"7 jylǵa túrmege qamalǵanym úshin qudaıǵa shúkirshilik etemin". Zorlyq kórgen áıeldiń oqıǵasy

Túrmege otyrý – adam balasy úshin eń úlken qasiret, birinshiden erkindiginen aıyrylady, ekinshiden jaqyndarynan edáýir alystaıdy. Alaıda túrmege otyrsa, kerisinshe bostandyqpen qaýyshatyn áıelder de baryn bilesiz be? Ondaı áıelder túrmege qamalyp qana jan rahatyn sezinedi, bar qıynshylyqtan qutylady, erkin bolady. Olar – otbasynda zorlyq-zombylyq kórgen áıelder.

Úkimin kútken Lıllı Lıýıs úshin ol kún erekshe boldy. Bir túrli kúle berdi. Qýanyshtan ba, qaıǵydan ba, bul jaǵy jurtqa beımálim. О́zi de aınalaǵa kóz salǵan joq, kimniń ne oılaıtynynda sharýasy da joq edi. Tek advokatynyń «8 jylǵa bas bostandyǵyńnan aıyryldyń» degen sózin ǵana estidi.

Bári jaı ǵana qoıylym sekildi, ótirik kúlki, ótirik muń, quddy bireýdiń arbaýyna túsip qalǵandaı. Sot prosesi – absýrd syndy kórindi.

Lıllıdiń janynda otyrǵan ózge aıyptalýshyǵa da úkim shyqty, túrmege túsedi. Alaıda ol jylady, qatty jylady. Sebebi qoryqty. Al Lıllı ony jubatýǵa tyrysty. Tyrysqanymen ózi de qorqyp túr edi, biraq neden ekenin bilmeıdi.

Bostandyqta aıqaı-shý, uryp-soǵý, zorlaý syndy áreketterden kóz ashpaǵan edi. Ol – turmystyq zorlyq-zombylyqtyń qurbany. Lıllı sekildi túrmede otyrǵan áıelderdiń 57 paıyzy – zorlyq kórgen beıbaqtar. Taǵdyrdyń sondaı tezine shydaı almaǵan áıel araq ta ishti, esirtki de qoldandy, birneshe márte ózin ózi óltirýge oqtaldy.

Arnaıy organdar odan balalaryn tartyp aldy. Endi Lıllıdiń joǵaltar baǵaly dúnıesi de qalmady. Tek jaraly jany bar...

«Meni túrmege qamańdarshy. Daıynmyn, ótinemin, tezirek», - deýmen boldy.

Mine, úkimin estıtin de kez keldi. Qara shalbar, qyzǵylt kofta kıip tur, shashynyń alba-julbasy shyqqan, jastaı betin ájim basyp úlgergen.

«7 jyl», - dedi sýdıa. Alaıaqtyq boıynsha aıyptaldy. Kinásin moıyndaǵany úshin merzimi qysqartyldy.

Úkimin estigen Lıllı eriksiz kúldi. «8 jyl bolmaǵany qandaı jaqsy», - dep sýdıany mazaq etti.

Túrmege ketip barady. Esil-derti 4 balasynda. «Balalarym anasyz qalaı ómir súrmek? Túrmede ne isteıdi ekenmin? Qandaı jumys tapsyrar eken?» degen oılar mıyn shyrmap barady.  Taǵy kúldi. Bul joly qudaıǵa shúkirshilik aıtty. «Maǵan osynshama jyl berdiń. Ári qaraı ne bolar eken?», - dep oılady ol.

1971 jyly Anglııada dúnıege kelgen Lıllı otbasynyń kishisi ári erkesi edi. Ákesi qara násildi, anasy aq násildi edi. О́zi oqyǵan mektepte aralas otbasynan shyqqan oqýshy bolmaǵandyqtan óziniń erekshe ekenin sezip júretin.

Alaıda 7 jasynda óziniń asyrandy ekenin bildi. О́ziniń bıologııalyq anasy qajet etpegendikten, erli-zaıypty qyzdy úıine ákelgen.

15 jasynda ishimdikke qumar bola bastady, tipti toqtatý qıyn bolǵan. «Maǵan bireý qamqorlyq tanytsa, naǵyz mahabbat sol dep oılaıtynmyn. Tipti súıikti jigitim meni soqqyǵa jyqsa da qamqorlyqtan dep túsinip júrdim», - dedi Lıllı.

Túrmege de keldi. Kamerasyna kirdi de aınalasyna qaraı berdi. Qorshalǵan kishkentaı tereze, bir buryshta dárethana... «Men shynymen túrmedemin» dep oılady ishteı.

Túrme ortalyǵyna jumysqa ornalasty. Jańadan qosylǵan sottalýshylardy qabyldaıtyn. Kóbine esirtkige áýes áıelder túsipti, olar úshin túrmede arnaıy medıkter de bolatyn. Endi basqa top psıhıkalyq kúızeliske ushyraǵandardan quralady. «2018 jyly osyndaı adamdar úshin arnaıy orynnyń da bolmaǵany ma?» dep oılady Lıllı.

Áıel túrme ómirine tez sińisip ketti. Bos otyryp qalǵan kezi bolmaıtyn, jalyqpaıtyn. Jumystan bas almaıtyny sonshalyq dál qazir qaı aı ekenin de bilmeı qalady.  

О́zine kesilgen jaza úshin eshqashan jylaǵan emes, ókingen de joq. Qorlyq kórmese boldy. Tek balalaryn oılap qamyǵatyn.

Ishýdi qoıdy, esirtki de qabyldamaıtyn boldy. Sportzalǵa jıi barady, jaqsy tamaqtanady, kitap oqıdy. О́z ómirin ózgerte alatynyna túrmede jatyp kózi jetti. О́zi úshin ómir súrýge kiristi.

Túrmede jatyp sýdıaǵa hat jazdy. Onda bylaı delingen: Baıqaýymsha, qylmyskerlerdiń kóbine túrme jaqpaıdy. Alaıda men ózimdi jaqsy jaqqa ózgerttim».

Túrmede áıelderge bárin úıretedi eken. Matematıka, fızıka, sport t.b. Tek jýynyp, óz-ózine qaraý týraly ǵana aıtylmaıdy. Áıelder esirtki saýdalaıdy.

Máselen, alkogolızmmen aýyrǵan áıelder esirtkige qumarlanyp ketedi nemese kerisinshe. Áıteýir túzelmeıdi. Muny bilgen Lıllı qınalyp júrgen áıelderge kómektesýdi maqsat tutty. Ásirese júkti áıelderdi erekshe qamqor boldy. «Samarıtıane» qaıyrymdylyq uıymynyń eriktisi boldy. Árip tanymaıtyndarǵa árip úıretti, qajyǵandarǵa ómirdiń mánin túsindirdi.

Osylaısha Lıllı birnárseni anyq túsindi. Túrmege túsken áıelderdiń kóbi – turmystyq zorlyq-zombylyqtyń qurbandary. Alaıda áıelder bastarynan ótken oqıǵany ózgege aıtýǵa qorqatyn. Biraq Lıllı aıtqyza aldy.

Lıllı jastaıynan zorlyqqa tap boldy. Sulý qyz bolatyn, ádemi kıinetin, óziniń bıznesi de bar edi. Alaıda denesi kógerip júretin. Kúndiz jarqyrap júrgenimen túnde muńyn araqpen, esirtkimen basatyn.

Maıkl esimdi súıiktisi bolypty. Onymen birge turyp júrip, júkti bolyp qalady. Birneshe aıdan soń jigiti Lıllıdi ura bastaıdy. Aı-kúni jaqyndaǵanda baspaldaqtan ıterip jibergen. Urys-keristi estigen kórshileri polısııa shaqyrtady. Olarmen birge Lıllıdiń úlken qyzy Issı de turdy.

Maıkldi qamaǵan soń basqa bir adamdy jolyqtyrdy. Munyń da áıelge kórsetpegeni qalmady. Tipti basyna tapansha qadap, «óltiremin» dep qorqytady eken. Lıllı ul týǵan soń, súıiktisi áıeldi tastap ketedi.

Erkekterden joly bolmaǵan Lıllı araqqa salynady. Esirtki shegedi. О́zin-ózi umytady. Bul jaıly bilgen arnaıy organdar odan balalaryn tartyp alady, al ózin polısııaǵa tapsyrady.

Brıtanııa Ádilet mınıstrligi ókiliniń pikiri

«Túrmege qamaý áıelderge paıda ákelýdiń ornyna qoǵamǵa keri paıdasyn tıgizedi. Sol sebepti biz áıelderdi qorǵaý maqsatynda áıelder ortalyǵyn ashýdy kózdep otyrmyz. Onda qylmys jasaǵan áıelderden bólek, alkogol men esirtkige salynǵan áıelder de túse alady».

Lıllı ári qaraı bulaı ómir súre almaıtynyn túsindi. Túrmege otyryp, alkogol men esirtkiden bas tartýǵa bekindi. 20 aı ótken soń túrme syrtyna shyǵýǵa ruqsat surady. Ruqsat berildi, sebebi tártibi de jaqsy edi.

Nıý-Iorkti aralap shyqty. Dúkenderdi aralady, kafege kirdi, bostandyqta júrgen adamdardy kórdi de, tún aýa túrmege qaıta oraldy.

«Men ómirdi súıemin. Men ómirdi súıemin. Men ómirdi súıemin», - dep ishinen qaıtalaı berdi. О́mirdiń shyn máninde keremet ekenine kózi jetti. Jylady, qatty jylady.

Ýaqyt ókten soń Lıllı túrme syrtyna erkin shyǵa alatyn jaǵdaıǵa jetti. Ony óndiristik tájirıbelerge jıi shaqyrady. Zańdy buzǵan jastarǵa tárbıe beretin ortalyqtarǵa da jıi barady. О́z ómirin úlgi ete otyryp, jastardy tárbıeleýge tyrysatyn.

Boıjetip qalǵan qyzy Issımen ara-qatynasy túzeldi. Keıde Lıllı Issıdiń janynda túnep qalatyn. Tańǵa deıin ekeýi kóz ilmeıdi, ana men qyzy bolyp áńgimelesedi.

Merzimi aıaqtalar ýaqytqa áli birneshe jyl bar. Alaıda áıel buǵan qapalanbaıdy.

«О́z-ózimdi jek kórýshi edim. Endi ózime dán rızamyn», - dep kúldi. Bul jolǵy kúlkisi shynaıy boldy.

Derekkóz: BBC News 

Lıllı Lıýıspen áńgimelesken Djon Kellı