Balany jemqorlyqqa balabaqshadan bastap úıretetin - О́zimiz

Myna eki jaıt áli esimde. Keshe ǵana bolǵandaı... Ol kezde ustazdyq etip júrgen edim...

***

Ártúrli baıqaýlar... Qaıda burylsań, qaıda qarasań... Ádil ótetini bar, ótpeıtini bar. Oqýshylarymdy qyrkúıek bastalǵaly 4-5 baıqaýǵa qatystyrdym. Bireýinen ǵana yntalandyrý aldyq. Al qalǵandary (kil shyǵarmashylyq baıqaýlar) tipti "kózge ilinbedi".

- Jaraıdy, izdenýi az, kórkemdik jaǵy nasharlaý, ıdeıasy ashylmaǵan, taqyryp ózekti emes, erejede bekitilgen sanaýly betten asyp ketti delik. Al, onda júldege laıyqty shyǵarmany oqytyńyzshy? Úzdik sýretti kórsetińizshi? - desek, alǵan jaýabymyz: 

- Siz bizdi tergeıin dedińiz be? Ony qaıtpeksiz? Sizderdiki nashar! Kelesi joly jaqsylap jazyp kelsin balalaryńyz... Sýretti de durystap, taqyrypqa saı salsyn...
Qoımaı da, qoımaı suraǵan soń, úzdik sýret mynandaı bolady dep, úlken formatty qaǵazǵa salynǵan áldebir ádemi balerınanyń sýretin kórsetedi maǵan. 
- Biraq mynanyń Almatynyń kúnine arnalǵan taqyrypqa qatysy qansha? Erejede A4, A3 formatqa salynsyn delingen. Biz dál solaı salyp keldik. Tipti ádemi salyndy. Taqyrypqa saı! Ishinen tańdap ákeldik eń jaqsylaryn... Onda sýretterimizdi qaıtaryńyz!...

- Sizge ne kerek? Qaıtarylmaıdy. Erejede solaı. Úzdik shyǵarmany da kórsetpeımiz!
- Erejege saı salynbaǵan sýret qalaı úzdik bolady? Al, shyǵarmalar she?...
- ... 

Oqýshylardyń úmitin úkilep shyǵarmalaryn alyp kelgen jerimnen qury qol, basym salbyrap qaıttym... Balalarǵa ne aıtamyn? Nege balerına salmadyńdar? Nege az-aq jazbadyńdar deımin be?
Osydan keıin qalaı ǵana oqýshylarymdy baıqaýǵa súıreımin? 

***

9-synypta oqıtyn sińlimniń bilimi óte jaqsy. Maqtaýym emes. Ras,  tym jaqsy oqıdy. Izdenedi. Ustazdary da maqtaıtyn qyz. Sol bilimi zaıa ketpesin, bir baǵytqa burylsyn dep, fızıkadan ǵylymı joba jazyp, qorǵap kórseńshi dedim. Kelisti. Ustazyna bardym. "Ǵylymı jobaǵa taqyryp tańdap, sińlime baǵyt kórsetseńiz. Ol ózi jazady. Tek arasynda tekserip, jetekshilik etseńiz..." dep aıtsam, "Aqshalaryń kóp pe? "Ánsheıin" sertıfıkat alý úshin 90 myń kerek. Bar ma? Qazir-aq sertıfıkat beredi. Qazir bilimmen alyp shyǵatyndar az. Bilimi bolsa da, aqshamen kelgender ozyp ketedi. Onyń jaqsy oqıtynyn bilemin. Bosqa kóńili qalyp qalady..." - dedi apaıy...

Osydan keıin qaı jetisken bilim? Jastar izdenbeıdi, oqymaıdy, ondaq-mundaq dep aıtyp kórińizshi? Alǵash bilim alar qabyrǵadan bastap osyndaı ádiletsizdikti kórip, sezinip ósken bala erteń eldiń qamyn qalaı jesin? Qalaı? Ár pánnen 4-5 kitap arqalap, saǵat sanyn kóbeıtip oqyǵannan ne paıda bizdiń kezde oqyǵan bir kitaptyń qunyna jetpese!? Kim kináli? Erteń stýdent bolǵanda jumys jasap, sessııasyn aqshamen jaba salýdy mektepten bastap úıretip jatqan joqsyzdar ma "Shendiler, Shekpendiler"!? 

Qap,  áttegen-aı! О́kinish ózekti órtep bara jatyr!  Ashýym kelip Áldekimderge jer tirep turǵandaı, ádildikti jaqtaıtyndaı, júzderinde túlki beınesi, júrekteri dúnıege tolǵan, kózderin shel basqan bireýler joǵaryǵa otyryp alǵan! Aıtqanymdy ótirik deńizdershi? "Sondaılardyń" kesirinen qanshama bala arman kókke ushyp, alysqa jeteler qanattary qıyldy, qanshama rasynda eldiń, qazaqtyń, jastardyń, qazaq tiliniń qamyn jeıtin aǵaı-apaılarym jáne olardyń uly isteri kózge kórinbeıtin kóleńkede qalyp qoıdy deseńshi! Balapandar, perishte tilekti, kóńilderi pák búldirshinder, ardaqty, eldiń eleýli, halqynyń qamyn jeıtin, qazaǵy úshin aıanbaı ter tógip júrgen aǵaı-apaılarym, "sol bireýler" úshin Sizderden keshirim suraımyn...

Aqsha, aqsha dep... qaı jerge deıin barar ekenbiz...

***

Qazir oqýshylar burynǵydaı kúndelik ustamaıdy. Baǵany ǵalamtor arqyly arnaıy saıtqa qoıyp otyrady. Munyń qoldanysqa engenine kóp bolmady. Onsyz da mıy ashyp júrgen ustazdar men oqýshylar úshin bul baǵdarlamanyń paıdasynan zııany kóp sııaqty.

Bıyl bir tanysymnyń qyzy mektep bitiredi. Erekshe kýálikke úmitker. Birinshi synyptan bastap beske oqyp keledi. Toǵyzynshy synyptan keıin mektebin aýystyrýyna týra keldi, otbasylyq jaǵdaıǵa baılanysty. Jaqynda anasyn mektep dırektory shaqyrtypty. Nege deısiz ǵoı. Shaqyrtý sebebi mynada eken.

"Qyzyńyz altyn belgimen bitirgenin qalasańyz, aqysyn tóleseńiz bolǵany..."

Iá, dál osylaı, "satylady" depti. Bilim satylady. Qaǵys estimedińiz, altyn belgi satylady! Jáne qarapaıym ata-ana bolsańyz, baǵasyn qaltańyz kóteretinine kúmánim bar. 

"Jaraıdy, baǵasy qansha" dese, aıtpapty. Qupııa demek. Tóleımin dese, baǵasyn aıtady eken.

"Onsyz da birinshi synyptan bastap beske oqyp kele jatqan qyzyma altyn belgi kerek emes, erekshe kýálik alsa da jetedi" degen tanysymyzǵa: "Oǵan da tóleısiz" depti. Bul ne sumdyq! Tabeldiń bárinde taıǵa tańba basqandaı aıqaılap tur bestikteri! Sony kóre tura, ári testten jaqsy baǵa alsa da, erekshe kýáligin bermeıin dep tur ma? 

UBT-ǵa daıyndyq synaǵynan qandaı da bir pánnen "3" alsa, ony kúndelik.kz-ǵa qoısa, onda altyn belgi turmaq, erekshe kýálikten de qaǵylady eken. Sonda sonsha jyl alǵan bilimin qaıdaǵy bir synaqtyń nátıjesine qarap baǵalaı sala ma? UBT degenniń ózi oqýshynyń naqty bilimin tekseretin ádis emes qoı!

Sóıtip, álgi qyz daıyndyq synaǵynan bir pánnen "3" alypty. Sonda dırektory shaqyryp, tóleseńiz, baǵasyn túzep jazdyrtamyn da, erekshe kýálikke ilinedi depti... Ádildikti jaqtaıtyn tanysym bas tartypty. 

***

О́zi ustaz ápkemniń tuńǵyshynda da osyǵan uqsas jaǵdaı bolǵanyn joǵaryda jazdym. Dál sol qyzy eshkimge eshnárse tólemeı-aq "Altyn belgisin" alyp, búginde elimizdiń beldi oqý oryndarynyń birinde 2 kýrsta grantta  oqyp júr. 

Túbi ádildik ornaıdy báribir! Tek joly qıyn, salmaǵy  aýyr...

Túıin: balabaqshadan bastap tárbıeshisine syılyq berip, balama "durystap" qarańyz dep, mektepte baǵasyn kótertý úshin ustazyna aqsha berip... negizi balany jemqorlyqqa úıretetin myna - О́zimiz. Balyq beker basynan shirimeıdi. Bárin áýeli ózimizden, isimizden, áreketimizden bastaıyq. Sonda urpaqty orynsyz kinálaýdy qoıatyn shyǵarmyz.