Kooperatıvke aqsha salý qaýipti me?

Qazirgi tańda elimizde baspanaly bolýdyń biraz mán-jaıy qarastyrylǵan. Sonyń biri turǵyn úı kooperatıvteri arqyly baspanaǵa qol jetkizý. Keı adamdardyń sózine sensek, kooperatıv arqyly baspanaǵa qol jetkizip, kóp keshikpeı qonys toıyn toılaǵandar da bar. Al, ekinshi toptyń oıynda kúmán men kúdik. Búginde elimizde birneshe kooperatıvter bar. Olardyń ishinde «Otaý KZ», «Svoı dom», «Berekeli baspana», «Shańyraq» syndy turǵyn úı kooperatıvterin jıi estip júrmiz. Olardyń qyzmeti qandaı?

Máselen, «Otaý KZ» turǵyn úı kooperatıviniń úı alamyn dep kelgen kez-kelgen turǵynnyń aldyna qoıatyn talaby mynadaı: Eger siz 10 mıllıon teńgege úı satyp alatyn bolsańyz, bastapqy jarna 15%  ıaǵnı 1 jarym mıllıon teńge beresiz. 500 myń teńge ol jyljymaıtyn múliktiń bir rettik komıssııa aqysy. Al, qalǵan qaryzdy maksımaldy merzim 20 jylǵa deıin 0%-ben bólip qaıtarýǵa bolady. Kooperatıv sizdiń jasyńyzǵa shekteý qoımaıdy jáne nesıe tarıhyn qarap aı saıynǵy tabysty eseptemeıdi. Bul aty atalǵan turǵyn úı kooperatıviniń ınstagram paraqshasynda kórsetilgen málimetteri ǵana.

«Otaý KZ» kooperatıvine telefon shalyp, osy ýaqytqa deıin qansha adam baspanaly boldy jáne jalpy qyzmetteri týraly jan-jaqty aqparat alǵymyz keldi. Alaıda Aqbota esimdi maman jaýap berýden bas tartty.

Búginde «ár qazaq baspanaly bolýy tıis» atty avtorlyq master-klaspen respýblıkanyń túkpir-túkpirin aralap,  óziniń bilimin pash etip, qarakóz qazaqtardyń baspanaly bolýyna úles qosyp júrgen ekspert Dáýlet Muqaev bylaı deıdi:

«Aldymen, turǵyn úı kooperatıvine sený-senbeý ár adamnyń óz erkinde. Bul suraq sanaly túrde oılanyp sheshim qabyldaıtyn dúnıe. Kooperatıv arqyly úı alý, ala almaý máselesine keletin bolsaq, ol sol jerde otyrǵan basshylyqtyń tikeleı adal qyzmetine baılanysty. Al, jumysqa tııanaqty bolyp, halyqqa adal qyzmet etse, úı alýǵa bolady. Al, bizdegi jaǵdaı:  kooperatıvke ótinish bergen adam kóbeıgen saıyn onyń  barlyǵyn ujym qamtı almaı qalady. О́shiret te kóbeıedi. Sońynda salymshylar úı ala almaı qalady. Bizdiń elimizde zań boıynsha kooperatıv ashý da, jabýda jeńil. Keıin kooperatıv jabylyp qalyp nemese shyǵynǵa ushyraǵan jaǵdaıda salymshylardyń jaǵdaıy qıyn bolady. О́ıtkeni memleket tarapynan eshqandaı kepildik joq. Mysaly belgili bir bankten depozıt ashsańyz, memleket sizge aqshańyzdyń joǵalmaıtynyna kepildik beredi. Al, kooperatıv ondaı kepildik bermeıdi.

Kooperatıvtiń de eki túri bolady. Biri turǵyn úı kooperatıvi, ekinshisi turǵyn úı qurylys kooperatıvi. Ekeýiniń de ara jigin ajyratyp alý kerek. Kooperatıv týraly zań sońǵy ret 1997 jyly qarastyrylǵan.

Men osy salada keńes bergeli, aldyma aqshasyn ala almaı qalyp, jylap-eńiregender jıi keledi. Tipti 2 mıllıondap aqsha salyp, sotqa barsa da túk óndire almaı qalyp jatqandar da boldy. Alǵashynda «eki aı kútesiń» degen kezektiń arty eki jylǵa ulasqan. Olardyń negizgi jumys isteý tásili alǵashynda aqsha salasyń, sosyn taǵy aqsha salyp kútesiń. Tipti sizden bir ǵana qujat – jeke kýáligińizdi ǵana suraıdy. Keı jaǵdaıda alǵan úıińiz sizdiń atyńyzǵa da jazylmaýy múmkin.

Bul jerde eki túrli pikir bar. Basynda kooperatıv arqyly úı alyp alǵandar jaqtaıdy. Al, sońynan úı ala almaǵandar dattaıdy. Sondyqtan, bul qadamǵa baspas buryn turǵyn bárin zerttep bilip alý qajet».

 «Berekeli baspana» kooperatıvine de qońyraý shalyp, naqty úı alǵandar tizimi men jan-jaqty qyzmeti týraly suradyq. Kooperatıvtiń Almaty qalasyndaǵy mamany Shekeeva Janargúl Amangeldiqyzy bylaı dep jaýap berdi.

«Kooperatıv 2017 jyly 5-sáýirde zańdyq tulǵa retinde ádilet mınıstrligine tirkelgen. Eshqandaı kommersııalyq uıym emes. Otbasylyq jaǵdaıy tómen, jalaqysy az adamdarǵa arnalǵan joba. Uıym eshqandaı paıyz kórmeıdi. Tek jyldyq paıyz 2-2,5 ǵana. Ol da kooperatıvtiń ishki jumysyna ketedi. Úı alý úshin alǵashqy jarnaǵa 37%  tóleısiz. 30% úıdiń alǵashqy jarnasy. Al qalǵan 7% kooperatıvke jumsalatyn aqsha. О́shiret merzimi 6 aı. Kooperatıv jumys jasaǵaly beri 38 adam baspanaly boldy».

Al, maman naqty salymshylar sanyn anyqtap, málimet bere almady. Keshe ǵana Astana qalasynda órtke oranǵan bes sábıdiń óliminen keıin, osyndaı kooperatıvter «memlekettik baǵdarlama arqyly paıyzsyz úı alyp beremiz» dep ınternet jelisinde ártúrli aqparat tarata bastady.

Baspanaly bolý ár adamnyń armany. Alaıda, mundaı kooperatıvterdiń qyzmetine júginbes buryn barlyǵyn egjeı-tegjeıli zerttep alǵanyńyz jón. Aqsha salarda úlken táýekelge bel býatynyńyzdy umytpaǵanyńyz abzal.

 

   

 

 

 

Qazirgi tańda elimizde baspanaly bolýdyń biraz mán-jaıy qarastyrylǵan. Sonyń biri turǵyn úı kooperatıvteri arqyly baspanaǵa qol jetkizý. Keı adamdardyń sózine sensek, kooperatıv arqyly baspanaǵa qol jetkizip, kóp keshikpeı qonys toıyn toılaǵandar da bar. Al, ekinshi toptyń oıynda kúmán men kúdik. Búginde elimizde birneshe kooperatıvter bar. Olardyń ishinde «Otaý KZ», «Svoı dom», «Berekeli baspana», «Shańyraq» syndy turǵyn úı kooperatıvterin jıi estip júrmiz. Olardyń qyzmeti qandaı?

Máselen, «Otaý KZ» turǵyn úı kooperatıviniń úı alamyn dep kelgen kez-kelgen turǵynnyń aldyna qoıatyn talaby mynadaı: Eger siz 10 mıllıon teńgege úı satyp alatyn bolsańyz, bastapqy jarna 15%  ıaǵnı 1 jarym mıllıon teńge beresiz. 500 myń teńge ol jyljymaıtyn múliktiń bir rettik komıssııa aqysy. Al, qalǵan qaryzdy maksımaldy merzim 20 jylǵa deıin 0%-ben bólip qaıtarýǵa bolady. Kooperatıv sizdiń jasyńyzǵa shekteý qoımaıdy jáne nesıe tarıhyn qarap aı saıynǵy tabysty eseptemeıdi. Bul aty atalǵan turǵyn úı kooperatıviniń ınstagram paraqshasynda kórsetilgen málimetteri ǵana.

«Otaý KZ» kooperatıvine telefon shalyp, osy ýaqytqa deıin qansha adam baspanaly boldy jáne jalpy qyzmetteri týraly jan-jaqty aqparat alǵymyz keldi. Alaıda Aqbota esimdi maman jaýap berýden bas tartty.

Búginde «ár qazaq baspanaly bolýy tıis» atty avtorlyq master-klaspen respýblıkanyń túkpir-túkpirin aralap,  óziniń bilimin pash etip, qarakóz qazaqtardyń baspanaly bolýyna úles qosyp júrgen ekspert Dáýlet Muqaev bylaı deıdi:

     

«Aldymen, turǵyn úı kooperatıvine sený-senbeý ár adamnyń óz erkinde. Bul suraq sanaly túrde oılanyp sheshim qabyldaıtyn dúnıe. Kooperatıv arqyly úı alý, ala almaý máselesine keletin bolsaq, ol sol jerde otyrǵan basshylyqtyń tikeleı adal qyzmetine baılanysty. Al, jumysqa tııanaqty bolyp, halyqqa adal qyzmet etse, úı alýǵa bolady. Al, bizdegi jaǵdaı:  kooperatıvke ótinish bergen adam kóbeıgen saıyn onyń  barlyǵyn ujym qamtı almaı qalady. О́shiret te kóbeıedi. Sońynda salymshylar úı ala almaı qalady. Bizdiń elimizde zań boıynsha kooperatıv ashý da, jabýda jeńil. Keıin kooperatıv jabylyp qalyp nemese shyǵynǵa ushyraǵan jaǵdaıda salymshylardyń jaǵdaıy qıyn bolady. О́ıtkeni memleket tarapynan eshqandaı kepildik joq. Mysaly belgili bir bankten depozıt ashsańyz, memleket sizge aqshańyzdyń joǵalmaıtynyna kepildik beredi. Al, kooperatıv ondaı kepildik bermeıdi.

Kooperatıvtiń de eki túri bolady. Biri turǵyn úı kooperatıvi, ekinshisi turǵyn úı qurylys kooperatıvi. Ekeýiniń de ara jigin ajyratyp alý kerek. Kooperatıv týraly zań sońǵy ret 1997 jyly qarastyrylǵan.

Men osy salada keńes bergeli, aldyma aqshasyn ala almaı qalyp, jylap-eńiregender jıi keledi. Tipti 2 mıllıondap aqsha salyp, sotqa barsa da túk óndire almaı qalyp jatqandar da boldy. Alǵashynda «eki aı kútesiń» degen kezektiń arty eki jylǵa ulasqan. Olardyń negizgi jumys isteý tásili alǵashynda aqsha salasyń, sosyn taǵy aqsha salyp kútesiń. Tipti sizden bir ǵana qujat – jeke kýáligińizdi ǵana suraıdy. Keı jaǵdaıda alǵan úıińiz sizdiń atyńyzǵa da jazylmaýy múmkin.

Bul jerde eki túrli pikir bar. Basynda kooperatıv arqyly úı alyp alǵandar jaqtaıdy. Al, sońynan úı ala almaǵandar dattaıdy. Sondyqtan, bul qadamǵa baspas buryn turǵyn bárin zerttep bilip alý qajet».

 «Berekeli baspana» kooperatıvine de qońyraý shalyp, naqty úı alǵandar tizimi men jan-jaqty qyzmeti týraly suradyq. Kooperatıvtiń Almaty qalasyndaǵy mamany Shekeeva Janargúl Amangeldiqyzy bylaı dep jaýap berdi.

«Kooperatıv 2017 jyly 5-sáýirde zańdyq tulǵa retinde ádilet mınıstrligine tirkelgen. Eshqandaı kommersııalyq uıym emes. Otbasylyq jaǵdaıy tómen, jalaqysy az adamdarǵa arnalǵan joba. Uıym eshqandaı paıyz kórmeıdi. Tek jyldyq paıyz 2-2,5 ǵana. Ol da kooperatıvtiń ishki jumysyna ketedi. Úı alý úshin alǵashqy jarnaǵa 37%  tóleısiz. 30% úıdiń alǵashqy jarnasy. Al qalǵan 7% kooperatıvke jumsalatyn aqsha. О́shiret merzimi 6 aı. Kooperatıv jumys jasaǵaly beri 38 adam baspanaly boldy».

Al, maman naqty salymshylar sanyn anyqtap, málimet bere almady. Keshe ǵana Astana qalasynda órtke oranǵan bes sábıdiń óliminen keıin, osyndaı kooperatıvter «memlekettik baǵdarlama arqyly paıyzsyz úı alyp beremiz» dep ınternet jelisinde ártúrli aqparat tarata bastady.

Baspanaly bolý ár adamnyń armany. Alaıda, mundaı kooperatıvterdiń qyzmetine júginbes buryn barlyǵyn egjeı-tegjeıli zerttep alǵanyńyz jón. Aqsha salarda úlken táýekelge bel býatynyńyzdy umytpaǵanyńyz abzal.