa, 2017 jyly Qostóbe qalashyǵyna respýblıkalyq dárejedegi tarıhı mádenı oryn mártebesi berilgen bolatyn, dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi. 

Qalashyq ornyna júrgizilgen zertteý jumystary onyń VI-HII ǵasyrlarǵa jatatyn arheologııalyq eskertkish ekenin dáleldedi. Jazba derekterde Qostóbe qalasynyń ataýy Jamuqat dep atalady. Sol dáýirden jazba málimet qaldyrǵan tarıhshy Nershahıd qalanyń aty buqaralyq Jamuqtyń atymen atalǵanyn rastaıdy. Jamuq VI ǵasyrda dál osy qalany salýǵa Buqaradan arnaıy kelgen jumysshylardyń basshysy bolǵan eken. Ortaǵasyrlyq tarıhshy Ál-Maksıdı jazbalarynda Jamuqat jáne qabyrǵaly meshitteri men bazarlary bar qala retinde sıpattaıdy. Shyǵystanýshy V.V. Bartold buǵan deıin Qostóbe qalashyǵyna qatysty zertteýshiler keltirgen málimetti joqqa shyǵaryp, onyń Syrdarııada emes, Talas ańǵarynda jatqanyn dáleldeıdi. Shyn máninde qalanyń ornalasýyna qatysty ǵalymdardyń shatasýy beker emes. О́ıtkeni qalanyń ornalasýy ári ondaǵy qurylys nysandardyń salynýy da sol dáýirdegi Sýıab, Navaket, Aqbeshim, Krasnaıarechka qalalaryna uqsas keledi. Atalǵan qalalardaǵy sáýletindegi basty erekshelik onyń bıik ári uzyn qamal qorshaýynda bolýyn aıtýǵa bolady. Sondaı qala rabad, shahrıstan, ortalyq bólik syndy bólinisterden turǵan. Qostóbe qalashyǵynyń ornynda óz zamanynda qalanyń sharýashylyq aýmaǵy sanalǵan ortalyq bóligi jetken. Bıik etip qalanǵan qabyrǵalarmen qorshalǵan ólshemi 460h375 metr bolatyn aýmaq Jamuqat qalasynyń saýda-sattyq, sharýashylyq bóligi bolǵandyǵyn zertteýshiler de rastap otyr.

Qostóbe qalashyǵy tarıh ǵylymyna ótken ǵasyrdyń 30-jyldarynan bastap belgili bola bastady. Osy sátten arheolog mamandarmen júrgizilgen ǵylymı zertteý jumystary qalanyń ómir súrý kezeńiniń VI ǵasyrdan bastalyp, HIII ǵasyrǵa deıin jalǵasqanyn dáleldedi. О́ıtkeni onyń qurylysynda sáýlettik erekshelik osy ǵasyrlardaǵy qurylys nysandaryna tán bolyp keledi. Sondaı qala qabyrǵalaryna salynǵan oıý-órnekter ondaǵy ıslam dininiń yqpalynyń joǵary bolǵandyǵyn ańǵartady. Sondaı-aq erekshe sáýlettik úlgiler Talas óńirdegi sáýlet óneriniń damyǵandyǵynyń belgisi sanalady. Qalanyń HIII ǵasyr basyna deıin iri saýda ortalyǵy bolǵandyǵyn qazba jumystary kezinde tabylǵan tıyndar men qysh buıymdar dáleldeı túsedi. Ǵalymdar qalanyń mońǵol shapqynshylyǵy kezinde qoıylǵan alapat órttiń kesirinen jer betinen joıylyp ketken degen derekti usynady.